72 χρόνια από την ίδρυση της ΕΠΟΝ Λευκάδας

Σαν σήμερα το 1943: Ιδρύεται η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ). Η θρυλική ΕΠΟΝ, με την καθοριστική συμβολή της ΟΚΝΕ και με σημαία το «Πολεμάμε και τραγουδάμε», συσπείρωσε πάνω από 600.000 περήφανα νιάτα που την περίοδο της Κατοχής εντάχθηκαν στις γραμμές της, πρόσφερε πάνω από 32.000 ως αντάρτες μαχητές στον αγώνα και πάνω από 1.300 παιδιά της έπεσαν στα πεδία των μαχών. Στην ιδρυτική συνδιάσκεψη της ΕΠΟΝ που έλαβε χώρα στην Αθήνα μετείχαν οι εξής οργανώσεις νέων: Η «Αγροτική Νεολαία Ελλάδος», η «Ενιαία Εθνικοαπελευθερωτική Εργατοϋπαλληλική Νεολαία», η «Ενιαία Μαθητική Νεολαία», η «Ένωση Νέων Αγωνιστών Ρούμελης», ο «Θεσσαλικός Ιερός Λόχος», η «Λαϊκή Επαναστατική Νεολαία», η «Λεύτερη Νέα», η «Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδος» (ΟΚΝΕ), η «Σοσιαλιστική Επαναστατική Πρωτοπορία Ελλάδος» και η «Φιλική Εταιρεία Νέων».

H Λευκάδα, η Κεφαλονιά και η Ιθάκη ήταν τον καιρό της κατοχής οργανωτικά μαζί. Το λαϊκό κίνημα είχε πάρει μεγάλες διαστάσεις. Την άνοιξη του ΄43 ιδρύθηκε η ΕΠΟΝ Λευκάδας. Στις 21.3.1944 που έγινε η ολομέλεια της Περιφερειακής Επιτροπής Ξηρομέρου – Βάλτου – Λευκάδας, πήραν μέρος και αντιπρόσωποι της ΕΠΟΝ. Επίσης το καλλιτεχνικό τμήμα της ΕΠΟΝ οργάνωσε θεατρική και μουσική βραδιά.

Στη Λευκάδα κυκλοφορούσε η εφημερίδα «Σάλπισμα της Νιότης» όργανο της ΕΠΟΝ Κεφαλονιάς – Λευκάδας – Ιθάκης. Συγκεκριμένα στο πρώτο φύλλο που κυκλοφόρησε είχε το παρακάτω ποίημα:

Όργανο του Συμβουλίου Νομού Λευκάδας της ΕΠΟΝ ήταν η «Νεανική Φλόγα».

Όργανο της Νέας Γενιάς, Χρόνος 1ος, Αριθ. φυλ. 4, 1η Ιούλη 1943

Το Επονίτικο αίμα που χύθηκε στη Λευκάδα ήταν αρκετό. Αναφέρουμε παρακάτω ορισμένα ονόματα Επονιτών που θυσιάστηκαν για το δίκιο του αγώνα, χωρίς να σημαίνει ότι είναι μόνον αυτοί.

ΝΕΑΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ, ΟΡΓΑΝΟ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΝΟΜΟΥ ΛΕΥΚΑΔΑΣ ΤΗΣ ΕΠΟΝ, 2 ΓΕΝΑΡΗ 1944

Ο Επονίτης Στράτος Τσέγιος, ο εμψυχωτής της ΕΠΟΝ Λευκάδας. Πιάστηκε και εκτελέστηκε από Εδεσίτες στο Στάνο της Αμφιλοχίας το 1944. Ήταν σύνδεσμος.

Γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1921. Ήταν μοναχογιός του κτηματία Τσέγιου. Στη Λευκάδα τέλειωσε το Γυμνάσιο και μετά την αποφοίτησή του γράφεται στη Γεωπονική Σχολή. Εκεί θα τον βρει ο πόλεμος του ’40 και μετά η κατοχή. Πρωτοστατεί στο χώρο της νεολαίας για αντίσταση ενάντια στους κατακτητές. Από το καλοκαίρι του ’41 ακόμη τα καταφέρνει να δημιουργήσει πυρήνες αντίστασης στις τελευταίες τάξεις του Γυμνασίου Λευκάδας. Θα δραστηριοποιηθούν την αμέσως σχολική περίοδο ’41-42 αναδεικνύοντας το Γυμνάσιο της πόλης σε κάστρο αντίστασης.

