«Πλατύστομα και Βαυκερή, χωριά χωρίς προδότες, ποτέ τους δεν προσκύνησαν σε ξένους και σε μπότες…»

Μαρτιάτικες εικόνες από τα Πλατύστομα

Στα Πλατύστομα, που μας έβγαλε πρόσφατα ο δρόμος, επικρατεί, όπως και σε πολλά άλλα χωριά της ορεινής Λευκάδας, η κραυγαλέα αντίθεση: από τη μια τα μισογκρεμισμένα πέτρινα σπίτια με τις ξεχαρβαλωμένες πόρτες και παράθυρα και πιο δίπλα άλλα ανακαινισμένα ή που βρίσκονται ακόμη σε διαδικασία ανακατασκευής.

Την κάτω ρούγα του χωριού, που φαίνεται να είναι κρυμμένη από τον κεντρικό δρόμο και διατηρεί ένα οικιστικό ιστό με ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον πρώτη φορά την επισκεφτήκαμε. Δεν γνωρίζαμε καν ότι υπήρχε…

Πολλές οι ανθισμένες την εποχή αυτή αμυγδαλιές μέσα στο χωριό που του προσδίδουν μια ιδιαίτερη χάρη, ενώ δεν λείπουν οι πολύχρονες μπλοκοκιές, που ευνοούνται στην ανάπτυξή τους από το υψόμετρο, οι σκαμνιές και διάφορα άλλα δέντρα.

Γράφει ο Παναγιώτης Θ. Κουνιάκης στο σύγγραμμά του «Η νήσος Λευκάς από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ΄ ημάς: Ήθη-Έθιμα-Εξέλιξις & Δράσις των πολιτικών αυτής ανδρών» (1928) για το χωριό:

Η Βαυκερή όπως φαίνεται από τα Πλατύστομα

«Πλατύστομα και Βαυκερή, χωριά χωρίς προδότες,
Ποτέ τους δεν προσκύνησαν σε ξένους και σε μπότες…»

Ο Στάθης Καλύβας (αριστ.) και ο Αντώνης Καραμποΐκης (Καλοκαίρης)

Πόσο αληθινοί είναι οι στίχοι του Πλατυστομίτη λαϊκού ποιητή Νίκου Καλύβα! Που να προσκυνήσουν χωριά σαν τα Πλατύστομα και σαν τη Βαυκερή, όταν είχαν μπροστάρηδες λαϊκούς αγωνιστές με το μπόι του Στάθη Καλύβα¹ και του Αντώνη Καραμποΐκη (Καλοκαίρη)² αντίστοιχα.

Ήταν αρχές Αυγούστου του 1943 όταν έφτασε στα γειτονικά χωριά το σημείωμα του Βαυκερίτη αγωνιστή Αντώνη Καραμποΐκη με την αλησμόνητη υπογραφή «Αντώνης και γενικό ξεσήκωμα». Αμέσως τέθηκαν σε ετοιμότητα όλα τα τμήματα του εφεδρικού ΕΛΑΣ. Είχε προηγηθεί ο αφοπλισμός και οι συλλήψεις ιταλών καραμπινιέρων στη Βαυκερή, όταν αποπειράθηκαν να κάνουν συλλήψεις. Ο Στάθης Καλύβας επικεφαλής της ομάδας του εφεδρικού ΕΛΑΣ στα Πλατύστομα θα τρέξει αμέσως με την ένοπλη ομάδα στη Βαυκερή, αφού πρώτα έδωσε εντολή να κοπεί η τηλεφωνική σύνδεση της Εγκλουβής με την Καρυά. Οι Ιταλοί αναγκάστηκαν τελικά να συνθηκολογήσουν, αποδεχόμενοι τους όρους που τους επιβάλανε τα ξεσηκωμένα χωριά και το BBC θα μεταδώσει ότι «η ιταλική αυτοκρατορία συνθηκολόγησε με ένα μικρό χωριό της Λευκάδας».

