Με την συμμετοχή Λευκαδιτών η επίσκεψη – προσκύνημα στην Γυάρο που διοργάνωσε το ΚΚΕ
Με την συμμετοχή Λευκαδιτών πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 11 Οκτώβρη η επίσκεψη – προσκύνημα στην Γυάρο που διοργάνωσε η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ. Οι φωτογραφίες μας στάλθηκαν από αναγνώστη της σελίδας.
Η Γυάρος ή Γιούρα όπως λεγόταν τότε επιλέχθηκε από την αρχή όχι ως τόπος εξορίας αλλά ως φυλακή στη δικαιοδοσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Οι χιλιάδες που μαρτύρησαν εδώ ήταν αγωνιστές της ΕΑΜικής αντίστασης, δικασμένοι με στημένες κατηγορίες από τα κακουργιοδικεία, από τα για την αντιστασιακή τους δράση και για το γεγονός ότι δεν αποκήρυσσαν το ΚΚΕ.
Το 1947 την απόφαση για την ίδρυση φυλακών εδώ πήρε η κυβέρνηση του τραπεζίτη Μάξιμου, που την στήριζαν επτά αστικά κόμματα γι αυτό λεγόταν επτακέφαλος, από την ίδια βουλή βγήκαν και άλλες κυβερνήσεις που φρόντισαν να γίνει το κάτεργο ακόμα πιο άγριο. Στα υπουργικά συμβούλια της περιόδου ήταν και ο Παπανδρέου, και ο Τσαλδάρης και ο Σοφούλης και όλος ο αστικός πολιτικός κόσμος.
Όταν είδαν ότι το λαϊκό κίνημα όχι μόνο δεν υποτάχθηκε στην κρατική και παρακρατική βία που εξαπέλυσαν μετά την απαράδεκτη συμφωνία της Βάρκιζας -άλλα ξεκίνησε ένα νέο δίκαιο αγώνα σε δύσκολες συνθήκες- συγκροτώντας ομάδες ενόπλων καταδιωκόμενων και σταδιακά τον Δημοκρατικό στρατό Ελλάδας δεν δίστασαν να εφαρμόσουν κάθε μέτρο δολοφονικής βίας, φτιάχνοντας ειδικούς νόμους. Εφάρμοσαν αναγκαστικές μετακινήσεις πληθυσμών και ερήμωμα της υπαίθρου. Οργάνωσαν δικαστικές παρωδίες που καταδίκαζαν χιλιάδες σε θάνατο, περισσότεροι από 3.000 εκτελέστηκαν. Το 1947 απαγόρευσαν το ΚΚΕ, την ΕΠΟΝ και άλλες λαϊκές οργανώσεις, τον Ριζοσπάστη και άλλες εφημερίδες. Όλη η χώρα γέμισε τόπους εξορίας και φυλακές.
Την ίδια περίοδο λειτούργησε και η Μαρκρόνησος με ευθύνη του υπουργείου στρατιωτικών. Τη στιγμή που δίνονταν ο αγώνας του ΔΣΕ στα ελεύθερα βουνά και στην παρανομία στις πόλεις χιλιάδες έδωσαν για τους ίδιους σκοπούς τη μάχη απέναντι σε ανακρίσεις, βασανιστήρια, στρατοδικεία, εκτελεστικά αποσπάσματα και φυλακές.
Η Γυάρος υπήρξε φυλακή των φυλακών η παραμονή εδώ σήμαινε “Σταμάτημα της επαφής απ’ όλο τον κόσμο. Ολοκληρωτική απομόνωση”.
Όταν ξεκίνησαν να φέρνουν κρατούμενους κομμουνιστές από όλες της φυλακές της χώρας δεν υπήρχε εδώ επάνω τίποτα – όλα φτιάχτηκαν με καταναγκαστική εργασία.
Ας τα πάρουμε από την αρχή, όταν έφεραν τους κρατούμενους συντρόφους υπήρχαν 3 οικογένειες βοσκών σύνολο 15 άνθρωποι άλλωστε πότε δεν έμειναν με τη θέλησή τους πολύ περισσότεροι. Στην αρχαιότητα χρησιμοποιήθηκε από τους Ρωμαίους ως τόπος εξόντωσης εγκατέλειψαν εδώ επάνω χιλιάδες αντιπάλους τους για να πεθάνουν.
Στα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά, επίσης υπήρξε η σκέψη να χρησιμοποιηθεί ως τόπος εγκλεισμού αλλά εν τέλει δεν το τόλμησαν καθώς ήταν πολύ αντίξοες οι συνθήκες διαβίωσης και επιπλέον θα είχαν σημαντικό κόστος οι συνεχείς μεταφορές νερού, εφοδίων, ανθρώπων.
