Ξερολιθιές στην Λευκαδίτικη ενδοχώρα

Κάθεσαι και χαζεύεις τις ξερολιθιές στην λευκαδίτικη ύπαιθρο της ορεινής και ημιορεινής Λευκάδας κι αναρωτιέσαι τι έκαναν οι άνθρωπο. Γι΄ αυτούς όμως τους παλιούς ήταν αγώνας επιβίωσης η δημιουργία αναβαθμίδων με επιτόπια πέτρα που αφθονούσε σε πολλά μέρη, ώστε να συγκρατιέται το λιγοστό χώμα και να δημιουργηθούν στα επικλινή εδάφη οι στενές σκάλες που θα φύτευαν κατόπιν ελιές κι αμπέλια για να θρέψουν τις οικογένειές τους. Για τις μετακινήσεις από το χαμηλότερο σε υψηλότερο επίπεδο είχαν προβλεφθεί μακρόστενες επίπεδες πέτρες που ενσωματώνονταν στην ξερολιθιά και δημιουργούσαν ένα είδος σκάλας. Απλά υποκλίνεσαι.

Σκάλα πάνω στη λιθιά για για το ανέβασμα σε υψηλότερο επίπεδο

Σύμφωνα με την Βικιπαίδεια η ξερολιθιά, ή συνήθως και ξηρολιθιά είναι είδος τοιχοποιίας με πέτρα ακανόνιστου σχήματος, χωρίς συνεκτικό κονίαμα. Είναι δηλαδή τοίχος για την κατασκευή του οποίου έχουν χρησιμοποιηθεί μόνο πέτρες χωρίς συνδετικό υλικό. Ως τεχνική συναντάται σε όλο τον κόσμο, από τα Κυκλώπεια τείχη στις Μυκήνες και το αρχαίο κάστρο της Μήλου στην Ελλάδα, έως την πόλη Λουβαντούν των Μάγια και το Μάτσου Πίτσου των Ίνκας στο Περού.

Οι συνηθέστερες δομές με ξερολιθιά είναι τοίχοι αλλά υπάρχουν και έργα τέχνης, κτίρια, γέφυρες κ.α. Κοινό χαρακτηριστικό τους είναι η δομική σταθερότητα γιατί αποτελούνται από πέτρες οι οποίες «κλειδώνουν» η μια με την άλλη. Οι ξερολιθιές αποτελούν πέτρινα τοιχία αντιστήριξης, χάρη στα οποία δημιουργούνται αναβαθμίδες χωρίς τις οποίες, οι απότομες πλαγιές των Ελληνικών ορεινών περιοχών δεν θα μπορούσαν να καλλιεργηθούν. Επίσης, προστατεύουν από τις πλημμύρες και τη διάβρωση του εδάφους. Η τεχνική λέγεται «εν ξηρώ» και οι πέτρες που χρησιμοποιούνται συλλέγονται από τον γύρο χώρο ώστε να καθαρίζεται και να γίνεται καλλιεργήσιμος.

Στην Ελλάδα είναι χαρακτηριστικές στον Αιγιακό χώρο οι ξερολιθιές που στηρίζουν αναβαθμίδες, κοινώς χαλιά, ή πεζούλες, ή αιμασιές, ή σέτια, που στόχο έχουν τη δημιουργία καλλιεργήσιμης γης (σε μορφή βαθμίδων) μιας πλαγιάς και την προστασία έτσι του εδάφους από τη διάβρωση, καθώς αυτές οι ξερολιθιές χρησιμεύουν ως φράκτες. Με την τεχνική αυτή χτίζονται επίσης μικρές γέφυρες και κτίσματα, π.χ. μιτάτοι, βαθμιδωτά μονοπάτια κ.λπ.

Για τη δόμηση της ξερολιθιάς χρησιμοποιούνται πέτρες ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους:

Οι πιο μεγάλες σαν πέτρες θεμελίωσης

Όσες, μέτριου μεγέθους, έχουν μια επίπεδη επιφάνεια, σαν πέτρες δόμησης

Οι μικρότερες πέτρες ως πέτρες πλήρωσης

Οι μακρύτερες πέτρες χρησιμοποιούνται ως πέτρες σύνδεσης

Τέλος, άλλες πέτρες χρησιμοποιούνται για επικάλυψη, ανάλογα με τις τοπικές τεχνικές

Η τέχνη της ξερολιθιάς σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ελλάδα, η Κύπρος, η Ιταλία και η Ισπανία, εγγράφηκε το 2018 στην αντιπροσωπευτική λίστα της UNESCO για την άυλη πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας.