Η Οδύσσεια ενός κινηματογραφιστή – Μέρος 5ο

Η «Οδύσσεια ενός κινηματογραφιστή» είναι η ιστορία του μπάρμπα-Λία του Λάζαρη και του γιου του Θοδωρή, συνεργάτη και συνοδοιπόρου του μπάρμπα-Λία και συγγραφέα του παρόντος πονήματος, που περιέχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, αλλά και πολλές αναφορές στην δύσκολη, ιδιαίτερα για την Αριστερά, εποχή εκείνη.

Ο μπάρμπα-Λίας και ο γιος του ήταν οι πρώτοι πλανόδιοι κινηματογραφιστές στην ύπαιθρο, και όχι μόνο, της Λευκάδας.

Συνέχεια από το 4ο Μέρος

Ο ταγματάρχης, ήρεμος τώρα, μου λέει: «Πήγαινε στο στρατόπεδο και ό,τι και να σου πουν, εσύ να πεις πως είχα άδεια και έμεινα». Πηγαίνοντας το βράδυ στο στρατόπεδο, οι υπαξιωματικοί που ήταν εκεί μου λένε: «Που ήσουν ρε; Θα περάσεις στρατοδικείο!». Εγώ τους απαντώ: «Είχα άδεια!». «Τρίχες· δεν θα τη γλυτώσεις!», μου απαντούν. Την άλλη μέρα με βγάζουν αναφορά τάγματος. Μπροστά από μένα ήταν άλλοι τρεις κατηγορούμενοι. Ο πρώτος ισχυρίζεται ότι παραβίασε την άδεια τέσσερις μέρες, γιατί ήταν χαλασμένος ο δρόμος, και δεν περνούσε αυτοκίνητο από το χωριό του. «Τρώει» δέκα μέρες φυλακή. Ο δεύτερος και ο τρίτος ισχυρίζονται ότι παραβίασαν τρεις μέρες την άδεια, γιατί είχε αποκλειστεί από χιόνια η Κατάρα. «Τρώνε» οχτώ μέρες φυλακή. Έρχεται η σειρά μου. Δεν προλαβαίνω να αρχίσω την απολογία μου, όταν ξαφνικά μπαίνει στο στρατόπεδο με το τζιπ του ο ταγματάρχης Κουλούρης. Ο Διοικητής σπεύδει στον ταγματάρχη και επιστρέφοντας απευθύνεται σ΄ εμένα: «Τσακίσου γαϊδούρι! Ύστερα να ΄ρθεις στο γραφείο!». Μετά λοιπόν την αναφορά πάω στο γραφείο, όπου με «υποδέχεται» ο Διοικητής. «Βρε γαϊδούρι, γιατί με εκθέτεις μπροστά στους συναδέλφους σου; Όσες φορές μου ζήτησες άδεια δεν σου έδωσα; Φύγε από ΄δω!».

Μετά από λίγες μέρες ένας γραμματέας από το Υπασπιστήριο μου είπε ότι χορηγούνται δεκαήμερες αγροτικές άδειες. Παρουσιάζομαι λοιπόν στο Διοικητή και του ζητώ αγροτική άδεια. «Βρε, έχεις το θράσος μετά απ΄ όλα αυτά να μου ζητάς και άδεια; Δεν έπρεπε να κηρυχτείς λιποτάκτης και να περάσεις Στρατοδικείο;» Κι όμως τελικά μου έδωσε!

