Σαν σήμερα, η προβοκάτσια του Γ. Παπαδόπουλου που έμεινε στην ιστορία ως «σαμποτάζ του Έβρου»

O Παπαδόπουλος χαιρετά κάτοικους τής Oρεστιάδας στην 117 Μοίρα Πεδινού Πυροβολικού (φωτογραφία Ανδρέα Ασκιτίδη)

Σαν σήμερα, στις 11 Ιούνη του 1965: Ο κατοπινός δικτάτορας Γ. Παπαδόπουλος στέλνει επιστολή στον Τύπο σχετικά με δολιοφθορά που δήθεν πραγματοποιήθηκε σε στρατιωτικά οχήματα στην 164η Μονάδα Πεδινού Πυροβολικού, της οποίας ήταν διοικητής.

Η κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου υπό τον Γ. Παπανδρέου δεν πήρε μέτρα κατά του Παπαδόπουλου, παρότι είχε αποδειχθεί πως ο ίδιος υπήρξε υπεύθυνος του σαμποτάζ και όχι οι στρατιώτες Κώστας Ματάτης¹ και Δημήτρης Μπέκιος², οι οποίοι μετά από φριχτά βασανιστήρια³ είχαν «ομολογήσει» ότι υποκινήθηκαν από το ΚΚΕ.

Οι στρατιώτες Δημήτρης Μπέκιος (αριστερά) και Κώστας Ματάτης

Λίγο καιρό αργότερα η ομιλία στη Βουλή του κοινοβουλευτικού εκπροσώπου της ΕΔΑ Ηλία Ηλιού θα αποδειχτεί προφητική:

Αυτό συνέβη δυο χρόνια περίπου αργότερα, τα χαράματα της 21ης Απρίλη 1967, με τη σύλληψη 8.270 πολιτών, μεταξύ αυτών και του Ηλία Ηλιού…

Την άλλη μέρα του «σαμποτάζ» -Σάββατο 12 Ιούνη 1965- διαβάζουμε σε εφημερίδα της εποχής (Ελευθερία, Αριθ. Φύλλου 6364):

«Κατ΄ ανακοίνωσιν του Επιτελείου: ΕΡΕΥΝΑΤΑΙ ΠΡΑΞΙΣ ΔΥΝΑΜΕΝΗ ΝΑ ΘΕΩΡΗΘΗ ΩΣ ΔΟΛΙΟΦΘΟΡΑ ΕΠΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΥ

Προηγήθησαν διογκωμέναι πληροφοριαι εις τον τύπον της Ε.Ρ.Ε.

Τo ΓΕΣ ανακοίνωσε τη νύκτα, ότι διεξάγεται ανάκρισις προς διευκρίνισιν πράξεως δυναμένης να θεωρηθή ως δολιοφθορά, η οποία σημειώθη επί αυτοκινήτου Μονάδος Πυροβολικού.

Της ανακοινώσεως του ΓΕΣ προηγήθησαν, δημοσιευθείσαι χθες εις εφημερίδας της Ε.Ρ.Ε., εξωγκωμέναι εκ Θεσσαλονίκης πληροφορίαι, ότι εγένοντο σαμποτάζ υπό κομμουνιστών στρατιωτών εις μονάδας της 20ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας του Γ΄ Σώματος Στρατού.

Το ΓΕΣ διέψευσεν ότι εσημειώθη δολιοφθοράν εις την μονάδα αυτήν.

Κατά τας αυτάς πληροφορίας του τύπου της Ε.Ρ.Ε.⁴, εις την μίαν περίπτωσιν συνελήφθη επ΄ αυτοφώρω στρατιώτης ρίπτων ποσότητα σακχάρεως εις δοχεία βενζίνης αυτοκινήτων. Εις την άλλην περίπτωσιν συνελήφθη επίσης ο δράστης αμφότεροι δε ετέθησαν εις απομόνωσιν.

Η ανακοίνωσις του υπουργείου Εθνικής Αμύνης έχει ως εξής:

«Σχετικώς με τας αναγραφείσας εις τον τύπον πληροφορίας περί δολιοφθοράς εις το στράτευμα, εκ του υπουργείου Εθνικής Αμύνης ανακοινούνται τα εξής:

1. Δεν είναι ακριβές ότι εσημειώθησαν δολιοφθοραί εις μονάδα τεθωρακισμένην.