Τον Απρίλη 1947 μετέφεραν εδώ τους πρώτους κομμουνιστές φαντάρους, τους έφεραν Από τον Άγιο Νικόλαο Κρήτης, αξίζει να πούμε ότι νωρίτερα 60 συνάδελφοι τους είχαν λιποταχτήσει και είχαν καταταχτεί στο Δημοκρατικό Στρατό στα κρητικά βουνά. Τέτοια ήταν η κατάσταση. Οι κρατούμενοι φαντάροι έκαναν τα πρώτα έργα και μετά τους έστειλαν στη Μακρόνησο. Τοποθετήθηκαν εδώ συρματοπλέγματα, πολυβολεία και ορισμένες υποδομές για τους φύλακες και τη χωροφυλακή – καμιά υποδομή για τους κρατούμενους.
Στις 11 Ιούλη 1947 έφεραν εδώ τους πρώτους 551 κρατούμενους- προερχόμενους από τις φυλακές της Καλαμάτας και τους οδήγησαν στο Β όρμο. Για να διαβιώσουν σε λίγες σκηνές, κλεισμένοι σε διπλές σειρές συρματοπλέγματα, ζωσμένοι με πολυβόλα.
Σε 3 μέρες έρχονται άλλοι 269 κρατούμενοι από την Αγυιά της Κρήτης και οδηγούνται στα απότομα βράχια του Γ” Όρμου, σύντομα ακολουθούν άλλοι 1361 προερχόμενοι από τη Θεσσαλονίκη. Στις 18 Ιούλη ακολουθούν άλλοι 650 απ΄ τη Μακεδονία. Και στις 21 Ιούλη άλλοι 750 από τις φυλακές Αβέρωφ, Κάστορος και Ανηλίκων Κηφισιάς. Ακολουθούν και άλλοι, και άλλοι.
Καταλαβαίνουμε μέσα στο κατακαλόκαιρο τι κόλαση δημιουργήθηκε εδώ. Με το νερό να λείπει για μέρες, να μην υπάρχουν αποχωρητήρια, τίποτα. Καμιά υποδομή.
Στην πρώτη περίοδο λειτουργίας της Γυάρου, η δύναμή της προσέγγισε τις 10.000, ενώ συνολικά πέρασαν περίπου 18.000 στην ίδια περίοδο.
Με το που πάταγαν το πόδι τους στο νησί οι κρατούμενοι αγωνιστές άρχιζε το ξύλο και το πλιατσικολόγημα στα λιγοστά υπάρχοντά τους. Ρολόγια, ξυραφάκια, πένες, αναπτήρες, βέρες, χρήματα τα πάντα. Δεν υπάρχει κανείς που δεν ληστεύτηκε.
Τα βασανιστήρια ήταν άγρια, ομαδικά και ατομικά. Πολύμορφη πίεση για απόσπαση δηλώσεων μετανοίας – αποκήρυξης του ΚΚΕ.
Είναι χαρακτηριστική η φράση του Παπαδημητρόπουλου “δεν σας έχουμε και μετρημένους” – δηλαδή αν πεθάνει και κανένας δεν θα δώσουμε λογαριασμό πουθενά.
Από τις πρώτες μέρες μετά από άγριο ξύλο πέθανε ο δάσκαλος Περικλής Κουκέρης, αλλά ακολούθησαν και άλλοι συνολικά 22 είναι θαμμένοι στο νεκροταφείο της Γυάρου. Δεν είναι μόνο αυτοί καθώς ακολουθούσαν και άλλη τακτική – να στέλνουν τους ετοιμοθάνατους έξω από το νησί ώστε να μην λογαριάζονται νεκροί της Γυάρου. “θα φτάνουν οι παλμοί σας στους 6 τότε θα σας στέλνω στη Σύρο όχι για να γιατρευτείτε άλλα να πεθάνετε στο δρόμο” αυτή ήταν η τακτική των βασανιστών, δεκάδες οδηγήθηκαν και με αυτή τη μέθοδο στο θάνατο.
Αξίζει μετά αυτή την επίσκεψη να διαβάσει κανείς τα βιβλία: Γυάρος: Θανατονήσι και κάστρο αγώνα και “Γιούρα. Η ματωμένη Βίβλος”. Ειδικά το δεύτερο γράφτηκε παράνομα από τους ίδιους τους κρατούμενους σε χιλιάδες μικρά χαρτάκια και τυπώθηκε από το Κόμμα στο εξωτερικό. Ακόμα και τα σχέδια στο βιβλίο είναι έργα των ίδιων των κρατούμενων ζωγράφων. Αποτελεί ντοκουμέντο.
