Εγκαίνια της έκθεσης «Μαρία Κάλλας – μια αναδρομή»
Πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία, την Τετάρτη 18 Οκτωβρίου 2023, στην Αίθουσα Τέχνης «Θ. Στάμος», η τελετή των εγκαινίων της έκθεσης «Μαρία Κάλλας – μια αναδρομή» που διοργανώνουν το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία και το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Λευκάδας με την ευκαιρία της επετείου των 100 χρόνων από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας. Η έκθεση θα λειτουργήσει έως τις 15 Νοεμβρίου 2023
Καλωσορίζοντας τους καλεσμένους ο Δήμαρχος Λευκάδας και Πρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου, κ. Χαράλαμπος Καλός, παρατήρησε μεταξύ άλλων ότι «ως Λευκάδα είχαμε τη μοναδική στιγμή να ανέβει (η Μαρία Κάλλας) στο πατάρι του 3ου Φολκλορικού Φεστιβάλ Λευκάδας το 1964 και σε μία απρόσμενη στιγμή να τραγουδήσει μπροστά σε ένα πολυπληθές κοινό και αυτή η στιγμή έχει χαραχθεί στη μνήμη των Λευκαδίων». Όπως είπε στη συνέχεια έγινε προσπάθεια τόσο από τη πλευρά του Δήμου όσο και το Πνευματικού Κέντρου να αποτυπωθεί αυτή η στιγμή αλλά δεν έγινε κατορθωτό, αλλά παραμένει μία υπόσχεση για το μέλλον, έτσι ώστε και αυτοί που δεν γνωρίζουν για το γεγονός αυτό να γίνονται κοινωνοί. Είπε ακόμη ότι η έκθεση έχει και ένα εκπαιδευτικό-μορφωτικό χαρακτήρα καθώς ήδη δύο σχολεία από το Αγρίνιο έχουν εκφράσει το ενδιαφέρον να την επισκεφθούν.
Η Προϊσταμένη της Διεύθυνσης της Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων, κα. Αθηνά Συναρέλλη, παρότρυνε όσους και όσες είχαν ευτυχήσει να είναι παρόντες στη βραδιά εκείνη του 1964, που είχε τραγουδήσει η Μαρία Κάλλας στην κεντρική πλατεία Λευκάδας, να μοιραστούν το συναίσθημα της βραδιάς, όπως και έγινε αργότερα από τρεις συμπολίτισσές μας. Είπε επίσης ανάμεσα στα άλλα ότι το υλικό της έκθεσης προέρχεται από το Θέατρο Σκάλα στο Μιλάνο, το Θέατρο Αρένα στη Βερόνα, το Θεατρικό Μουσείο Αθηνών, την Ελληνική Λυρική Σκηνή, το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, το Ίδρυμα Τσαρούχη, το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, το Διεθνές Καλλιτεχνικό Κέντρο Atheneum, το Ίδρυμα Ωνάση, το Φωτογραφικό Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη, το Μουσείο Μαρία Κάλλας του Δήμου Αθηναίων, την ΕΜΙ Classics, το Associated Press, το Αρχείο Κ. Μεγαλοκονόμου, το Μουσείο Αρχείο της ΕΡΤ, τη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων και από ιδιωτικές συλλογές. Στην έκθεση φιλοξενούνται επίσης φωτογραφίες από τις ερμηνείες της Κάλλας στη Λευκάδα τον Αύγουστο του 1964, αυτόγραφα και προσωπικά της αντικείμενα.
Τους καλεσμένους ξενάγησαν οι επιμελήτριες της έκθεσης Καλλιόπη Τζωρτζάτου και Μυρτώ Καρακωστάνογλου.
