Η δράση της UNRRA στη Λευκάδα: Οι προτάσεις για το σύστημα υδροδότησης της πόλης
Το τότε υπάρχον σύστημα υδροδότησης της πόλης της Λευκάδας σε έγγραφο της UNRRA
To πρώτο μέρος της μελέτης του Νικήτα Ψαθά για τη δράση της UNRRA στη Λευκάδα. Θα ακολουθήσουν τουλάχιστον άλλες δύο δημοσιεύσεις για τη Λευκάδα και τουλάχιστον τρεις δημοσιεύσεις για την Βόνιτσα, σημειώνει ο κ. Ντίνος Στυλιανός, που μας έστειλε και το υλικό.
Συντάκτης της μελέτης για την «Δράση της UNRRA στην Λευκάδα. Μελέτη εγγράφων από το αρχείο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (United Nations Archives)» είναι ο Νικήτας Κ. Ψαθάς, απόφοιτος Πολιτικών Επιστημών και ερευνητής της Μήλου, ο οποίος γράφει:
Οι προτεινόμενες βελτιώσεις του συστήματος υδροδότησης της πόλης της Λευκάδας σε έγγραφο της UNRRA
«Στα πλαίσια πολυετούς έρευνάς μου σχετικά με την οργάνωση του δικτύου παροχής βοήθειας από την οργάνωση UNRA στην περιοχή της Μήλου (τόπο καταγωγής μου και επίκεντρο του ερευνητικού μου ενδιαφέροντος), αμέσως μετά την απελευθέρωσή της από τις Γερμανικές Δυνάμεις κατοχής (9.5.1945), βρέθηκα μπροστά σε έναν σχετικά μεγάλο αριθμό εγγράφων σχετικών με το νησί της Λευκάδας, τα οποία και παρουσιάζω στην μελέτη, το πρώτο μέρος της οποίας δημοσιεύω σήμερα. Το υλικό έχει αντληθεί από τρεις συνολικά φακέλους που φυλάσσονται στο παραπάνω αρχείο και μας απεστάλησαν κατόπιν σχετικού αιτήματος. Αποτελείται από αρκετά, διάσπαρτα έγγραφα, η αρίθμηση των οποίων έγινε για καθαρά πρακτικούς λόγους και για να καταστεί ευκολότερη η χρονολογική κατάταξη και η παρακολούθησή τους».
Σφραγίδα της UNRRA και υπογραφή συντάκτη στο μελετώμενο έγγραφο
Το πρώτο μέρος της μελέτης του Ν. Ψαθά αφορά στις προτάσεις για το σύστημα υδροδότησης της πόλης της Λευκάδας, όπως αυτές περιλαμβάνονται στο έγγραφο UN14/14.9.45 του φακέλου με τον διακριτικό τίτλο S-1314-0000-0402.
«Η αναφορά παρουσιάζει αρκετά ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με το υπάρχον εκείνη την περίοδο δίκτυο ύδρευσης της πόλης της Λευκάδας, ενώ παράλληλα διατυπώνει και κάποιες προτάσεις βελτίωσής του», σημειώνει ο κ. Ψαθάς, βασιζόμενος στα έγγραφα της εποχής εκείνης, τα οποία και παραθέτει μαζί με τα σχόλιά του στη συνέχεια στη μελέτη.
ΚΛΙΚ ΕΔΩ για το πρώτο μέρος της μελέτης του Νικήτα Ψαθά αναφορικά με τη δράση της UNRRA στην Λευκάδα.
Αποστολή της UNRRA κάπου στην Ελλάδα
Δεν θα πρέπει όμως να ξεχνούν οι αναγνώστες μας ότι η UNRRA αποτέλεσε το έναυσμα για την αμερικανική οικονομική διείσδυση σε μια σειρά χώρες, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, ενώ «χρησιμοποιήθηκε για να δημιουργηθούν οι πρώτες προσβάσεις των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ελλάδα και ένα δίκτυο «πιστών ημετέρων» της Αμερικής στην Ελλάδα», όπως γράφει ο Σπ. Θεοδωρόπουλος στο βιβλίο του «Απ΄ το Δόγμα Τρούμαν στο Δόγμα Χούντα» (Εκδόσεις «Παπαζήσης», 1976).
Λίγα λόγια για την UNRRA:
Η UNRRA (United Nations Relief and Rehadiliation Administration – Οργανισμός Διοίκησης Βοήθειας και Αποκαταστάσεως Ηνωμένων Εθνών) ιδρύθηκε το 1943 από 43 κράτη, που στη συνέχεια αποτέλεσαν μέλη του ΟΗΕ, με αντικειμενικό σκοπό να βοηθήσει οικονομικά τις χώρες που είχαν πληγεί από τις δυνάμεις του φασιστικού άξονα. Κάθε μέλος της Ούνρα διέθετε στο ταμείο της οργάνωσης, για την εξυπηρέτηση των σκοπών της, το 1% του εθνικού του εισοδήματος. Αυτή ήταν η εικόνα. Αλλά πίσω από την εικόνα βρισκόταν η ουσία ότι η Ούνρα στην πραγματικότητα ήταν όργανο στα χέρια των Ηνωμένων Πολιτειών, έχοντας ως κύριο σκοπό να εξασφαλίσει την αμερικανική οικονομική διείσδυση σε μια σειρά χώρες. Και δεν είναι καθόλου δύσκολο να καταλάβει κανείς πως έτσι είχαν τα πράγματα, αν λάβει υπόψη του ότι το 73% των κεφαλαίων της Ούνρα ήταν αμερικάνικα. «Η οργάνωση αυτή1… ήταν ουσιαστικά μια αμερικανική οργάνωση, στελεχωμένη και ελεγχόμενη απολύτως από τους Αμερικανούς», γράφει ο Σπ. Θεοδωρόπουλος.