Και αυτό το ντοκουμέντο δείχνει τη δύναμη της οργάνωσης κάτω από όλες τις συνθήκες. Τη δύναμη των αρετών των κομμουνιστών: της ανιδιοτέλειας, της αυτοθυσίας, της αλληλεγγύης που και εδώ αποτέλεσαν πηγή δύναμης και αντοχής. Η οργάνωση που έδινε δύναμη μέσα από την ιδεολογική και πολιτική δραστηριότητα, ενημέρωση, συζήτηση – προσαρμοσμένης στις συνθήκες βαριάς παρανομίας. Άλλα και η οργανωμένη αλληλοβοήθεια για αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων όπως να μην βάζουν νερά οι σκηνές, οι διεκδικήσεις για το συσσίτιο, η αλληλοϋποστήριξη απέναντι σε ένα βουνό προσωπικά προβλήματα που βάραιναν τον καθένα και τις οικογένειές τους που άφησαν πίσω.
Πηγή δύναμης και αντοχής των κρατούμενων αγωνιστών ήταν η απέραντη πίστη στα ιδανικά του αγώνα, στην προοπτική αλλαγής της κοινωνίας, στην προοπτική του σοσιαλισμού. Παρότι ο αγώνας της ΕΑΜικης αντίστασης δεν είχε νικήσει, κατακτώντας την εργατική εξουσία, ο λαός με την καθοδήγηση του ΚΚΕ είχε νοιώσει τη δύναμή του και είχε μεγαλουργήσει, μέσα από τον ΕΛΑΣ, το ΕΑΜ, την ΕΠΟΝ, ειδικά στη διετία 43-44 μπήκαν σε κίνηση λαϊκά συμβούλια, λαϊκά δικαστήρια, η λαϊκή παιδεία, ακόμα και στοιχεία οργάνωσης της παραγωγής για λαϊκό όφελος όπου ήταν δυνατό. Όλα αυτά εκατομμύρια άνθρωποι πολύ περισσότερο οι οργανωμένοι αγωνιστές τα ένοιωθαν ως δική τους υπόθεση και καλούνταν από ένα μηχανισμό οργανωμένης κρατικής βίας να τα απαρνηθούν- να τα αποκηρύξουν. Την αντιλαϊκή βία την άσκησαν συνενωμένοι όσοι στην κατοχή συνεργάστηκαν με τους ναζί και όσοι από τον αστικό πολιτικό κόσμο τασσόμενοι με τους βρετανούς είχαν ενταχθεί στο αντιχιτλερικό στρατόπεδο. Κατά την απελευθέρωση όλοι είχαν ενωθεί ενάντια στην ΕΑΜική λαϊκή πλειοψηφία.
Μπορεί για μια περίοδο εδώ διοικητής να ήταν ο Γλάστρας συνεργάτης των Γερμανών και διοικητής του στρατοπέδου Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη στην κατοχή όμως πολιτικό προϊστάμενο ως υπουργό Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης είχε τον Κωνσταντίνο Ρέντη, βενιζελικό,- κεντρώο πολιτικό που στην περίοδο της κατοχής είχε καταφύγει στη Μέση Ανατολή τασσόμενος στο αντιχιτλερικό στρατόπεδο.
Όλοι συνενωμένοι ενάντια στο λαό.
Φυσικά δεν μπορούσαν να νικήσουν το λαϊκό κίνημα δίχως την άμεση εμπλοκή περίπου 100.000 Βρετανών στρατιωτών από το Δεκέμβρη 1944 και δίχως την εμπλοκή των ΗΠΑ με ποταμούς πολεμικού υλικού μετά το 1947. Από την άλλη και το λαϊκό κίνημα θα είχε άλλες δυνατότητες νίκης αν η πρωτοπορία του το ΚΚΕ είχε ως πρόταγμα την κατάκτηση της επαναστατικής εργατικής εξουσίας σε συνδυασμό με την απελευθέρωση, και όχι τη συνεργασία με μερίδα των αστικών πολιτικών δυνάμεων που είχαν ταχθεί στο αντιχιτλερικό στρατόπεδο για τη δημιουργία της λεγόμενης εθνικής ενότητας και της ανάλογης κυβέρνησης υπό τον Γ. Παπανδρέου.