O ακούραστος αυτός αγωνιστής, θα ριχθεί και στην οργάνωση της εργαζόμενης νεολαίας, απ΄ όπου θα αναδειχθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα μαχητικές φυσιογνωμίες του κινήματος της Εθνικής Αντίστασης, όπως ο Μήτρος Γιαννούλης (αδελφός του πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ Πάνου Γιαννούλη, που σκοτώθηκε σε συμπλοκή με Ράλληδες, κοντά στα Χαραδιάτικα, το 1944) και ο Ζώης Κούρτης (επέζησε αργότερα της μάχης της Πούντας, διαπεραιώθηκε στη Λευκάδα και καταδιωκόμενος από αποσπάσματα τραυματίστηκε θανάσιμα πιο πάνω από το χωριό της Νικιάνας, και πέθανε στις 29.06.1947). Ο Τσέγιος θα γίνει ο μπροστάρης του νεολαιίστικου κινήματος και μέσα από τη δράση του θα αναδειχτεί γραμματέας της Συντονιστικής Επιτροπής ΕΑΜ Νέων και αργότερα της ΕΠΟΝ μέχρι τη Συνδιάσκεψη της ΕΠΟΝ Λευκάδας το Νοέμβρη του ’43.

Δε στέκεται καθόλου, αλωνίζει όλη τη Λευκάδα οργανώνοντας παντού Επονίτικες ομάδες. Όταν έγινε, το πρώτο δεκαπενθήμερο του Νοέμβρη του ’43, η πρώτη Συνδιάσκεψη της ΕΠΟΝ στην Εγκλουβή ζήτησε, βλέποντας την ΕΠΟΝ να έχει πια ανδρωθεί στο νησί, να μην είναι υποψήφιος για το Νομαρχιακό Συμβούλιο εκφράζοντας την επιθυμία να συνεχίσει τον αγώνα μέσα από τις γραμμές του ΕΛΑΣ.

Έτσι κατετάγη τους πρώτους μήνες του ’44 στο μόνιμο ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός), στο 2/39 Σύνταγμα της 7ης Ταξιαρχίας όπου είχαν καταταγεί και πολλοί άλλοι Λευκαδίτες. Σε μια αποστολή της οργάνωσής του στα τέλη Μάη του ’44 θα πιαστεί από τους Ράλληδες στο χωριό Στάνος της Αμφιλοχίας και θα εκτελεστεί. Το ηρωικό παλικάρι, ο εμψυχωτής της ΕΠΟΝ Λευκάδας, έμεινε ως το διαχρονικό σύμβολο αντίστασης της Λευκαδίτικης Νεολαίας.

Ο Σπύρος Βλασσόπουλος, καθοδηγητής της ΕΠΟΝ Αη-Πέτρου. Δολοφονήθηκε από τους Ράλληδες στη θέση Αγιά-Μαρίνα Κομηλιού.

Ο Ζώης Κούρτης (Φασόλιας) ήταν ανταρτοεπονίτης, απ΄ τους ήρωες της μάχης της Πούντας. Τραυματισμένος έφτασε στη Λευκάδα όπου τον καταδίωκαν. Τελικά τον τραυμάτισαν θανάσιμα στην περιοχή της Νικιάνας και πέθανε στις 29.6.47.

Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας το Φλεβάρη του 1945 αρχίζει ξανά το κύμα της τρομοκρατίας από τους εθνοφύλακες, σε συνεργασία με τους παλιούς ταγματασφαλίτες, μεταβαπτισμένους τώρα σε «μεταβατικά αποσπάσματα διώξεως συμμοριτών», και με την τοπική χωροφυλακή, ενάντια στους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης. Το γεγονός αυτό ήταν φυσικό να αναγκάσει αρκετούς ΕΑΜίτες αγωνιστές του νησιού να βγουν ξανά στο βουνό. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Ζώης Κούρτης (Φασόλιας), από την πόλη της Λευκάδας, που ήταν και πολιτικός επίτροπος της πρώτης ομάδας των καταδιωκομένων αγωνιστών υπό την αρχηγεία του Πάνου Γιαννούλη.

