Φεγγίτες πάνω από τις εξώπορτες στη Λευκάδα

Απαντώνται ακόμη σε παλιά σπίτια της πόλης της Λευκάδας, αλλά και σε χωριά του νησιού μας (εδώ ιδιαίτερα σε εκκλησίες), οι σιδεριές, κυρίως, πάνω από τις παραδοσιακές ξύλινες εξώπορτες, που αφενός μεν λειτουργούσαν ως αεραγωγοί και φωταγωγοί για τους ψηλούς ισόγειους χώρους, αφετέρου δε προσέφεραν μια αρχιτεκτονική λύση της διαμόρφωσης του ανοίγματος και της όψης γενικότερα.

Δεν γνωρίζουμε αν είχαν κάποια ιδιαίτερη ονομασία στην ντοπιολαλιά μας αυτοί οι φεγγίτες στο πάνω μέρος των ανοιγμάτων με τα ευθύγραμμα ή καμπυλόσχημα σιδερένια συνήθως κιγκλιδώματα, συχνά με περίτεχνα γεωμετρικά σχέδια.

Σύμφωνα με την Καίτη Κουναλάκη, η σιδεριά σαν αρχιτεκτονικό μέλος ενός κτίσματος συμβαδίζει και δέχεται επιρροές από τις αρχιτεκτονικές τάσεις που επικρατούν. Έτσι εντάσσεται στο κτίσμα για λόγους μορφολογικής και λειτουργικής ανάγκης, παίρνει σχήμα και μορφή και εξελίσσεται τέλος σαν σύνθεση. Όταν, δηλαδή, κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας, η Αναγεννησιακή τεχνοτροπία κυριαρχεί στην αρχιτεκτονική των πόλεων, τα ανοίγματα των κτισμάτων γίνονται πολύ μεγάλα οπότε προκύπτει η ανάγκη προστασίας τους. Οι ψηλοτάβανοι χώροι πρέπει να αερίζονται και να φωτίζονται και η σιδεριά τους προστατεύει όταν τα παντζούρια είναι ανοικτά. Εκτός αυτού πρόκειται για μια πρόσθετη ασφάλεια.

Στο άνοιγμα της κυρίας εισόδου το ύψος είναι σχεδόν τριπλάσιο του πλάτους και μια πόρτα τέτοιων διαστάσεων από όποιο υλικό και αν κατασκευαζόταν δεν θα ήταν ούτε εύχρηστη, ούτε καλαίσθητη. Η σιδεριά σαν στέψη της πόρτας έχει κάθε φορά μια ξεχωριστή σύνθεση, ένα ξεχωριστό τόνο με σημείο αναφοράς το συγκεκριμένο σπίτι.

Σύμφωνα με την Έλενα Παπάζη που γράφει για τα θυρώματα της Κέρκυρας, από τα συνηθέστερα και πιο παλιά φαινομενικά μοτίβα στις δαντελωτές σιδεριές πάνω από τα παράθυρα και τις εξώπορτες είναι αυτά της άρπας και της μαργαρίτας.