Το καρσάνικο κέντημα και η «τρελο – Μαριά» η κουτλή
Η Καρσάνικη Βελονιά είναι μια τεχνική κεντήματος εντελώς διαφορετική από κάθε άλλη βελονιά στον ελλαδικό χώρο ή και πέραν αυτού. Ο καμβάς της σταυροβελονιάς, που προϋπήρξε και χρησιμοποιήθηκε από τις κεντήστρες της πατρίδας μας, αλλά και από αυτές του νησιού της Λευκάδας, δεν έχει καμιά σχέση με την τεχνική της «Καρσάνικης Βελονιάς».
|
|
|
|
Η τεχνική της καρσάνικης βελονιάς αποτελεί σύλληψη και δημιουργία των γυναικών της Καρυάς, του κεφαλοχωριού αυτού της Λευκάδας, από όπου και πήρε το όνομά του. Οι κεντήστρες της Καρυάς δούλευαν τη σταυροβελονιά σε βαμβακερά ή και λινά χοντρά υφάσματα χρησιμοποιώντας κλωστές χοντρές πολύχρωμες. Παράλληλα όμως, αισθανόταν την ανάγκη να εκφράσουν μέσα από την τέχνη του κεντήματος λεπτότερες ευαισθησίες. Σε αυτές σαφώς δεν μπορούσαν να ικανοποιηθούν με τα συνηθισμένα «φωναχτά» πολύχρωμα και ελεύθερα σχέδια.
Η καρσάνα κεντήστρα ευαισθητοποιείται, ψάχνει τολμάει και δημιουργεί νέα τεχνοτροπία και νέες συνθέσεις. Στη θέση της σταυροβελονιάς εμφανίζεται η «Καφασοβελονιά», «το λοξό πλακέ» και το «Σταυρογάζι».
|
|
Το βασικό στοιχείο της διαφορετικότητας στην καρσάνικη βελονιά είναι ο καινούριος τρόπος που οι κεντήστρες τρυπούν τις διασταυρώσεις των κλωνιών στημονιού – υφαδιού, ο αριθμός των κλωνιών που η κάθε βελονιά καλύπτει και η κατεύθυνση της κλωστής κατά την κάλυψη (τεχνική κεντήματος) και τα σχέδια που προέκυπταν κατά τη διάρκεια των διακοσίων περίπου ετών που οι γυναίκες μας δούλεψαν στο κέντημα.
Διακρίνουμε τρεις τεχνικές στο καρσάνικο κέντημα: Η Καφασοβελονιά, το Πλακέ και το Σταυρογάζι. Τα σχέδια του κεντήματος είναι: η Κούπα, το Ψαράγκαθο, οι Ρόδες, η Σφραγίδα, η Λύρα, τα Φιοράκια, το Φελί, το Μοτίφ.
Η Μαρία Σταύρακα ή Κουτσοχέρω
Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα εισβάλει αποφασιστικά στο χώρο των κεντηστριών της Καρυάς η γυναίκα που έμελλε να αναδείξει και να επιβάλει τη νέα τεχνική. Η Μαρία Σταύρακα ή Κουτσοχέρω.
Η Μαρία Σταύρακα γεννήθηκε στην Καρυά μεταξύ των ετών 1860 – 1865 και πέθανε το 1948. Δούλευε από μικρή στα κτήματα των γονιών της, βοσκούσε τα «μαρτίνια», σκαρφάλωνε στα δέντρα. Από ένα δέντρο έπεσε σε μικρή ηλικία και έσπασε το δεξί της χέρι. Η πληγή μολύνθηκε και οι γιατροί, για να προφθάσουν τα χειρότερα, της το έκοψαν πάνω από τον αγκώνα. Η Μαρία, παρ’ ότι κουτσοχέρα πια, συνεχίζει να δουλεύει στα κτήματα, συνεχίζει να σκαρφαλώνει στα δέντρα. Πέφτει για δεύτερη φορά και σπάζει το αριστερό της χέρι. Αυτό δεν της το έκοψαν, μα έμεινε ανάπηρο. Τώρα πια είναι υποχρεωμένη να ξεχάσει τις αγροτικές ασχολίες. Αλλά ο ανήσυχος χαρακτήρας της δεν την αφήνει να ηρεμίσει. Τολμάει με το μοναδικό και ανάπηρο χέρι της να μάθει να κεντάει με τη νέα τεχνική της καφασοβελονιάς.