Σε συνοδευτικό κείμενο της έκθεσης που βρίσκεται στην αίθουσα διαβάζουμε για τη κορυφαία Ελληνίδα υψίφωνο του 20ού αιώνα:
Η ελληνική περίοδος
Η Άννα Μαρία Σοφία Καικιλία Καλογεροπούλου φτάνει με τη μητέρα της Ευαγγελία στην Ελλάδα από τη Νέα Υόρκη, το Μάρτιο του 1937. Η πρωτότοκη κόρη του ζεύγους, Jackie, βρίσκεται ήδη στην Αθήνα. Τη σχολική χρονιά 1937-1938 η Μαριάννα αρχίζει μαθήματα τραγουδιού στο Εθνικό Ωδείο με τη Μαρία Τραβέλλα. Τον Απρίλιο του 1939 ανεβαίνει για πρώτη φορά στη σκηνή, ως Santuzza, σε μαθητική παράσταση της Cavalleria Rusticana. Το φθινόπωρο του 1939 -καθώς ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ξεσπά στην Ευρώπη- ξεκινάει μαθήματα με την φημισμένη υψίφωνο κολαρατούρα Elvira de Hildago που ζει από το 1930 στην Αθήνα και διδάσκει στο Ωδείο Αθηνών. Μια άρια από τον Oberon του Carl Maria von Weber αποτέλεσε το εισιτήριό της για την φοίτηση χωρίς δίδακτρα στην τάξη της Ισπανίδας, που διέκρινε την κλίση της μαθήτριας για το ρεπερτόριο του μπελγκάντο.
Στις 10 Ιουνίου 1940 υπογράφει συμβόλαιο με τη νεοσύστατη Λυρική Σκηνή και πραγματοποιεί την πρώτη της εμφάνιση στις αρχές της επόμενης χρονιάς στην οπερέττα Βοκκάκιος του Franz von Suppè. Στην Αθήνα η νεαρή υψίφωνος επωμίζεται με μεγάλη επιτυχία απαιτητικούς ρόλους, όπως στις όπερες Tosca του Giacomo Puccini, Gavalleria Rusticana του Pietro Mascagni, Tiefland (Ο Κάμπος) του Eugen d΄ Albert, ο Πρωτομάστορας του Μανώλη Καλομοίρη. Κριτικές και φωτογραφίες παραστάσεων της εποχής τεκμηριώνουν την πρώιμη ερμηνευτική της ωριμότητα και το υποκριτικό χάρισμα που θα τελειοποιήσει αργότερα. Ο τελευταίος μεγάλος «ελληνικός» της ρόλος είναι εκείνος της Leonora, στον Fidelio του Ludwig von Beethoven, τον Αύγουστο 1944 στο Ωδείον Ηρώδου του Αττικού. Η απελευθέρωση από το ζυγό του Άξονα και η ρευστή πολιτική κατάσταση που επικρατεί τη θέτει στο στόχαστρο αντιζήλων, που εμποδίζουν τις εμφανίσεις της στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Στις 3 Αυγούστου του 1945 αποχαιρετά το κοινό της Αθήνας με ένα ρεσιτάλ στο Θέατρο «Κοτοπούλη-Ρεξ». Ακολουθεί μία εμφάνιση στη Θεσσαλονίκη. Στις 14 Σεπτεμβρίου 1945 η Μαριάννα Καλογεροπούλου ξεκινάει το ταξίδι της επιστροφής στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου εξακολουθεί να ζει ο πατέρας της.
Θα επιστρέψει τον Αύγουστο του 1957 ως Μαρία Μενεγκίνι Κάλλας.
«Η «πρώτη» αυτή σταδιοδρομία… αυτή είναι που μου έδωσε την πείρα μου, είμαι βέβαιη γι΄ αυτό, γιατί [στην Ελλάδα] εκπαιδεύτηκα, εκεί απέκτησα τις σκηνικές εμπειρίες μου, είχα θετικά και αρνητικά βιώματα. Την εποχή που πήγα στην Ιταλία για την «μεγάλη» καριέρα, είχα μάθει κιόλας τόσους ρόλους, τραγουδούσα ήδη οκτώ χρόνια, δεν υπήρξαν εκπλήξεις για μένα… Ήμουν πολύ νέα, αλλά είχα κιόλας μια πείρα οκτώ ετών, ήμουν προετοιμασμένη… Να γιατί λέω πως αυτή η «πρώτη» καριέρα ήταν απολύτως αναγκαία για μένα.»