Τα Πλατύστομα, όπως και τα περισσότερα χωριά της ορεινής κεντρικής Λευκάδας, πήραν μαζικά μέρος στον μεγαλειώδη αγώνα του λαού μας κατά των ξένων κατακτητών και των ντόπιων συνεργατών τους. Πλήρωσαν με βαρύ φόρο αίματος τους αγώνες αυτούς κι όσοι επέζησαν κυνηγήθηκαν ανελέητα τα επόμενα χρόνια.

Ο Κώστας Στ. Θειακός και ο Δημήτρης Μ. Φίλιππας, αντάρτες του εφεδρικού ΕΛΑΣ, σκοτώθηκαν στη Μάχη στο Λαϊνάκι τον Ιούνιο του 1944. Ο Βασίλης Κατωχιανός πιάστηκε αιχμάλωτος μετά τη μάχη και εκτελέστηκε στο Αγρίνιο. Ο Τηλέμαχος Καλύβας, αντάρτης στο 2/39 Σύνταγμα του μόνιμου ΕΛΑΣ σκοτώθηκε το Δεκέμβρη του 1944 στη Μάχη της Άρτας κατά του ΕΔΕΣ. Ο αδελφός του Ειρήναρχος Καλύβας (Ρήνας) πέθανε μετά από απάνθρωπα βασανιστήρια το 1946. «Τους είχαν πάρει τις ταυτότητες και δεν μπορούσαν να πάνε στην Λευκάδα στο γιατρό και ο Ειρήναρχος έπαθε τέτανο (από τα βασανιστήρια) και πέθανε».

Και λένε μετά ότι χάθηκαν τα λάχανα. Άμα θέλουν να βγουν…

Τρία σπίτια έκαψαν οι γερμανοράλληδες στα Πλατύστομα. Του Νίκου Καλύβα, που ήταν εκτός των άλλων και εξαίρετος λαϊκός ποιητής και είναι νωπή ακόμη μέχρι σήμερα στις θύμισες των πιο παλιών η ποιητική αλληλογραφία που είχε με τον Αλεξανδρίτη επίσης λαϊκό ποιητή Γιώργο Φρεμεντίτη (Μελιτζούρα), του Στάθη Καλύβα και του Γιώργου Βονιτσάνου. Το έγκλημά τους ήταν ότι πήραν τα όπλα να πολεμήσουν τους καταχτητές. Μετά την απαράδεκτη Συμφωνία της Βάρκιζας και την παράδοση των όπλων από τον ΕΛΑΣ θα αρχίσουν και πάλι τα βάσανα, το κυνηγητό και οι διωγμοί, για τους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης.

«Είχαν κρύψει κάτι όπλα στο χωράφι τους να τα ΄χουν για τους Γερμανούς κι όταν έγινε η συνθήκη της Βάρκιζας και ο ΕΛΑΣ παράδωσε τα όπλα άρχισε ο εμφύλιος πόλεμος και τα όπλα προδόθηκαν που ήταν κρυμμένα και τότε άρχισε το κυνηγητό. Ήρθαν οι Ράλληδες και οι ΜΑΥδες, για εννιά μέρες έδερναν τον πατέρα μου και τον αδελφό του. Τους πήγαιναν στην εκκλησία του χωριού και γύρω γύρω τους χτυπούσαν αλύπητα με χοντρά ρόπαλα, τους έριχναν κι ένα κουβά νερό (όταν λιποθυμούσαν) και τους χτυπούσαν μέχρι το βράδυ. Χτυπούσαν και άλλους χωριανούς. Την τελευταία μέρα βγάλαν από ένα μνήμα ένα καδρόνι και του άνοιξαν το μεγάλο δάχτυλο του ποδιού του. Του έβαζαν και κακά επάνω στο κεραμίδι και του τάδιναν να τα φάει…».