Το στρατόπεδο στο Πέραμα Ιωαννίνων

Φυσικά και κατά τη διάρκεια της νέας μου άδειας βοηθούσα τον πατέρα μου στην κινηματογραφική επαγγελματική δραστηριότητα. Επιστρέφοντας στη Μονάδα, αρχές Δεκέμβρη, μου απέμενε ένας μήνας θητείας. Δεν είχε περάσει καλά καλά μια εβδομάδα και έφτασε σήμα από το ΓΕΣ ότι παίρνουν δεκαήμερη άδεια οι ελαιοπαραγωγοί. Ξαναπαρουσιάζομαι στον Διοικητή ως ελαιοπαραγωγός τώρα. «Καλά, ρε δεν έχεις καθόλου φιλότιμο, μετά από τόσες φωτιές που μου άναψες; Γιατί με ταλαιπωρείς;», μου λέει ο Διοικητής. Μπροστά όμως στην επιμονή μου λυγίζει: «Θα την πάρεις, ρε, αλλά πρώτα θα μου φέρεις βεβαίωση από τη Κοινότητα και από το Συνεταιρισμό ότι κατά την τελευταία διετία πριν καταταγείς στο Στρατό, το κύριο επάγγελμά σου ήταν ελαιοπαραγωγός». Εγώ παίρνω από τον επιλοχία μια διανυκτέρευση για Γιάννενα και με ωτοστόπ φτάνω στη Λευκάδα. Βγάζω λοιπόν το Σαββατόβραδο τις βεβαιώσεις και επιστρέφω -πάντα με ωτοστόπ- Κυριακή στα Γιάννενα. Τη Δευτέρα παρουσιάζομαι στο Διοικητή «οπλισμένος». Ο Διοικητής έκπληκτος μου λέει: «Δεν είναι δυνατόν τηλεφωνικώς να κατάφερες τις τόσο ωραία συνταγμένες βεβαιώσεις. Πες μου την αλήθεια και την άδεια την έχεις». Του λέω την αλήθεια και «εισπράττω» το «Χαλάλι σου, ρε. Νομίζω ότι σε λίγες μέρες απολύεσαι». Ταυτόχρονα ο Διοικητής απευθύνεται στον Υπασπιστή «Δώσ΄ του την άδεια να φύγει και δεν αντέχεται άλλο».

Τελειώνοντας την άδεια μου πήρα υποχρεωτική πενθήμερη, λόγω των εορτών, άδεια μαζί με απολυτήριο.

1964: Παίρνοντας το απολυτήριο, αρχίζω αμέσως να ασχολούμαι, καθαρά επαγγελματικά πλέον, με τον κινηματογράφο. Επισκευάζω τη μια από τις δύο μηχανές που είχαμε και πάω Πάτρα για να αγοράσω, με δανεικά λεφτά, μία άλλη. Δίνω μια προκαταβολή και ο πωλητής μου ζητάει εγγυητή για τα γραμμάτια. Μην έχοντας εγγυητή, αναγκάζομαι να υπογράψω συμβόλαιο. Όρος στο συμβόλαιο, αν δεν πληρωθεί και το τελευταίο γραμμάτιο, η μηχανή κατάσχεται. Παίρνω τη μηχανή και γυρίζω στην έδρα μας, στην Κατούνα Ξηρομέρου. Με δύο μηχανές τώρα στο αυτοκίνητο παίζουμε στα χωριά του Αγρινίου, εύφορα τότε. Οι εισπράξεις αρκετά ικανοποιητικές. Την ίδια ταινία την παίζουμε το ίδιο βράδυ σε δύο κοντινά χωριά. Ξεκινούσε η προβολή της νωρίτερα στο ένα χωριό και υπήρχε η δυνατότητα προβολής της και στο άλλο. Όταν είχαμε αρχαίες ελληνικές τραγωδίες, τις προβάλλαμε μέχρι και στο Θέρμο, όπου υπήρχαν μεγάλα Σχολεία, Δημοτικό και Γυμνάσιο. Από τις δώδεκα το μεσημέρι μέχρι τις δέκα το βράδυ «παίζαμε» για τα Σχολεία και έπειτα «παίζαμε» για τους μεγάλους.

