Δύο έγγραφα της Νομαρχίας φωτίζουν την επίσκεψη Πατακού τον Απρίλη του 1968 στη Λευκάδα
Από την περιοδεία του Πατακού στην Ήπειρο το 1968 (Πηγή)
Οι δύο υπηρεσιακές επιστολές της Νομαρχίας Λευκάδας, με ημερομηνίες 11 και 18 Απριλίου 1968, δεν αφήνουν περιθώρια παρερμηνειών: η επίσκεψη του Στυλιανού Πατακού στη Λευκάδα δεν ήταν μια «τυπική περιοδεία», αλλά μια καλοστημένη επίδειξη ισχύος του δικτατορικού καθεστώτος, με πλήρη κινητοποίηση κρατικών μηχανισμών, στρατού, σωμάτων ασφαλείας και τοπικής διοίκησης.
Σε ένα νησί με έντονη δημοκρατική παράδοση, μαζική λαϊκή συμμετοχή και βαρύ φόρο αίματος τόσο στην Εθνική Αντίσταση όσο και στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας, όπου στις τελευταίες ελεύθερες βουλευτικές εκλογές πριν από τη δικτατορία οι πολίτες είχαν αναδείξει, για δεύτερη συνεχόμενη φορά, βουλευτή της ΕΔΑ τον γιατρό Ξενοφώντα Γρηγόρη.
Η «υποδοχή» ως μηχανισμός προπαγάνδας
Στο πρώτο έγγραφο (11-4-1968), η Νομαρχία απευθύνεται σε δημάρχους και προέδρους κοινοτήτων και τους ενημερώνει ότι ο Πατακός, Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός Εσωτερικών, θα επισκεφθεί μαζί με τους υπουργούς Παιδείας, Εμπορικής Ναυτιλίας και Δημοσίας Τάξεως τον νομό από το απόγευμα της 14ης έως το πρωί της 15ης Απριλίου.
Η γλώσσα είναι αποκαλυπτική: γίνεται λόγος για «εξαιρετική λαμπρότητα», «ενθουσιασμό» και «φανατισμό εις τα Εθνικά Ιδεώδη και τα πεπρωμένα της φυλής, έννοιες-κλειδιά της χουντικής ρητορικής, που υποκαθιστούν τη δημοκρατική νομιμοποίηση με σκηνοθετημένη συναίνεση.
Η υποδοχή προβλέπεται «κατά μήκος της παραλιακής και της περιμετρικής οδού», με «μικρές στάσεις» και συμμετοχή «όλων των κατοίκων». Τίποτα δεν αφήνεται στην τύχη: η παρουσία στρατιωτικής διοίκησης, χωροφυλακής και λιμεναρχείου ορίζεται ρητά για την «τάξη και ασφάλεια». Η καθημερινότητα μετατρέπεται σε τελετουργία υποταγής.
Γενικός σημαιοστολισμός με διαταγή
Η εντολή για γενικό σημαιοστολισμό όλων των δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων από το πρωί της 14ης έως το εσπέρας της 15ης Απριλίου αποτυπώνει τον καταναγκαστικό χαρακτήρα της «εορτής». Δεν πρόκειται για αυθόρμητη συμμετοχή, αλλά για κρατική επιβολή εικόνας, όπου ακόμη και τα σπίτια των πολιτών επιστρατεύονται για την αισθητική της δικτατορίας.
Η εκτενής λίστα κοινοποιήσεων -μητρόπολη, στρατός, δικαστικές αρχές, σχολεία, σωματεία, ενώσεις επαγγελματιών- δείχνει την καθολική εμπλοκή των θεσμών. Η Χούντα απαιτεί όχι απλώς παρουσία, αλλά σιωπηρή συνενοχή.
Το «ευχαριστώ» προς τα Εργατικά Κέντρα
Το δεύτερο έγγραφο (18-4-1968) λειτουργεί ως συμπλήρωμα και επιβεβαίωση. Η Νομαρχία απευθύνεται στα Εργατικά Κέντρα Λευκάδας (φαίνεται να υπάρχουν την εποχή εκείνη δύο Εργατικά Κέντρα: το Παλαιό Εργατικό Κέντρο και το Νέο Εργατικό Κέντρο) για να εκφράσει «ευχαριστίες» για τη συμμετοχή των εργατικών σωματείων στις «εορταστικές εκδηλώσεις» για την άφιξη Πατακού.
Εδώ η ειρωνεία είναι ιστορικά βαριά: εργατικά σωματεία, σε μια περίοδο κατά την οποία τα συνδικάτα τελούσαν υπό έλεγχο, διαλύσεις και διώξεις, εμφανίζονται να «συμμετέχουν» σε φιέστες του καθεστώτος που είχε καταργήσει βασικά εργασιακά και πολιτικά δικαιώματα.
Μνήμη απέναντι στη λήθη
Τα έγγραφα αυτά δεν είναι απλώς αρχειακό υλικό. Είναι τεκμήρια αυταρχισμού, ντοκουμέντα μιας εποχής όπου η δημόσια ζωή λειτουργούσε με διαταγές, υποχρεωτικά χαμόγελα και προσχηματικό «ενθουσιασμό».
Η επίσκεψη Πατακού στη Λευκάδα, όπως αποτυπώνεται στα χαρτιά της Νομαρχίας, αποκαλύπτει τον πυρήνα της Χούντας: φόβος, έλεγχος, προπαγάνδα και καταναγκαστική συμμετοχή.
Σε μια εποχή που η ιστορία συχνά εξωραΐζεται τα συγκεκριμένα έγγραφα υπενθυμίζουν ότι η δικτατορία δεν ήταν “τάξη και ησυχία”, αλλά μια καθημερινή άσκηση εξουσίας πάνω στις ζωές των ανθρώπων. Και αυτή η μνήμη δεν είναι πολυτέλεια· είναι αναγκαία άμυνα της δημοκρατίας.