Η Μαρία προσπαθεί να μεταδώσει τις γνώσεις της γύρω από την τεχνική της κεντητικής νοοτροπίας στα κορίτσια του χωριού αλλά συναντά δυσκολίες. Ελάχιστοι γονείς επιτρέπουν στα κορίτσια τους στην «τρελο – Μαριά» την κουτλή. Εκείνη όμως πεισματώνει και επιμένει. Και τελικά δικαιώνεται. Τα έργα τα δικά της αλλά και των λιγοστών μαθητριών της γίνονται γνωστά και έξω από την Καρυά. Ώσπου πληροφορείται για την αξιόλογη αυτή λαϊκή τέχνη η Ζωή Βαλαωρίτη, νύφη του ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, η οποία επισκέπτεται τη Μαρία και μένει έκθαμβη μπροστά στο έργο της. Συνεννοείται με την τότε βασίλισσα Σοφία και ιδρύει στην Καρυά τη «Σχολή Κεντημάτων» το 1912. (Πηγή: Ναπολέων Περικλέους Δουβίτσας: «Η καρσάνικη βελονιά » Πνευματικό Κέντρο Κοινότητας Καρυάς, 1995).
| Βίντεο του Θανάση Κατωπόδη για την «Καρσάνικη Βελονιά» |
(Ιστοσελίδες πληροφοριών: ΔΗΜΟΣ ΛΕΥΚΑΔΑΣ, ΑΠΟΛΛΩΝ ΚΑΡΥΑΣ, ΚΤΕΛ Λευκάδας)
Δειξτε μας την τεχνικη της καρσανικης βελονιας να μαθουμε να κενταμε τα γνησια λευκαδιτικα και οχι λευκαριτικα που μας τα παρουσιαζουν .ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ. ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΜΕ ΜΕ ΛΑΧΤΑΡΑ ΚΑΠΟΙΟ ΒΙΝΤΕΟ ΜΕ ΤΙς ΒΕΛΟΝΙΕς. ΤΙς ΚΑΡΣΑΝΙΚΕς ΒΕΛΟΝΙΕς.!!!!
@megy μη περιμένεις άδικα όχι μονο την βελονιά δε θα σου δείξουν αλλά δε θα βρείς ουτε καθαρές φωτογραφίες στο ιντερνέτ. Φοβούνται μην αντιγράψει κανεις. Πριν χρόνια κάποιο περιοδικό είχε βαλει σχέδια και τις βελονιές και τις έμαθα.
Traditional und Original
Η γνήσια – Traditional – βελονιά είναι η προπολεμική και αμέσως μεταπολεμική βελονιά, που κεντούσαν στα Ρεκατσινάτα ( Οικισμός Αγίου Ανδρέα του χωριού Καρυά).
Υπάρχουν ακόμα τέτοια κεντήματα σε μπαούλα.
Μετά η βελονιά αυτή μεταλάχτηκε, μετασχηματίστηκε, μεταμορφώθηκε σε original βελονιά ( σαν την μεταμόρφωση του Ιησού Χριστού) και έγινε η Καρσάνικη Βελονιά.
Αυτή η πληροφορία είναι από παλιά και εξέλειπαν πλέον ηλικιακά, οι γνώστες αυτής της Traditional Ρεκατσνέ’ι’κης Βελονιάς, που μετασχηματίστηκε σε Καρσάνικη original Βελονιά.
Και σωστά πλέον η σημερινή Καρσάνικη Βελονιά είναι η παραδεκτή original. Αφού εξέλειπε η Ρεκατσνέ’ι’κη Traditional Βελονιά.
Σωστά επισημαίνει η κα Mairy G παραπάνω προς την megy, ότι δεν πρόκειται ΄να διδαχθεί από τους γνώστες. Και ορθά το αιτιολογεί ως »φόβο για να μην αντιγράψει κανείς». Δεν αναφέρει όμως τον λόγο του φόβου, που ,πορεί να τον καταλαβαίνει και να μην θέλει ή μπορεί να μην θέλει να τον καταλάβει γιατί δεν την αφορά και καλά κάνει.
Να συμπληρωθεί εδώ λοιπόν η ερμηνεία του φόβου.