Από τις παλιές κινηματογραφικές μηχανές του Λία και Θοδωρή Λάζαρη

Από το καλοκαίρι αρχίζει η ανάπτυξη του Νυδρίου, κυρίως λόγω Ωνάση, κι έτσι δίνουμε κι εκεί παραστάσεις. Ταυτόχρονα «παίζουμε» στη Λυγιά, στη Βασιλική και γενικά σε όλα τα παράλια όπου παρατηρείται τουριστική κίνηση. Ήταν περί τα μέσα Αυγούστου, όταν περιμέναμε μια ελληνική ταινία να την «παίξουμε» στη Βασιλική και κατά λάθος μας έστειλαν από την Αθήνα μια ρωσική σχετική με την Οχτωβριανή Επανάσταση. Ο αείμνηστος ο πατέρας μου μου λέει: «Δεν πάμε καλύτερα στην Εύγηρο που είναι αριστεροχώρι; Στην Βασιλική, άμα «παίξουμε» αυτή την ταινία, θα μας κυνηγήσουν!» Φτάνοντας λοιπόν στην Εύγηρο το απόγευμα, φωνάζω από το μεγάφωνο: «Η Ρωσική Επανάσταση απόψε στην Εύγηρο!». Ξεσηκώθηκε κυριολεκτικά ολόκληρο το χωριό. Η ταινία προβάλλεται στην ύπαιθρο, στην πλατεία. Στα μισά περίπου της προβολής -η ταινία ήταν τρίωρης διάρκειας- άρχισε να ψιλοβρέχει, οπότε ο κόσμος τα βάζει με τον καιρό-Θεό: «Ρε, Θεέ, ούτε στο πανί δεν μας αφήνεις να τους δούμε;». Σημειωτέον ότι η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων του χωριού είχε ενταχθεί στο ΕΑΜ· το πολύ υψηλό ποσοστό της Αριστεράς διατηρήθηκε στην Εύγηρο μέχρι τη δικτατορία.

Η δραστηριότητά μας επεκτάθηκε και στο Μεγανήσι. Στο Μεγανήσι πηγαίναμε και καθόμαστε σχεδόν ολόκληρη εβδομάδα στα τρία χωριά. Στο Βαθύ παίρναμε ηλεκτρικό ρεύμα από παραλιακό καφενείο και πάνω στα ξάρτια από το καΐκι δέναμε το πανί-οθόνη. Όσο δεν έβγαινε το φεγγάρι, όλα πήγαιναν καλά. Με την εμφάνιση του φεγγαριού η οθόνη «χλόμιαζε».

Από τις παλιές κινηματογραφικές μηχανές του Λία και Θοδωρή Λάζαρη

Περισσότερες προβολές κάναμε στο Κατωμέρι, το πιο μεγάλο χωριό. Για να ανέβουμε στο χωριό, φορτώναμε τα μηχανήματα σ΄ ένα κάρο και το σπρώχναμε. Ο δρόμος ανηφορικός, γεμάτος πέτρες και λακκούβες. Μέναμε δυο-τρεις μέρες και έπειτα πηγαίναμε στο Σπαρτοχώρι. Ανάλογη ταλαιπωρία. Τα μηχανήματα τα φορτώναμε σε μουλάρια, για να πάμε από το ένα χωριό στο άλλο. Η πρώτη προβολή έγινε στο προαύλιο της εκκλησίας. Δύο μέρες παραμονή στο χωριό και έπειτα με τα μουλάρια κατεβαίναμε στο λιμανάκι, στα Σπήλια, και από ΄κει με καΐκι επιστροφή στο Νυδρί. Και φυσικά και τα επόμενα χρόνια, όσες φορές πηγαίναμε, η ίδια ταλαιπωρία. Οι εισπράξεις όμως ήταν πολύ καλές…

Στο Μεγανήσι, στο Κατωμέρι συγκεκριμένα, με έμαθαν να τρώω ψάρια. Ο μακαρίτης ο Βησσαρίων Θειακοδημήτρης, όταν του είπα ότι με αυτά τα ψάρια που μου έβαλε η γυναίκα του, ένα πιάτο βαθύ σωριαστό, στα Λαζαράτα τρώμε όλο το χωριό, μου λέει: «Άμα δεν τρως ψάρια, δεν ξέρεις να φας!». Σημειωτέον ότι η δεκαετία του ΄50, πριν ασχοληθούμε με τον κινηματογράφο, έρχονταν οι ψαράδες από τη Λυγιά στο χωριό και οι μεγάλες οικογένειες έπαιρναν ένα κιλό σαρδέλα, ενώ οι μικρές μισό. Τα μεγάλα οικογενειακά έξοδα ήταν σαρδέλες νωπές και παστές καθώς και μπακαλιάρος την Κυριακή για τους εύπορους. Ο κόσμος συντηρούνταν με ό,τι καλλιεργούσε: κουκιά, φακή, ρεβίθια, λαθύρια, λάδι, κρασί… Καλό προϊόν ήταν και τα μύγδαλα.

(Συνεχίζεται)