Το κυνηγητό του επίσημου μετεμφυλιακού κράτους με τα όργανά του, την Χωροφυλακή στα χωριά, θα συνεχιστεί ανελέητο με άλλες μορφές και τα επόμενα χρόνια, τα «πέτρινα χρόνια», τις δεκαετίες του ΄50 και του ΄60.

«Έρχονταν τη νύχτα (η αστυνομία) και μας χτυπούσαν τις πόρτες να νομίσουμε ότι είναι ο φυγόδικος από τη Βαυκερή με το ψευδώνυμο Παπάς (σ.σ. πρόκειται για τον επικηρυγμένο λευκαδίτη αντάρτη Σπύρο Θερμό (Παπά), που έμεινε κυνηγημένος στο βουνό για είκοσι χρόνια προτού περάσει κατόπιν στην παρανομία), να του ανοίξουμε να του δώσουμε ψωμί για να μας κάψουν. Αλλά ξέραμε πότε έρχονταν αυτός και δεν μπόρεσαν να τον πιάσουν…».

«Όταν ο πατέρας μου πήγαινε στην Λευκάδα με το αυτοκίνητο (σ.σ. καθήκοντα «υπεραστικής» συγκοινωνίας από τα χωριά Αλέξανδρο, Πλατύστομα και Βαυκερή για την πόλη της Λευκάδας, τη Χώρα, εκτελούσε την εποχή εκείνη ο «Φλίππος» – Φίλιππος Κοντογεώργης ήταν, μάλλον, το πλήρες όνομά του) στο γυρισμό τον περίμενε στον Αλέξανδρο ο Νωματάρχης και τον καλούσε στο τμήμα. Του έκανε έρευνα και του ΄λεγε: «Το ΄χω καημό να βρω επάνω σου ένα μαχαιράκι. Γιατί παίρνεις την εφημερίδα αυτή; (σ.σ. την Αυγή που ήταν όργανο της ΕΔΑ και κυκλοφορούσε νόμιμα). Δεν ξέρεις ότι γράφει Χρουστσόφ και Χρουστσόφ; Σκίστηνε!» Εγώ, του απαντούσε, δεν την σκίζω, την αγόρασα για να την διαβάσω… Ο πατέρας μου μαζί με το Σ. πολλές φορές πήγαιναν στη Λευκάδα να πάρουν εφημερίδα από ένα μονοπάτι, το «Δαφνιά», από το λιβάδι της Καρυάς».

«Ήταν η εποχή που θέριζε ο πατέρας μου στα στάρια κι έπεφταν λίγα στάχυα στην αυλή. Ήρθε ο χωροφύλακας και του έκανε μήνυση ότι έχουμε σκουπίδια και ότι δεν έχουμε καμπινέ. Μήνυση έγινε και στους αγωνιστές Σ.Θ. και Σ. Κ.. Βλέπαμε χωροφύλακα και φοβόμαστε…».

(Από γραπτή μαρτυρία της Ε. Κ.. Χρησιμοποιήθηκαν επίσης στοιχεία από το βιβλίο του Ζώη Κουτσαύτη «Η Εθνική Αντίσταση στη Λευκάδα»).

Άλμπουμ με 112 φωτογραφίες
Για να δείτε το άλμπουμ σε ξεχωριστό παράθυρο κάντε κλικ στον τίτλο

___________________________________________________
¹ Ήταν επικεφαλής της ομάδας του εφεδρικού ΕΛΑΣ στα Πλατύστομα. Στα γεγονότα της Βαυκερής – Εγκλουβής τον Αύγουστο του 1943 έτρεξε με την ένοπλη ομάδα στη Βαυκερή αφού πρώτα έδωσε εντολή να κοπεί η τηλεφωνική σύνδεση της Εγκλουβής με την Καρυά.
² Ήταν στέλεχος του ΚΚΕ και του ΕΛΑΣ. Καταδικάστηκε σε θάνατο ύστερα από πολλά βασανιστήρια. Πέθανε στις 20 Γενάρη του 1960 στις φυλακές «Αβέρφωφ».