Η λέξη που θα μπορούσε είναι η ερμηνεία είναι » ο λυμφατισμός». Ασφαλώς και έρχεται στο νού »ο συνειδησιακός λυμφατισμός» ατομικά αυτού που δεν θέλει να δείξει κάτι σε κάποιον άλλον για να το μάθει ( και αυτός ο άλλος) και η όποια γνώση να γίνει κτήμα ευεργετικό του πολιτισμού των ανθρώπων, ακόμα και μιας μικρής ή μεγαλύτερης κοινωνίας. Και μπροστά απ τον συνειδησιακό αυτό λυμφατισμό κοινωνικό κυρίως προτάσσεται δήθεν η οικονομική διάσταση της όλης υπόθεσης για τον ανταγωνισμό δήθεν και την απώλεια εισοδημάτων που θα έχει αυτός που θα διδάξει την συγκεκριμένη γνώση. Γιατί επενδεδυμένη με την λυμφατική προείδια αυτή η γνώση, αναβιβάζει το φαινόμενο του ανταγωνισμού των κερδών από την εκμετάλλευση δήθεν αυτής της γνώσης ( αυτού που κερδοσκοπικά ονομάστηκε καρσάνικη βελονιά), με αποτέλεσμα μειώσεως δήθεν της εμπορικής παρέμβασης αυτού που δίδαξε την βελονιά.
Το φαινόμενο της κοινωνικής λυμφατικότητας ( που πολλές φορές ως μαζικότερο φαινόμενο έχει και μια εξήγηση στην επίκληση στις ιδιαίτερες δύσκολες ίσως συνθήκες διαβίωσης και ανεπάρκειας αγαθών φτώχειας για την διαβίωση σε μια περιοχή,) βρήκε την ερμηνευτική της προκάλυψη στο φαινόμενο της ανθρωπίνης δυσκολίας διαβίωσης ως ειδικό χαρακτηριστικό που αναγκάζει τους κατόχους μιας γνώσης σε αυτό την περιοχή , να μην την διασπείρουν διότι έτσι μπορεί να μειωθεί γιαυτούς ο βαθμός εκμεταλευσής αυτής της γνώσης ως κερδοφορία. Εμπορική και εμπορικοποιημένη άποψη της ίδιας της λυμφατικότητας ως κοινωνική παράμετρο και ιδεολογία λειτουργίας μιας κοινωνικής δομής με συνδεκτικό σημείο της κοινωνικότητας την συνειδησιακή λυμφατικότητα ως πνεύμα που κυκλοφορεί με τον αέρα ( δίκην αντιστοίχου αύρας κάθε περιοχής και εγγενές χαρακτηριστικό προείδιας και προδιάθεσης της αποδεκτότητας για την κοινωνική συμβίωση).
Έτσι αν με μια άλλη διάθεση κοινωνισμού και με άλλη κουλτούρα για την ίδια την γνώση ( ως αγαθό που ο οφείλει και επιβάλλεται να ανταλλάσεται αναμεταξύ των ανθρώπων ) κάποιος ή κάποια δημιουργικά σκεφτόμενος επιθυμεί να μαθει απ τα χαρακτηριστικά της μονοπωλημένης αυτής λυμφατικά σοφίας!!!!, τότε βρίσκται μπροστά στο φαινόμενο της αναδίπλωσης της διδακτικής μεθοδολογίας από την κοινωνία και τις δομές εκείνες , που μέχρι τότε την διασπείρουν αυτή την γνώση ρηχά επικοινωνιακά ( αλλά βαθιά εκμεταλλεύσιμη κερδοσκοπικά).
Η λυμφατικότητα εδώ ως χαρακτηριστικό παίρνει και την αξιολογική της μορφή, γιατί αν εμπορευόμενος την ίδια την γνώση μπορέσει, μπορεί να αναβιβάσει την ίδια την άρνηση διδαχής ως αναγκαίο κοινωνικό αγαθό, για να παραμείνει αμόλυντη και γνήσια ( original) η γνώση και το ίδιο το προ’ι’όν.!!!!! Και ο δυνάμει εκπαιδευόμενος να πεισθεί , ότι αμαρτάνει αν θέλει να μάθει κάτι απαγορευμένο. Είναι
σαν τους παλαιότερους ορισμένους – όχι όλους- δασκάλους και καθηγητές της Δημοτικής και μέσης εκπαίδευσης, που προδιτεθιμένοι λυμφατικά να μην μεταφέρουν γνώση και παιδεία στους μαθητές( ενώ για αυτό πληρώνονταν), απεφάσιζαν αυθαίρετα , από το ύψος της λυμφατικής μοχθηρίας των ( εκπαιδευτικής κακουργίας δηλαδή) και την προσωπική οικονομιστική , αποφαίνονταν ότι :» ο δείνα ή ο τάδε μαθητής δεν κάνει για γράμματα». Ενώ οι ίδιοι αμοιβόνταν , για να κάνουν τον μαθητή να θέλει τα μάθει γράμματα, γιατί αυτό επεδίωκε η ίδια η χώρα και η τότε δομές ανάπτυξης.
