Σχόλιο σε δημοσίευμα για τους Άγιους Ανάργυρους
Σχόλιο αναγνώστη στο πρόσφατο δημοσίευμα: «Άγιοι Ανάργυροι και θαυματουργοί, οι πρώτοι γιατροί του κόσμου…» (του Παναγιώτη Σκληρού):
«Η αφήγηση μας θύμισε πόσο πολύτιμη είναι η συλλογή των επωδών (επωδή = λαογραφικό κείμενο με ρυθμικό λόγο που απαγγέλλεται πάνω από έναν άρρωστο, με σκοπό να τον θεραπεύσει) αλλά κι επείγουσα για την λαογραφική έρευνα, επειδή τα κείμενα είναι παράξενα, με στοιχεία παλιότερης φιλολογίας και δοξασιών, αλλά ευκολοξέχαστα, και δύσκολα ανακοινώσιμα (άρρητος λόγος). Άλλωστε κι οι παλιές γνώστριες ολοένα λιγοστεύουν.
Στην προσεκτική μελέτη του εξαιρετικού ενδιαφέροντος θεματικού κειμένου στάθηκα και στο τελευταίο χειρόγραφο ξόρκι «τσίπας τροπάρ».
Κι αυτό εξ αιτίας του γεγονότος ότι είναι γραμμένο στην καραμανλήδικη γλωσσική ιδιομορφία, που αφορά μια ιδιαίτερη γλωσσική συμπεριφορά τμήματος του χριστιανικού πληθυσμού της Μ. Ασίας και κυρίως του χώρου της Καππαδοκίας, η οποία άρχισε μετά την εμφάνιση των Τουρκικών μαζών και την κατάκτηση της περιοχής. Σιγά μα σταθερά, επεκράτησε αυτή η παράξενη γλωσσική ιδιομορφία που στην ομιλία της ήταν τουρκική και η γραφή της γίνονταν με ελληνικούς χαρακτήρες. Δοθείσης λοιπόν της ευκαιρίας ….
Ποιοι ήταν οι Έλληνες Καραμανλήδες:
Με τον όρο Καραμανλής και συνηθέστερα, στον πληθυντικό: Καραμανλήδες, προσδιορίζονται οι Έλληνες κάτοικοι της Καραμανίας, οι οποίοι είχαν μία παγκόσμια ιδιαιτερότητα: ήταν Έλληνες, Χριστιανοί Ορθόδοξοι, μίλαγαν Τούρκικα και έγραφαν την Τούρκικη γλώσσα με ελληνικά γράμματα. Παρόλο που υπέστησαν μεγάλη πίεση για να εξισλαμιστούν, τους απαγορεύτηκε η ελληνική γλώσσα και τους επιβλήθηκε η Τούρκικη, εκείνοι με πείσμα παρέμειναν Χριστιανοί Ορθόδοξοι, αν και έχασαν την ελληνική γλώσσα. Έπειτα από την υπογραφή της συνθήκης της Λοζάνης (1923) -ανταλλαγή πληθυσμών- μεταφέρθηκαν, στην Ελλάδα, κυρίως σε περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης.
Για αυτούς του Τουρκόφωνους Έλληνες τυπώθηκαν αρκετά βιβλία στην Καραμανλήδικη (ή Κραμανλίδικη ή Καραμανλήδειο) γραφή (πρώτη επίσημη εμφάνιση της γραφής αυτής ήταν το 1713 και διατηρήθηκε επί δύο αιώνες). Ο Σουλτάνος την αναγνώρισε ως επίσημη γραφή της Οθωμανικής Αυτοκρατορία δίνοντας την έγκριση (Ι. Χλωρό, 1934) συγγραφής τουρκοελληνικού λεξικού. Από τον 16ο αιώνα, άρχισαν να τυπώνονται βιβλία (κυρίως θρησκευτικού και εκπαιδευτικού περιεχομένου) στην Καραμανλίδικη γραφή. Η παραγωγή αυτή των Καραμανλίδικων εντύπων σταμάτησε λίγο μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Η Οθωμανική αυτοκρατορία είχε αναγνωρίσει τα Καραμανλίδικα σαν μια από τις διαλέκτους που χρησιμοποιούσαν κάποιοι υπήκοοι της.
Που βρίσκεται η Καραμανία;
Η Καραμανία είναι περιοχή της Νοτιοανατολικής Μ. Ασίας και περιλαμβάνει τμήματα της Λυκαονίας, Μεγάλης Φρυγίας, Παμφυλίας, Ισαυρίας, Καππαδοκίας, Κιλικίας. Στην Αρχαιότητα η περιοχή Καραμάν (Karaman) ονομαζόταν Λάρανδα (τα) και καταστράφηκε από τον Περδίκκα, το 322 π.Χ. Ονομάστηκε έτσι από το όνομα του Καραμάν Μπέη / Mehmet Bey Karamanoglu, o οποίος ίδρυσε το εμιράτο γύρω στα 1256.
Η λέξη Καραμάν (ή Καχραμάν) σημαίνει «ο ήρωας», «το πρωτοπαλίκαρο», και είναι κοινή στην Τουρκική, στα Περσικά (διάλεκτο Φαρσί), και στα Αρμένικα, καθώς και σ΄ όλες τις περιοχές που έχουν τις παραλλαγές Φαρσί όπως: Αφγανιστάν, Πακιστάν, και τη περιοχή Punjab της Ινδίας. Το όνομα Καραμανλή προσδιορίζει τον άνθρωπο ή την οικογένεια που κατάγεται από το Καραμάν (η Τούρκικη κατάληξη «-λή» δηλώνει την προέλευση/καταγωγή, π.χ. Ankarali : ο καταγόμενος από την Άγκυρα). Από αυτούς τους Τουρκόφωνους Έλληνες έχουμε πολλά επώνυμα στη Νέα Ελληνική, όπως: Καραμάνος, Καραμανλάκης, Καραμανόγλου, Καραμανλής κ.ά.
Σήμερα υπάρχουν Καραμανλίδικα βιβλία στα παλαιοβιβλιοπωλεία, κυρίως της Θεσσαλονίκης και της Κωνσταντινούπολης. Δεν βρίσκονται εύκολα και η τιμή τους είναι λίγο τσιμπημένη. Στην ψηφιακή βιβλιοθήκη «Ανέμη» του Παν/μίου Κρήτης υπάρχουν μερικά καραμανλίδικα βιβλία, με ιδιαίτερα ενδιαφέρον εκείνο που παραθέτει ελληνικό και καραμανλίδικο κείμενο παράλληλα».