(Συνομιλία με τον μαέστρο Edward Downes, Δεκ. 1967 – Ιαν. 1968).
Διεθνής σταδιοδρομία, 1947-1974
Η πορεία της Μαρίας Κάλλας από την έναρξη της διεθνούς σταδιοδρομίας της, -το 1947, στην Αρένα της Βερόνας, με τη Gioconda του Amilcare Ponchielli,- προς το κορυφαίο θέατρο της ιταλικής όπερας, τη Σκάλα του Μιλάνου, διήρκεσε τρία χρόνια.
Στην Ιταλία πραγματοποίησε τις περισσότερες εμφανίσεις της (312). Τη δεύτερη θέση καταλαμβάνει η Ελλάδα με 63 σκηνικές εμφανίσεις. Ακολουθούν τα θέατρα της Αμερικής και του Μεξικού, της Γαλλίας, Αγγλίας και Αργεντινής, ενώ τον μικρότερο αριθμό παραστάσεων έδωσε στην Ισπανία, στην Πορτογαλία, στην Αυστρία και στη Γερμανία. Στη διάρκεια της σταδιοδρομίας της ερμήνευσε 39 όπερες, ως επί το πλείστον ιταλών συνθετών (24) και δύο οπερέτες. Στο ρεπερτόριό της κυριαρχεί (παρόλο που προτιμούσε τους συνθέτες του bel canto) η δημιουργία του Giuseppe Verdi με 10 έργα, και ακολουθούν οι συνθέτες Vincenzo Bellini, Gaetano Donizetti, Gioaccino Rossini, Giacomo Puccini, Umberto Giordano, Christoph Willibald Gluck και Ricard Wagner.
Η καλλιτεχνική δραστηριότητα και προσφορά της Μαρίας Κάλλας δεν περιορίζεται στις παραστάσεις όπερας. Από το 1949 έως το 1963 παράλληλα με τις σκηνικές εμφανίσεις της, πραγματοποίησε 54 κοντσέρτα-ρεσιτάλ ενώ το 1973 και 1974 περιοδεύει με τον τενόρο Giuseppe Di Stefano σε πόλεις της Ευρώπης, της ΗΠΑ, του Καναδά, της Ιαπωνίας κ.ά., όπου δίνει 40 ρεσιτάλ με άριες ή/και ντουέτα και από όπερες που δεν είχε τραγουδήσει στη σκηνή. Οι ηχογραφήσεις της, «ζωντανές» ή στο στούντιο, αποτελούν ένα ηχητικό μνημείο και παρακαταθήκη ερμηνευτικών προτύπων που δεν έχουν ξεπεραστεί. Βρέθηκε κοντά σε σημαντικές προσωπικότητες που επηρέασαν την καλλιτεχνική πορείας της, όπως οι Tullio Serafin, Luchino Visconti, Franco Zerifelli, Αλέξης Μινωτής κ.ά.
Με επίκεντρο τις παραστάσεις στις οποίες η Μαρία Κάλλας πρωταγωνίστησε στη Σκάλα του Μιλάνου, το θέατρο που αποτέλεσε το «σπίτι» της από το 1950 έως το 1962, παρουσιάζεται στην έκθεση ο μαγικός κόσμος της όπερας – η εναλλακτική πραγματικότητα που συντίθενται πάνω στη σκηνή μέσα από τη μουσική, τον λόγο, τη δράση, τα σκηνικά, τα κοστούμια, τους φωτισμούς, τους τραγουδιστές, την ορχήστρα και τον μαέστρο. Σε αυτόν τον κόσμο η Μαρία Κάλλας ξεχώρισε όχι μόνο με τις δυνατότητες της φωνής της αλλά και με την σκηνική της παρουσία.