Οι αγωνιστές που κρατήθηκαν και βασανίστηκαν εδώ -δεν ήταν μονάδες- ήταν ηγέτες του λαϊκού κινήματος, καπετάνιοι του ΕΛΑΣ, ΕΑΜΙτες, ΕΠΟΝιτες, πρόεδροι εργατικών κέντρων, διανοούμενοι, καλλιτέχνες, επιστήμονες. Στόχος του αστικού κράτους ήταν να τσακίσει τον λαό που είχε μάθει να σηκώνει κεφάλι. Καθώς ο αφυπνισμένος λαός ήταν ένας εν δυνάμει κίνδυνος για την αστική εξουσία και τα προνόμια των εκμεταλλευτών.
Είναι κυριολεκτικός ο τίτλος “η σταυρωμένη αντίσταση” που έδωσε ο Παντελής Μανταλόβας σε ένα μικρό ξυλόγλυπτο που έφτιαξε εδώ στη Γιούρα.
Στο σημείο που βρισκόμαστε μπροστά μας έχουμε το κτίριο των Φυλακών.
Είναι πλήρως ακατάλληλο από άποψη υγιεινής για να μείνουν άνθρωποι – είναι όλο χτισμένο από γυμνό τούβλο και μπετό που το κάνει να τραβάει πολύ υγρασία, να βράζει από τη ζέστη και να είναι συνέχεια παγωμένο τον χειμώνα. Οι θάλαμοι είναι ψηλοτάβανοι και τα παράθυρά τους βρίσκονται ψηλά, επίσης οι χώροι προαυλισμού είναι εσωτερικοί και δεν επιτρέπουν στο βλέμμα να συναντηθεί με τον ορίζοντα. Όχι τυχαία ονομάστηκε “τάφος των ζωντανών”.
Θεωρείται το μεγαλύτερο κτίριο των Κυκλάδων και χτίστηκε στο μεγαλύτερο μέρος του με καταναγκαστική εργασία.
Έχει χτιστεί σε πέντε επίπεδα, που για να γίνουν έπρεπε να σπάσουν τεράστιες ποσότητες βράχων. Άνοιγαν τρύπες για να μπουν φουρνέλα – δυναμίτες – και οι μεγάλοι όγκοι έσπαγαν με βαριοπούλες. Στη συνέχεια το έσπαγαν σε μικρότερα τεμάχια για να γίνει το χαλίκι για τα μπετά. Όλη η δύναμη του 4ου Όρμου και από άλλους όρμους πάνω από 5.000 κρατούμενοι έσπαγαν το βράχο κάτω από ατέλειωτο ξύλο.
Άλλα υλικά κουβαλιόνταν με τα αρματαγωγά. Πολλοί σακατεύτηκαν όταν μια παγωμένη νύχτα του Γενάρη 1948 το αρματαγωγό Αξιός έφερε εκατομμύρια τούβλα και άλλα οικοδομικά υλικά. Εκατοντάδες κρατούμενοι αρπάχτηκαν από τις σκηνές τους και με πολύ ξύλο και ουρλιαχτά των φυλάκων αναγκάστηκαν να κουβαλάνε τροχάδην από τον πρώτο στον 4ο όρμο τα οικοδομικά υλικά για δυο μερόνυχτα 36 ώρες χωρίς νερό. Γράφτηκε στην ιστορία των βασανιστηρίων ως “το καψώνι του Αξιού”.
Στο σημείο εδώ που βρισκόμαστε ήταν και ο χώρος προαυλισμού των κρατουμένων όταν λειτούργησαν οι φυλακές το 1955-62 και στην περίοδο της χούντας. Για αυτό και μπήκε εδώ το μνημείο της Κεντρικής Επιτροπής.
Από την κάτω πλευρά στη θάλασσα είναι το προαύλιο των δεσμοφυλάκων καθώς και χώρος υπηρεσιών της φυλακής.
Το κτίριο των φυλακών ολοκληρώθηκε το 1952, αλλά μέχρι τότε δεν μπήκαν κρατούμενοι μέσα.
Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον Αύγουστο 1955, όποτε έφεραν εδώ 600 κομμουνιστές από όλες τις φυλακές της χώρας. Είχε προηγηθεί η απόδραση με μυθιστορηματικό τρόπο – με το γνωστό τούνελ που άνοιξαν 27 κρατούμενοι κομμουνιστές στις φυλακές των Βούρλων Πειραιά. Έτσι εγκαινιάστηκε η δεύτερη περίοδος λειτουργίας, της Γυάρου που κράτησε έως το 1961.
Κατά την χούντα έφεραν εδώ επίσης περίπου 6.500 κρατούμενους τις πρώτες μέρες. Η εγκατάσταση έγινε στο κτίριο των φυλακών, στον 5ο και στον 4ο Όρμο.
(Το ιστορικό είναι από την ομιλία του Φάνη Παρρή, μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνου Ιστορικού Αρχείου του ΚΚΕ).