2. Ανεφέρθη σήμερον (χθες) εις το ΓΕΣ ότι εις Μονάδα Πυροβολικού εσημειώθη πράξις δυναμένη να θεωρηθή ως δολιοφθορά, επί αυτοκινήτου. Διεξάγεται ανάκρισις υπό της οικείας Μονάδος και διετάχθη υπό του υπουργείου η λήψις όλων των επιβαλλομένων μέτρων».

Προηγουμένως, εκπρόσωπος του υπουργείου Εθνικής Αμύνης, διέψευσεν ως εντελώς ανυποστάτους και αβασίμους δημοσιευθείσας πληροφορίας περί δήθεν ενεργείας σαμποτάζ υπό «λαμπράκηδων» στρατιωτών εις τανκς μηχανοκινήτου μονάδος του Γ΄ Σώματος Στρατού δι΄ αναμίξεως ζαχάρεως εις την βενζίνην.

Εξ άλλου, ο αρχηγός του ΓΕΣ Αντιστράτηγος Γεννηματάς μετά την επάνοδόν του χθες το απόγευμα, εκ Θεσσαλονίκης ουδέν ανέφερε περί δολιοφθοράς εις τον υφυπουργόν Εθνικής Άμυνας κ. Παπακωνσταντίνου».

Μερίδα του τύπου είδε με επιφυλακτικότητα το «σαμποτάζ» του Έβρου

(Όλες οι πληροφορίες ελήφθησαν από το άρθρο του Λεωνίδα Καλλιβρετάκη με τίτλο «Το «σαμποτάζ» του Έβρου χωρίς ζάχαρη – Μια απόπειρα αναψηλάφησης» που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Αρχειοτάξιο» (vol. 12, pp. 132-160, 2010), στην ενότητα «Προσεγγίσεις»). (Δες εδώ).

________________________________
¹Ο Κώστας Ματάτης διέθετε το κατάλληλο προφίλ για να αποτελέσει στόχο. Παιδί αριστερών γονέων που χάθηκαν στον Εμφύλιο, είχε μεγαλώσει στο Παπάφειο Οικο­τροφείο, και στη συνέχεια σπούδασε στην τεχνική σχολή «Ευκλείδης», απ΄ όπου γνώριζε και τον Γιάννη Στεφανίδη, στέλεχος τής Νεολαίας Λαμπράκη και πρόεδρο του Συλλό­γου Σπουδαστών του «Ευκλείδη».

Ο πατέρας του είχε πολεμήσει στις τάξεις του ΕΛΑΣ άπό τό 1943 και όταν κατατάχθηκε στο στρατό στάλθηκε στη Μακρόνησο Από εκεί -υπό αδιευκρί­νιστες συνθήκες- βρέθηκε ξανά αντάρτης στο βουνό (Βέρμιο). Ο Κώστας Ματάτης γεννημένος στη Στενήμαχο Ημαθίας το 1945, ζούσε στη Βέροια με τη γιαγιά του και την (επονίτισσα) μητέρα του, η οποία αναγκάστηκε κάποια στιγμή να φύγει με τη σειρά της στο βουνό, όπου σκοτώθηκε τον Απρίλιο του 1947, κατά τη διάρκεια μάχης έξω από τη Βέροια (στο Πετρίτσι). Ένα μήνα αργότερα σκοτώ­θηκε και ο πατέρας του (ακριβέστερα έκτοτε αγνοείται η τύχη του) και ή υπερήλικη γιαγιά του αναγκάστηκε να τον δώσει σε ορφανοτροφείο.

«Περιπλανήθηκα σε όλες τις παιδουπόλεις τής Φρειδερίκης», αναφέρει ο ίδιος, «και στο τέλος κατέ­ληξα στο Παπάφειο στη Θεσσαλονίκη».

Ο Ματάτης καταδικάστηκε σε ποινή 15ετούς κάθειρξης, για φθορές και για εγκατάλειψη θέσης σκο­πού
Στο Αναθεωρητικό Στρατοδικείο Αθηνών τον Μάρτιο του 1966 η ποινή του μειώθηκε σε 2 χρόνια φυλάκιση. Κρατήθηκε στο Μπογιάτι (όπου έλαβε απολυτήριο από το στρατό), την Αίγινα, τη Λευκάδα και στις φυλακές Αβέρωφ. Εκεί βρέθηκε με τους πολιτικούς κρατούμενους της δικτατορίας, οι όποιοι του «στάθηκαν σαν παιδί τους». Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στον Κορυδαλ­λό, απ΄ όπου τελικώς αποφυλακίστηκε, υπό τον όρο της περιορισμένης διαβίωσης στη Βέροια, όπου ήταν υποχρε­ωμένος να δίνει το «παρών» στην Ασφάλεια τρεις φορές την εβδομάδα, μέχρι τη μεταπολίτευση.

