Η Χαρτογράφηση της Λευκάδας από την εποχή του Πτολεμαίου μέχρι το Google Earth

Γράφει ο Αιθεροβάμων

Η Χαρτογράφηση της Λευκάδας από την εποχή του Πτολεμαίου μέχρι το Google Earth

Στην προσπάθεια μας να παρουσιάσουμε την εξέλιξη της χαρτογράφησης της Λευκάδας από την εποχή του Πτολεμαίου μέχρι το Google Earth διαπλεύσαμε ξεφυλλίζοντας μια σειρά από χάρτες, θαυμάζοντας τα σχεδιαγράμματα (άλλοτε στοιχειώδη και άλλοτε θαυμαστής ακρίβειας και επιμέλειας) και ομολογουμένως νοιώσαμε μια βαθειά συγκίνηση γιατί αυτά τα μικρά απλά σημάδια πάνω στο χαρτί κλείνουν μέσα τους μια θαυμαστή πολυπλοκότητα που εντυπωσιάζει αν σκεφτούμε τα πενιχρά μέσα εκείνης της εποχής.

Στα Κρατικά Αρχεία της Βενετίας ανάμεσα σε εξήντα χιλιάδες τεκμήρια χαρτών, διαγραμμάτων, σχεδίων κ.λ.π. παρουσιάζεται ένας μεγάλος αριθμός που αναφέρεται στα Ιόνια νησιά.

Οι Χάρτες αυτοί ήταν βασικά εργαλεία για τη Βενετία τη Δημοκρατία των Εμπόρων που καθημερινά γυρνούσαν τις θάλασσες και ήταν απαραίτητοι γι’ αυτούς καθώς η ασφάλεια των πλεύσεων, η προσβασιμότητα των λιμένων και η ύπαρξη συμμάχων ή εχθρών ήταν πρωταρχικό τους μέλημα.

Τα Ιόνια νησιά Βενετική κτήση ή Φραγκονήσια όπως τα ονόμασαν κάποιοι ήταν ιδεώδης τόπος ασφάλειας των Βενετών από τους εχθρούς της ηπειρωτικής χώρας, κατά τη διέλευσή τους προς την Ανατολή αλλά και προς όλη τη Μεσόγειο.

Τα νησολόγια (Ιζολάρια) είναι τα πρώτα σπουδαία αναγεννησιακά γεωγραφικά κείμενα και δημοφιλή αναγνώσματα, που ουσιαστικά δεν είναι χάρτες αλλά περιέχουν γενικές εγκυκλοπαιδικές πληροφορίες για τα νησιά μας.

Οι πρώτοι ναυτικοί Χάρτες Πορτολάνοι άρχισαν να επικρατούν από τα μέσα του 13ου αιώνα (1250) και ήταν έργα των Γενοβέζων. Όμως ο επόμενος αιώνας μπορεί να χαρακτηρισθεί αιώνας των ναυτικών χαρτών.

Ο Ιταλός κληρικός και περιηγητής Cristoforo Buondelmonti θεωρείται ότι είναι ο πρώτος συστηματικός χαρτογράφος των ελληνικών νησιών.

Παρατηρώντας την εξέλιξη χαρτογράφησης της Λευκάδας είναι πράγματι αξιοθαύμαστη η προσπάθεια των χαρτογράφων κάθε εποχής να αποτυπώσουν με σχετική φυσικά ακρίβεια την δύσκολη περίπτωση του νησιού μας ιδιαίτερα στο σημείο που αγγίζει την Ακαρνανική ακτή.

Η χρονολογική παρουσίαση μερικών χαρτών όπως σας τους παραθέτουμε είναι χαρακτηριστική και αξίζει τον κόπο να αφιερώσουμε μερικές στιγμές παρατήρησης και μελέτης τους μεγαλώνοντας τους με κλικ του mouse.

Η Λευκάδα σε νησολόγιο του Buondelmonti, 1420. Εθνική Βιβλιοθήκη Γαλλίας.

Εδώ φαίνεται το φρούριο και μια εκκλησία με το όνομα Παναγία

Λεπτομέρεια του δέκατου Πίνακα της Γεωγραφίας του Πτολεμαίου. Έντυπη έκδοση Ρώμης 1490. Εδώ η Λευκάδα δεν αποτυπώνεται σαν νησί αλλά περιλαμβάνεται στο χώρο της Ακαρνανίας. Σημειώνεται η Θεσπρωτία η Νικόπολη και η Αζυλία (Αλυζία).

CAMOCIO Giovanni Francesco. Isole famose, porti, fortezze, e terre maritime sottoposte alla Ser.ma 1565-1574. Μαρκιανή βιβλιοθήκη. Εδώ σημειώνεται ένα διαφορετικό πέρασμα προς την Ακαρνανία, το Φρούριο, καθώς και ο ελαιώνας της Λευκάδας.

