Τα πέντε Ιαπωνικά Παραμύθια του Λευκάδιου Χερν σε σε χαρτί κρεπ (τσιριμέν μπον)

Ιαπωνικά βιβλία σε χαρτί κρεπ (τσιριμέν μπον)

Της Τέτης Σώλου*

Το πρώτο τσιριμέν μπον, δηλαδή το πρώτο ιαπωνικό βιβλίο σε χαρτί κρεπ, εκδόθηκε το 1885 από τον Χασεγκάουα Τακετζιρό. Ο όρος «βιβλίο σε χαρτί κρεπ» δεν είναι ακριβής, γιατί το χαρτί κρεπ είναι ελαφρό, λεπτό και χωρίς αντοχή, ενώ το χαρτί κρεπ των ιαπωνικών βιβλίων είναι βαρύ, γερό και ανθεκτικό. Εν τούτοις αυτή είναι η ονομασία με την οποία έχουν καθιερωθεί.

Το χαρτί κρεπ, τσιριμέν γκάμι στα ιαπωνικά, φτιαχνόταν μουσκεύοντας εκτυπωμένες ξυλογραφίες, που κατόπιν προσάρμοζαν σε χαρτονένια καλούπια με αυλακιές χαραγμένες πάνω τους. Τύλιγαν τα φύλλα σ” ένα κατακόρυφο κοντάρι και τα πίεζαν δυνατά από πάνω προς τα κάτω. Αυτή η διαδικασία συρρίκνωνε το χαρτί στο 70% του αρχικού μεγέθους του, διατηρώντας συγχρόνως τη ζωγραφιά και το κείμενο στις αρχικές αναλογίες.

Το χαρτί του εξωφύλλου των τσιριμέν μπον δεν διαφοροποιούταν σε βάρος και υφή από το χαρτί του εσωτερικού. Στην παραπάνω εικόνα είναι εμφανείς οι αυλακιές που αποτυπώνονταν πάνω στο χαρτί και που μαζί με τη διαδικασία συρρίκνωσης, του έδιναν την παράξενη και μοναδική υφή του, που περισσότερο θυμίζει ύφασμα παρά χαρτί.

Τα περισσότερα απ’ αυτά τα βιβλία τυπώθηκαν στα αγγλικά από τον Χασεγκάουα την περίοδο από το 1885 μέχρι τον θάνατό του το 1938. Η παραγωγή συνεχίστηκε μέχρι το 1960 από τον γιο του. Έκτοτε δεν έχουν ξανακυκλοφορήσει βιβλία σε χαρτί κρεπ.

Προκαλεί έκπληξη ότι ο Χασεγκάουα είχε τις γνωριμίες και την επιχειρηματική ικανότητα εκείνη την εποχή να τυπώσει βιβλία σε δέκα γλώσσες. Τα τσιριμέν μπον είχαν μεγάλη ζήτηση εκτός Ιαπωνίας σε διάφορες γλώσσες. Τα έκαναν γνωστά οι ταξιδιώτες που επέστρεφαν στις πατρίδες τους από την Ιαπωνία.

Τα περισσότερα εκδόθηκαν στην αγγλική γλώσσα, αρκετά στη γαλλική και στη γερμανική, ενώ υπάρχουν κάποιες εκδόσεις στα ισπανικά και στα πορτογαλλικά, καθώς και λίγες στα ιταλικά. Σύμφωνα με τις καταγραφές υπάρχουν δύο στα δανικά και στα σουηδικά, μία στα ρωσικά και μία στα ολλανδικά.

Tα βιβλία πουλιούνταν από διάφορους αντιπροσώπους, περιλαμβανομένων των Bretano στη Νέα Υόρκη, Griffin, Farran and Co. στο Λονδίνο, The Open Court Publishing Company στο Σικάγο, C.F. Amelangs & Breitkopf Hartel στη Λειψία. Στην Ιαπωνία πουλιόνταν από την Kelly & Walsh & Maruzen & Co και απευθείας από την εκδοτική εταιρεία του Χασεγκάουα.

