Το κατεστραμμένο ξωκκλήσι του Σωτήρος στο οροπέδιο «Βουνί» της Εγκλουβής

Ανεβαίνουμε ασθμαίνοντας -τα παραπανίσια κιλά και το κάπνισμα λένε κάποιοι που ξέρουν- και πατώντας προσεκτικά στα τσουγκριά (μυτερές πέτρες) το ραχούλι. Μπροστά μας ξανοίγεται ένα πλάτωμα. Στο βάθος ένα κτίσμα.

Για βόλτο που κυριαρχούν στο οροπέδιο της Εγκλουβής «Βουνί» δεν μοιάζει. Κάποιο αγροτόσπιτο η πρώτη σκέψη, αλλά και πάλι εκεί πάνω στην ερημιά φαντάζει παράξενο. Όσο πλησιάζουμε η θολωτή πόρτα στη μια άκρη και το σχήμα του κτίσματος αρχίζει ήδη να προϊδεάζει.

Είναι εκκλησία… Λίγο αργότερα μαθαίνουμε από ντόπιους ότι πρόκειται για την παλιά ερειπωμένη σήμερα εκκλησία του Σωτήρος. Έτσι απλά, χωρίς κάποιον άλλο προσδιορισμό. Είναι μια μονόχωρη αίθουσα απλής βασιλικής όπως αυτές που απαντώνται σε όλο σχεδόν το νησί της Λευκάδας. Για την κατασκευή της χρησιμοποιήθηκε ντόπια πέτρα. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι η μοναδική πόρτα βρίσκεται στην άκρη και όχι στο κέντρο της εκκλησίας.

Στο Ιερό υπάρχουν μόνο δυο κόγχες που μόλις εξέχουν εξωτερικά από το περίγραμμα του ναού. Στο έδαφος μια μεγάλη ορθογώνια πέτρα παραπέμπει στην Αγία Τράπεζα. Η λιθοδομή και η τεχνοτροπία σε πολλά σημεία μας θύμισε το ξωκλήσι της Παναγιάς στους Σκάρους (Δες εδώ). Ίσως να φτιάχτηκαν και την ίδια εποχή.

Η εκκλησία έπαθε μεγάλες ζημιές με τον μεγάλο φονικό σεισμό του 1948 που έπληξε το νησί μας και άρχισε έκτοτε να παραπαίει:

«1948, Απριλίου 22 (σ.σ. την ίδια χρονιά ακολούθησε στις 30 Ιουνίου και άλλος καταστροφικός σεισμός):
Σοβαρός σεισμός, μεγέθους περίπου 6 1/4 με επίκεντρον 38ο.5 Ν, 20ο. 6 Ε. προϋξένησε σημαντικάς καταστροφάς εις το νοτιοδυτικόν τμήμα της Λευκάδος. Κατέρρευσαν ή κατέστησαν ακατοίκητοι εν συνόλω 244 οικίαι· 998 υπέστησαν κατά το μάλλον ή ήττον σοβαράς ζημίας και 1024 υπέστησαν ελαφράς ρωγμάς. Η περιοχή των μεγαλειτέρων καταστροφών περιέλαβε τα χωρία Βασιλική, Άγιος Πέτρος, Καλαμίτσι και Εγκλουβή με 189 καταρρεύσεις οικιών, 2 νεκρούς και 45 τραυματίας. Εις τα χωρία Διαμιλιάνοι, Κομηλιό, Εξάνθεια και Κολλιερή (επί της Ιθάκης) εσημειώθηκαν εν όλω 47 καταρρεύσεις οικιών. Εις τα χωρία Άγιος Ηλίας, Μαραντοχώρι, Νυδρί, Βαυκερή, Αλέξανδρος και Καρυώτες εσημειώθηκαν 8 μόνον καταρρεύσεις οικιών. Μικροτέρας ζημίας υπέστησαν τα χωρία Αθάνι, Δράγανον, Σύβρος, Φτερνό, Πόρος, Πλατύστομον, Καρυά, Σφακιώτες, Άγιος Νικήτας και Κατούνα. Εις την πρωτεύουσαν παρετηρήθησαν ασήμαντοι ζημίαι επί των κτιρίων. Η περιοχή βλαβών επεξετάθη και επί των βορείων τμημάτων των νήσων Κεφαλληνίας και Ιθάκης. Εις την περιοχήν των μεγαλειτέρων καταστροφών, και ιδίως εις τα χωρία Καλαμίτσι και Εγκλουβή, εσημειώθηκαν πολλαί καταρρεύσεις βράχων και κατολισθίσεις γαιών, καθώς και πλείσται εδαφικαί ρωγμαί. Εις το Καλαμίτσι εφονεύθησαν 30 αιγοπρόβατα και 1 ημίονος. Εις την παραλίαν της Βασιλικής εσχηματίσθησαν πλείσται εδαφικαί ρωγμαί εξ Α προς Δ, μήκους 35-40 μ. και εύρους 3-5 εκ. Εις την Βασιλικήν επίσης παρετηρήθη θαλάσσιον σεισμικόν κύμα ύψους περίπου 1 μ. Αι διαταράξεις του εδαφικού ύδατος ήσαν μάλλον ασήμαντοι. Μεγίστη μακροσεισμική περιοχή 280.000 km². Αραιοί μετασεισμοί».¹

Την εκκλησία περιγράφει, χωρίς χρονολόγηση ή άλλα επιμέρους στοιχεία, ο Μιλτιάδης Δ. Κακλαμάνης, ο οποίος γράφει στο κεφάλαιο του βιβλίου του για τις εκκλησίες και τα μοναστήρια ²:

Είναι κτητορική εκκλησία και ανήκει στην οικογένεια Σάββα Λογοθέτη και σήμερα είναι τελείως ερειπωμένη, χωρίς εικόνες. Κατά τον εσπερινό προσερχόταν πολύς κόσμος, προσφέρονταν στους εκκλησιαζόμενους φακές που τις έβραζαν στο χωριό και τις μετέφεραν με τις τσέντζερες στο κεφάλι οι γυναίκες.

Σε περιπτώσεις ανομβρίας οι εικόνες Αγίου Δονάτου, Σωτήρος και Προφήτη Ηλία μεταφέρονταν στο Ραχούλι και ακολουθούσε δέηση. Στις δύο μέρες από ευλάβεια οι Εγκλουβησάνοι δεν έβαζαν τα άλογα στο αλώνι.

Στις 22 Απριλίου 1948 έκαμε σεισμό ο οποίος έφερε μεγάλες καταστροφές στο χωριό μας. Το 30% των οικιών κατεστράφηκαν και εφονεύθη η Αγγελική σύζυγος του Βασιλείου Θερμού (Γεωργαλή) και τραυματίστηκε ο ίδιος. Έκτοτε έμεινε κουτσός».
_____________________________
¹ Άγγελος Γαλανόπουλος, Σεισμική Γεωγραφία της Ελλάδος, Αθήναι, 1955 (Δες περισσότερα εδώ).
² Μιλτιάδης Δ. Κακλαμάνης, Εγκλουβή – Λαογραφικά, κοινωνικά, εκπαιδευτικά και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κατοίκων της, Εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα 2005