² O Δημήτρης Μπέκιος (αν καί «έθνικόφρων» και μάλιστα παιδί χωροφύλακα που «είχε πολεμήσει τους κουκουέδες στο Γράμμο καί στό Βίτσι»), φαίνεται ότι είχε καταστρέψει ηθελημένα έναν αυ­τόματο διακόπτη, στην απλοϊκή προσπάθειά του να απαντή­σει στον λοχαγό του «πώς χαλάνε».

Καταδικάστηκε σε ποινή 4ετούς φυλάκισης, για φθορές (σε συνδυασμό με τον νόμο 4000 περί τεντυμποϋσμού). Στο Αναθεωρητικό Στρατοδικείο Αθηνών τον Μάρτιο του 1966 η ποινή του μειώθηκε σε έξι μηνών φυλάκιση. Εξέτισε διαδοχικά την ποινή του στις στρατιωτικές φυλακές Μπογιατίου (όπου κακοποιήθηκε), Αίγινας, Τίρυνθας και Κορίνθου.

³Επακολούθησε ένα τριήμερο «εντατικών» ανακρίσεων (με γρονθοκοπήματα, κλωτσιές, στέρηση νερού, κρέμασμα από δοκάρι της οροφής, βούλιαγμα στο φρεάτιο του βόθρου κτλ.), στις οποίες συμμετείχε δίνοντας εντολές και ο ίδιος ό Παπαδόπουλος. Πρώτος έσπασε ο Μπέκιος, υπογράφον­τας ό,τι τού έβαλαν μπροστά του, και ακολούθησε ο Ματάτης. Συνοψίζει αργότερα ο ίδιος ό Μπέκιος:

«Υπέγραψα, γιατί κατάλαβα ότι αυτοί ήταν διατεθειμένοι να σκηνοθε­τήσουν ακόμα και την αυτοκτονία μου. Μόλις είδα τον Ματάτη πρησμένο και γεμάτο αίματα, του είπα: «Κώστα υπόγραψε καί σύ, να τελειώσουν τά βάσανα μας»»… «Πάνω σε αυτές τις μικροζημιές στήριξαν τήν κατηγορία ότι μας είχαν βάλει οι κομμουνιστές να κάψουμε και να προκαλέ­σουμε ζημιές στα αυτοκίνητα. Πετύχαινε έτσι ο Παπαδό­πουλος με ένα σμπάρο δύο τρυγόνια: πρώτον να συγκαλύψει τις βλάβες στα αυτοκίνητα και να τις φορτώσει στις πλάτες μας. Και δεύτερον να ξεσηκώσει την Ελλάδα με τον κομ­μουνιστικό κίνδυνο».

Ο Παπαδόπουλος προσπαθώντας να ερμηνεύσει το γεγονός ότι οι κατηγο­ρούμενοι στρατιώτες και πολίτες δεν φέρονταν «χαρακτη­ρισμένοι» (ένν. ως αριστερών φρονημάτων) και άπήχαν από κομματικές οργανώσεις και εκδηλώσεις, συμπέραινε ότι «δέν ευρισκόμεθα πρό μηχανισμού τής ΕΔΑ, άλλα του πα­ρανόμου μηχανισμού του ΚΚΕ», σκοπός του οποίου «θα πρέπη να θεωρηθή ήδη αι δολιοφθοραί καί ενδεχομένως δολοφονία στελεχών του Στρατού».

⁴ Πρόκειται για τρεις εφημερίδες της «σκληρής» δεξιάς. Δημοσίευαν με πηχυαίους τίτλους την είδηση: «Σαμποτάζ έσημειώθησαν εις στρατιωτικάς μονάδας Βορείου Ελλάδος υπό αριστερών οπλιτών – Συνελήφθησαν οι δράσται του ενός» (Ακρόπολις), «Κρούσματα σαμποτάζ εις δύο στρατιω­τικάς μονάδας της Βορείου Ελλάδος» (Εθνικός Κήρυξ), «Πράξεις δολιοφθοράς έσημειώθησαν εις τον Στρατόν, με δράστας στρατιώτας, μέλη των «Λαμπράκηδων» » (Ελλη­νικός Βορράς).