Ο Χασεγκάουα Τακετζιρό ήταν έξυπνος και δραστήριος ως επιχειρηματίας και καλλιτέχνης ως τυπογράφος. Απασχολούσε καλλιτέχνες που ήταν αριστοτέχνες στο είδος τους και πολύ γνωστοί. Εκείνοι έφτιαχναν τις βασικές εικόνες σε κοινό ιαπωνικό χαρτί και ο Χασεγκάουα τις μετέφερε σε κρεπ. Εξέδωσε εντυπωσιακά μεγάλο αριθμό βιβλίων: από παραμύθια μέχρι μεγάλες πολυτελείς εκδόσεις, ημερολόγια, επιτραπέζια και τοίχου σε διάφορα μεγέθη, διαφημιστικά ημερολόγια εταιρειών, βιβλία επί παραγγελία, κάρτες και ανατυπώσεις έργων του Χοκουσάι, του Χιροσιγκέ και άλλων παλιότερων καλλιτεχνών.

Το πρώτο εγχείρημά του είναι και το πιο γνωστό έργο του, η σειρά Japanese Fairy Tales, που άρχισε να τυπώνεται το 1885. Αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της δραστηριότητάς του και έχει κάνει πολλές εκδόσεις επί σειρά ετών. Ο Λευκάδιος Χερν απέδωσε στα αγγλικά πέντε ιαπωνικά παραμύθια.

Τα πέντε Ιαπωνικά Παραμύθια του Λευκάδιου Χερν

Εκτός από τον Χερν, ο Basil Hall Chamberlain και ο Joseph Curtis Hepburn συνεργάστηκαν στην ίδια σειρά βιβλίων με τον Χασεγκάουα.

Τον μύθο του Ουράσιμα, τον αγαπημένο μύθο του Χερν,
απέδωσε στα αγγλικά ο Basil Hall Chamberlain.
Τα τεύχη ήταν ραμμένα στο χέρι. Στο οπισθόφυλλο φαίνονται οι ραφές.

Όσοι φίλοι ενδιαφέρονται να δουν από κοντά τα τεύχη των πέντε Japanese Fairy Tales του Λευκάδιου Χερν καθώς και άλλα βιβλία του στις πρώτες εκδόσεις τους, υπάρχει μόνιμη έκθεσή στο Αμερικανικό Κολέγιο στην Αγία Παρασκευή, δωρεά του συλλέκτη κ. Τάκη Ευσταθίου.

Ευχαριστώ την οικογένεια Κοϊζούμι και τον Τάκη Ευσταθίου που μου παραχώρησαν τις φωτογραφίες από τα προσωπικά αρχεία τους.
With thanks to Koizumi family and Takis Efstathiou for letting me use the photographs from their personal archives.

Πηγή: translating-hearn.blogspot.gr
_______________________

* Η Τέτη Σώλου γεννήθηκε στην Αθήνα, σπούδασε πιάνο και νομικά, αλλά δεν έγινε ούτε μουσικός ούτε δικηγόρος, γιατί αυτό που αγαπούσε περισσότερο ήταν τα βιβλία και η εικονογράφηση. Από το 1988 εικονογράφησε πολλά παιδικά βιβλία, εκπαιδευτικά και λογοτεχνικά, έκανε καλλιτεχνική επιμέλεια σε βιβλία και έντυπα, έφτιαξε επιτραπέζια παιχνίδια, σπαζοκεφαλιές και δραστηριότητες για παιδιά και έγραψε δικά της βιβλία. Συνεργάστηκε με εκλεκτούς συγγραφείς, μεγάλους εκδοτικούς οίκους, εφημερίδες και περιοδικά, και δημιούργησε τις εκδόσεις Πορτοκάλι. Είναι μέλος του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου (ΙΒΒΥ), της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς και του Ελληνοϊαπωνικού Συνδέσμου. Ο Λευκάδιος Χερν μπήκε στη ζωή της το 2007 και από τότε, παράλληλα με τις άλλες δραστηριότητες, ασχολείται με τη μετάφραση των έργων του.
_________________________
Σχετικά:
Ο Έλληνας απ’ τη Λευκάδα, Λευκάδιος Χέρν, είναι ένας εκ των εθνικών ποιητών της Ιαπωνίας