Ο Ζώης Κούρτης αποπειράθηκε το 1946 σε κεντρικό δρόμο της πόλης της Λευκάδας και στο ύψος του Αγ. Νικολάου να δολοφονήσει τον δικηγόρο Πάνο Βέρη, συνεργάτη των Γερμανών. Προστατευμένος από το ευεργετικό σκοτάδι που του είχε προηγουμένως εξασφαλίσει η ηλεκτρική Εταιρεία, πλησιάζοντας σε απόσταση μέτρου γύρισε πάνω στον Βέρη το αυτόματο που στην πρώτη σφαίρα έπαθε εμπλοκή. Το σφάλμα του αντάρτη να χτυπήσει τόσο κοντά έσωσε τη ζωή του Βέρη. Δεν μπόρεσε να χρησιμοποιήσει κατ’ επανάληψη, παρά μόνο μια φορά, το περίστροφο, γιατί ο Βέρης αντιδρώντας ενστικτώδικα για έσχατη άμυνα ζωής, και μολονότι χτυπημένος επικίνδυνα στα ευαίσθητα σημεία έπεσε πάνω στον αντίπαλο, προφανώς για να μη γίνει ευκολότερος στόχος γυρίζοντάς του τις πλάτες. Η αντίδραση τούτη στέρησε την τύχη από τον Κούρτη να πετύχει.

Ο Ζώης Κούρτης, αφού επέζησε της μάχης της Πούντας (Ιούνης 1947), όπου ξεκληρίστηκε το Αρχηγείο Ξηρομέρου – Λευκάδας του ΔΣΕ, πέρασε στη Λευκάδα και καταδιωκόμενος από αποσπάσματα τραυματίστηκε σε συμπλοκή -υποδείχτηκε μετά από προδοσία, όπως λέγεται, η θέση που βρισκόταν- και πέθανε από τα τραύματά του στις 29.06.1947, κοντά στο χωριό Νικιάνα. Σύμφωνα με κάποιες άλλες μαρτυρίες, όντας τραυματισμένος, αυτοκτόνησε για να μην αιχμαλωτιστεί από τους διώκτες του.

Ο Σπύρος Δημ. Μικρώνης, Επονίτης αδελφός της καπετάνισσας του ΕΛΑΣ Τζαβέλαινας. Τον πιάσανε το Μάη του 1945. Τον κατακρεούργησαν και τον τεμάχισαν με αγριότητα. Στο τέλος τον κάψανε.

Ο Τάσος Θωμ. Μανωλίτσης, στέλεχος της ΕΠΟΝ. Σκοτώθηκε στη μάχη της Πούντας. Το κεφάλι του μαζί με τα κεφάλια άλλων 6 συντρόφων του, το κρέμασαν στο φανάρι της πλατείας της Λευκάδας.

Ο Δημήτρης Γρηγ. Λεκατσάς. Ο Επονίτης αυτός πιάστηκε από δύο συνεργάτες των Γερμανών, οι οποίοι αφού τον κακοποίησαν τον αποτελείωσαν. Οι Γερμανοί μετά σκότωσαν τους δύο συνεργάτες τους.

Πηγές:
1. Από τη δράση της ΕΠΟΝ στην Ήπειρο – Κέρκυρα – Λευκάδα, Έκδοση του Σ.Π. Ηπείρου – Κέρκυρας – Λευκάδας της ΚΝΕ, 1983
2. Ποσειδώνας Λογοθέτης, Το χρέος-Μνήμες και μαρτυρίες 1940-1945, Εκδόσεις «Στοχαστής», 1991
3. Πανταζής Ν. Παπαδάτος, Ήρωες και Μάρτυρες της Λευκάδας, Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1982
4. Ζώης Τ. Κουτσαύτης, Η Εθνική Αντίσταση στη Λευκάδα (Ιταλική και Γερμανική κατοχή), Αθήνα 1991, Έκδοση ΠΕΑΕΑ Λευκάδας
_______________________
Σχετικά:
1. Ένας δρόμος, μια ιστορία – Οδός Στράτου Τσέγιου (2009)
2. Ο αντιστασιακός τύπος της Λευκάδας κατά την περίοδο της Κατοχής και τους πρώτους μήνες μετά την Απελευθέρωση (2009)
3. Το Αρχηγείο Λευκάδας – Ξηρομέρου του ΔΣΕ (2014)
4. Πριν 65 χρόνια… – Η Λευκάδα καταλαμβάνεται και τρομοκρατείται από συμμορίτες της Δεξιάς (2011)
5. Αριστείδης Β. Θεοχάρης: «Το Αρχηγείο Ξηρομέρου – Λευκάδας του ΔΣΕ» – Πρώτο Μέρος (2010)
6. Αριστείδης Β. Θεοχάρης: «Το Αρχηγείο Ξηρομέρου – Λευκάδας του ΔΣΕ» – Δεύτερο Μέρος (2010)
7. «Η Λευκάς απειλείται με άμεσον καταστροφήν υπό 600 συμμοριτών της Δεξιάς» (2009)