Έτσι και με τις κλωστές τις ορκέλες και κάτι υφάσματα ( τσόλια ουσιαστικά του γιαμπανά) και τις δήθεν βελονιές με ειδικά βελόνια και το είδος της βελονιάς και την ιστορία της βελονιάς , που δήθεν προήλθε με θεία επιφώτηση και αυθαίρετα που κατασκευάστηκε για να εξυπηρετυεί όσους αυτό το μύθευμα εξυποηρετεί. Διότι τίποτα στην ζωή και στην εξέλιξη δεν προκύπτει αυθαίρετα ούτε αυτοσχεδιαστικά, αλλά ως ανάγκη κοινωνική και καθημερινή τριβή ανθρώπων πρώτα για διαβιωτικούς άμεσους πρακτικούς λόγους χρήσης. Έτσι στον παρελθοντικό χρόνο, το μπάλωμα των ρούχων, το μπάλωμα των σακιών, το μπάλωμα των ασκών για την μεταφορά κρασιού ή λαδιού, το μπάλωμα των σακουλιών, το μπάλωμα ακόμα και των νεροκολόκυθων που είχαν για χρήση, το μπάλωμα των παπουτσιών και των ψιδιών γενικότερα, το μπάλωμα ακόμα των σπασμένων πήλινων χρηστικών αγγείων των σπιτιών και άλλα μπαλώματα σε καθημερινά χρειώδη……. οδήγησε σε μια περίπου σταθερότερη ίσως χρηστικά συνδυαστικά τεχνική βελονιά στην περιοχή. Και όπου ήταν μεγαλύτερη η φτώχεια και η ανεπάρκεια αγαθών και σκευών και η ανάγκη για την αντιμετώπιση περισσοτέρων καθημερινών αναγκαιοτήτων, εκεί
ασκήθηκε και προχώρησε περισσότερο η τεχνική αυτή.
Και μπορεί σήμερα και όποτε άλλοτε καθένας μέσα στα 6-7 δισεκατομμύρια ανθρώπινων΄στον κόσμο υπάρξεων και των τεχνικών των για επιβίωση να κάνει ότι θεωρεί εφικτό για να ζεί. Και αυτό είναι κοινωνική σύμβαση αποδεκτή απ όλους υπο τις συνθήκες κοινωνισμού κα έτσι πρέπει νάναι. Αλλά η γνώση επειδή μεταφέρθηκε αναμεταξύ των ανθρώπων ως κοινωνική αναγκαιότητα η ίδια, για τούτο επέζησε και ο ίδιος ο πλανήτης.
Και ο καθένας άνθρωπος επί γής είναι σκεπτόμενος ( και φιλόσοφος για τον εαυτό του) και πράττει και καλά κάνει ανάλογα σχετικά με την γνώση που κατέκτησε ό ίδιος.
Και νάναι όλοι εν υγεία και γαλήνη καλά. Και αυτός που ξέρει κάτι και δεν θέλει να το δείξει και αυτός που θέλει να το μάθει και αυτός που ξέρει και θέλει να το δείξει και αυτός που δεν θέλει να το μάθει. Όλα παίζουν.
Απλά η ύπαρξη του όρου πνευματική μεταφορά ( Transfers ) στο λεξιλόγιο του πολιτισμού, δείχνει και τα όρια χρήσης της της χρήσης της όποιας απ την ανάγκη κατάκτησης των ανθρώπων στον πολιτισμό. Και σηματοδοτεί την ίδια διασπορά γνώσης, ως αναγκαιότητα. Ακυρώνοντας ουσιαστικά την κρυψήνια.
@Θοδωρης Αραβανης. Η Mairy G εγραψε την γνωμη της και δεν ειναι δημοσιογραφος για να γραφει ατελειωτα κατεβατα. Την δικη μου γνωμη δεν μπορεις λειπον να την συμπληρωσεις. Μπορεις μονο να παραθεσεις την δικη σου, οπως και εκανες δηλαδη.