Έθιμα των Φώτων (και άλλα) στον Άγιο Πέτρο Λευκάδας

Όπως ήδη έχουμε γράψει, τα έθιμα που περιγράφονται πιο κάτω για τον Άγιο Πέτρο ήταν τα πιο πολλά κοινά με αυτά των περισσοτέρων χωριών της Λευκάδας. Αντιγράφουμε, διατηρώντας την ορθογραφία του πρωτότυπου χειρόγραφου κειμένου – οι υπογραμμίσεις με έντονα γράμματα είναι δικές μας:

ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ

Την παραμονή του Φωτόνε οι νοικοκυράδες ψένουνε τα φωτοκούλουρα και τον σταυρό όπως τα Χριστόεννα.

Τον σταυρό τον κόβει ο νοικοκύρης το βράδυ να ξημερώνουν τα Φώτα και πρέπει να υπάρχουν στο τραπέζι όπως και τα Χριστόεννα λάδι, κρασί και νερό. Παίρνουμε όλοι από ένα κομμάτι και λέμε χρόνια πολλά.

Το πρωΐ τα Φώτα πετάει η νοικοκυρά την στάχτη της γωνιάς στα κεραμύδια για να φύγουνε τα παγανά. Τα σκουπίδια και τα αποφάγια όλων των ημερών από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα τα πετάμε στο αμπέλι για να πάη καλά η χρονιά. Ακόμη αραντίζουμε τα αμπέλια και τις σπορές με αγιασμό, και αν κανείς στο σπίτι είναι άρρωστος πίνει αγιασμό για να γίνη καλά.

ΑΓΙΟΣ ΤΡΙΦΩΝ

Κατά την γιορτή του Άϊ Τρίφωνα δεν κλαδεύουμε για να μην φοινικώνη¹ τ΄ αποκλάδι².

ΥΠΑΠΑΝΤΗ

Την ημέρα της Παπαντής όταν είναι λιακάδα λέμε ότι λέει η αρκούδα: Μέσα τ΄ αρκουδάκια μου και πίσω είν΄ Χειμώνας. Άμα όμως βρέχει λέγει: Έξω τ΄ αρκουδάκια μου και πέρασ΄ ο Χειμώνας. Μ΄ αυτό θέλουμε να δείξουμε πως άμα βρέξη της Παπαντής ο χειμώνας έχει διαβή άμα όμως δεν βρέχη ο Φλεβάρης θα φέρει κρύα πολλά.

Ακόμα άμα βρέχη την ημέρα της Παπαντής γίνονται τα προϊόντα στο χωριό και έχουμε σωδειά. Γιαυτό λέει και η παροιμία: Παπαντή καλοβρεμμένη κι η κοφίνα γεμισμένη.

ΑΓΙΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ

Tο ξωκλήσι τ΄ Άϊ Χαραλάμπη

Ο Άϊ Χαραλάμπης γιατρεέι την βλογιά και την ανεμοβλογιά. Κάποτε που στο χωριό έπεσε επιδημία βλογιάς οι χωριανοί όλοι μαζί εχτίσαμε σε μια μέρα μέσα το ξωκλήσι τ΄ Άϊ Χαραλάμπη πούνε στο Κανάλι³. Εκείνη την ημέρα δεν έλειψε κανείς από το χτίσιμο της εκλησάς, και το βράδυ η εκλησά ήταν έτοιμη και λειτουργήθηκε. Μολημερινά⁴ η βλογιά σταμάτησε.

ΑΓΙΟΣ ΣΥΜΕΩΝ

Την ημέρα του Άϊ Συμεώνα αγκαστρωμένες γυναίκες δεν πρέπει να πιάσουν δουλειά με το χέρι τους γιατί αλλειώτικα θα γεννηθή σημαδεμένο το παιδί. Ακόμα αν θέλουνε νάχη κόκκινα μάγουλα το παιδί βάφουνε τα δικά τους κόκκινα. Μια κοπέλα στο χωριό έχει στο ποδάρι της σημαδεμένη μια ρόκα και ένα αδράχτι. Λένε ότι έγινε αυτό επειδή η μάνα της έγνεθε τη ρόκα της την ημέρα της γιορτής του Αγίου.

ΠΡΩΤΟΜΑΡΤΙΑ – ΜΑΡΤΗΣ

To Κανάλι,η μεγαλύτερη βρύση στην άκρη του χωριού

Την πρώτη του Μάρτη συνηθίζεται στα παιδάκια να δένουν με μια ασπροκόκκινη κλωστή ένα δάχτυλό τους για να μην τα μαυρίση ο Μάρτης. Ακόμα για το Μάρτη λέμε και τις εξής παροιμίες:

1) «Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοφράκτης». Με αυτό θέλουμε να πούμε ότι ο Μάρτης μας γδέρνει από το πολύ κρύο και μας κάνει να βγάζουμε και τα παλούκια από τους φράχτες μας για να τα βάλουμε κι αυτά στη φωτιά.

2) «Το Μάρτη ξύλα φύλαε μην κάψης τα καπρούλια»⁵. Δηλαδή να φυλάς και για το Μάρτη καυσόξυλα μη τυχόν κάψης τα καπρούλια του σπιτιού σου.

3) Λέει η γριά στον Μάρτη: «Στην μπομπή σου γέρο Μάρτη πόβγαλα και γω καλά κατσίκια. Πισμώνει ο γέρο Μάρτης δανείζεται δυό μέρες από το Φλεβάρη, βάνει τα κρύα και ψοφάνε της γριάς τα κατσίκια και βάνει και τη γριά στο φούρνο». Δηλαδή ο Μάρτης με τα κρύα του ανάγκασε τη γριά να μπη μέσα στο φούρνο για να ζεσταθή.

4) «Το Μάρτη βάλε αργάτες και άστους να ψυλλίζονται». Αυτό το λέμε επειδή ο Μάρτης έχει την μεγαλύτερη εργάσιμη ημέρα, διότι τον Μάρτη οι αργάτες δεν κάνουν μεσημέρι (δεν κοιμούνται) όπως τον Απρίλη, το Μάϊ και το καλοκαίρι.

(Τα ανωτέρω ελέχθησαν παρά του κ. Νικολάου Κατηφόρη, ετών 85, γραμματικών γνώσεων γ΄ Δημοτικού)

Συντάκτης: Δημήτριος ΚΑΤΗΦΟΡΗΣ του Νικολάου, Μαράσλειος Παιδαγωγική Ακαδημία, 1969.
________________________________
¹ φοινικώνει = κουφώνει, σκουλικιάζει
² αποκλάδι = κλάδος αμπέλου
³ Κανάλι = η μεγαλύτερη βρύση στην άκρη του χωριού
⁴ μολημερινά = αμέσως, την ίδια μέρα
⁴ καπρούλι = μαδέρι

(Η 2η και 3η στη σειρά φωτογραφίες είναι από τη σελίδα clubs.pathfinder.gr)