ROSACCIO Giuseppe 1606. Από το ταξίδι Βενετία – Κωνσταντινούπολη. Μουσείο Κορρέρ. Άνω δεξιά το φρούριο της Αγίας Μαύρας και σχηματικά οι εχθροπραξίες για την κατάληψη του νησιού. Αριστερά ο κόλπος της Άρτας (Αμβακικός).

BLAEU J. Λεπτομέρεια χάρτη Μακεδονίας – Ηπείρου – Θεσσαλίας, 1635. Εδώ αποτυπώνονται εκτός των άλλων ο Κάλαμος, ο Σκορπιός (Scopulo), Σέσουλα, Παξοί και Αντίπαξοι.

SANSON Nicolas et faml. Λεπτομέρεια από Χάρτη Ελλάδας, 1636. Εδώ εκτός από το στενό του διαύλου αναφέρονται το νησί των Ταφίων (Μεγανήσι), η Ιθάκη, η Οξιά και δύο άγνωστα (;) νησιά το Δουλίχειο και η Αστερία.

HOMANN J.B. Λεπτομέρεια από Χάρτη Ελλάδας, 1641, Εδώ σημειώνεται η περιοχή του Αγίου Νικολάου και η νήσος Δουλίχειο.

J. Peeters. Αμβέρσα 1685. Μουσείο Κορρέρ. Εδώ αποτυπώνεται σαφέστερα το νησάκι του Αγίου Νικολάου απέναντι από την Κεφαλονιά, ενώ η Ιθάκη ονομάζεται Μικρή Κεφαλονιά (La petite Cefalonie).

SANSON Nicolas et faml. Λεπτομέρεια από Χάρτη Ελλάδας 1658-1692. Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι αναφέρεται στην περιοχή της Ακαρνανίας απέναντι από το νησί της Λευκάδας πολιτεία με το όνομα Leucas και στη θέση της Ιθάκης αναφέρεται άγνωστη ονομασία Valconpare

CHATELAIN Henri Abraham. Λεπτομέρεια από Χάρτη Ελλάδας, 1705. Το ενδιαφέρον αυτού του Χάρτη είναι οι πληροφορίες που αναφέρει για την ναυμαχία του Ακτίου και την πατρίδα του Οδυσσέα ενώ στην ονομασία της Λευκάδας αντί το γνωστό Santa Maura αναγράφεται Leucadia.

HOMANN J.B 1716-1737. Λεπτομέρεια Χάρτη Πελοποννήσου. Εθνική Χαρτοθήκη. Στο Χάρτη αυτό το νησάκι του Αγίου Νικολάου τοποθετείται πάλι σε λάθος θέση, ενώ για πρώτη φορά αναφέρεται η τοποθεσία Elomene (Νυδρί), η νησίδα της Σέσουλας, η Ζαβέρδα σαν νησί (Saverde) και η Ιθάκη ως Cefalonia Picola

WELLS Edward. Λεπτομέρεια από Χάρτη Κεντρικής και Νότιας Ελλάδας, 1700-1738. Στο Χάρτη αυτό η Λευκάδα αναφέρεται ως Neritum ενώ Leucas σημειώνεται στο σημείο της διώρυγας. Αξιοσημείωτη η ονομασία Leucas olim Neritia Isola.

D’ ANVILLE Jean Baptiste. Λεπτομέρεια από Χάρτη Ελλάδας 1741. Εδώ το σχήμα των νησιών πλησιάζει το πραγματικό και το νησί της Λευκάδας ονομάζεται LEUCADIA prius Neritus ενώ στο ακρωτήριο Λευκάτας αναφέρεται ο Ναός του Απόλλωνα.

ROUX Joseph 1745. Αξιοσημείωτη εδώ η απουσία της ονομασίας της Ιθάκης που αναφέρεται πάλι σαν μικρή Κεφαλονιά καθώς για πρώτη φορά τοποθετείται και η πόλη της Πρέβεζας ενώ παράλληλα σημειώνεται και η Άτοκος.

ROBERT DE VAUGONDY. Λεπτομέρεια απο Χάρτη Ελλάδας 1752

ΡΗΓΑΣ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗΣ. Λεπτομέρεια από τη Χάρτα 1797, Εθνική Χαρτοθήκη. Εδώ παρουσιάζεται πάλι το άγνωστο νησί με το όνομα Δουλίχειο, ενώ το όρος Νήριτον τοποθετείται στην Ιθάκη!

TARDIEU P.F. Λεπτομέρεια από Χάρτη Ελλάδας, 1812

Υδρογραφική Υπηρεσία Πολεμικού Ναυτικού. Υδρογραφικός Χάρτης 1931

Χάρτες από τον GOOGLE EARTH 2011!

Σημείωση:

Τα στοιχεία που μελετήσαμε και επεξεργαστήκαμε, ελήφθησαν από το Λεύκωμα «Η Επτάνησος σε χάρτες. Από τον Πτολεμαίο στους δορυφόρους», Εκδόσεις Π. Ζήτη. Επιμέλεια έκδοσης ΕΘΝΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ 2001.