Η Ούνρα εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα την 1η Απρίλη του 1945 και μέσα στη διετία 1945-1947 εισήγαγε στη χώρα μας τρόφιμα αξίας 171,9 εκατομμυρίων δολαρίων. Για τον εξοπλισμό της γεωργίας διέθεσε μηχανήματα κλπ. αξίας 45 εκατομμυρίων δολαρίων, ενώ για φάρμακα διέθεσε το ποσό των 7.540.000 δολαρίων2. Τα νούμερα ίσως να φαίνονται εντυπωσιακά, αλλά η αλήθεια που κρύβεται πίσω από αυτά είναι ακόμη πιο εντυπωσιακή. Το 1952 ο Κ. Βαρβαρέσος -που το ’45 είχε διατελέσει και υπουργός Εφοδιασμού- ομολογούσε ότι για να συμπληρώσει τη βοήθεια της Ούνρα το ελληνικό Δημόσιο υποχρεώθηκε να διαθέσει «ολόκληρον σχεδόν το συναλλαγματικόν απόθεμα της χώρας, εις χρυσόν, δολάρια και λίρας Αγγλίας»3. Βέβαια, απ΄ αυτό δεν προκύπτει μόνο το απλοϊκό συμπέρασμα ότι η βοήθεια της Ούνρα ήταν μικρή σε σχέση με τις ελληνικές ανάγκες. Το πραγματικό πρόβλημα μ΄ αυτή τη βοήθεια ήταν ο τρόπος με τον οποίο τη διέθεταν οι Αμερικανοί. Τα είδη της Ούνρα πουλιούνταν στην ελληνική αγορά. Πολλά όμως απ΄ αυτά τα είδη δίνονταν δωρεάν, γεγονός που -κατά τον υμνητή της εν λόγω οργάνωσης Εμμ. Μαρκόγλου- «ανέπτυξεν ευνοιοκρατία και διαφθοράν»4.
Τις πρώτες ύλες της Ούνρα και καθετί που μπορούσε να αποφέρει πλουτισμό τα άρπαζαν οι βιομήχανοι, οι παλιοί συνεργάτες των Γερμανών και κάθε λογής κομπιναδόροι που στη συνέχεια έγιναν κάποιοι από τους μοχλούς της διαπλοκής των Αμερικάνων με την άρχουσα τάξη της Ελλάδας. «Το κακό -γράφει ο Σπ. Θεοδωρόπουλος αναφερόμενος στη βοήθεια της Ούνρα5– είναι ότι αυτός ο πακτωλός αντί να διοχετευτεί εκεί που θα έπιανε ουσιαστικό τόπο… προωθήθηκε εκεί ακριβώς που θα δημιουργούσε τις πρώτες προσβάσεις των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ελλάδα, ένα δίκτυο «πιστών ημετέρων» της Αμερικής στην Ελλάδα».
_________________________________________________
1 Σπ. Θεοδωρόπουλου: «Απ΄ το Δόγμα Τρούμαν στο Δόγμα Χούντα», Εκδόσεις «Παπαζήσης», 1976, σελ. 22 και 24
2 Ν. Ψυρούκη, «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας», Εκδόσεις «Επικαιρότητα», τόμος Α΄, σελ. 284
3 Κυριάκος Βαρβαρέσος: «Εκθεσης επί του Οικονομικού Προβλήματος της Ελλάδος», εκδόσεις «Σαββάλας», σελ. 94-95
4 Εμμανουήλ Μαρκόγλου: «Το Δόγμα Τρούμαν», Εκδόσεις «Εστία», 1963, σελ. 56
5 Σπ. Θεοδωρόπουλου, στο ίδιο, σελ. 24
Όταν κατασκευάζετο το υδροδοτικό δίκτυο και η δεξαμενή της Καρυάς την δεκαετία του 1960, παρά το όποιο σχέδιο διασποράς των σωληνώσεων που υπήρχε και με βάση τους δρόμους του χωριού, υπήρξαν περιπτώσεις χαρακτηριστικές του τότε της Εθνικοφρονικής κατάστασης άνθρωποι και κεκυρηγμένοι επί τη εμφανίσει Εθνικόφρονες – ψώνια του Εθνοαμυντορισμού- πήραν στον ώμο τις μαύρες εξωτερικά από αμίαντο σωλήνες και κατά παράβασιν του σχεδίου και πιθανάγκασαν τον εργολάβο να αλλάξει σχέδιο και να περάσουν οι σωλήνες στο δρόμο μπροστά απ το σπίτι τους, Και αυτό έγινε. Σε μία περίπτωση μάλιστα ήταν τόσο το μπομέ ανεβασμένο στο γράδο της Εθνικοφροσύνης του Εθνικόφρωνα κουβαλητή στον ώμο της σωλήνας, που παρά την σύσταση της αστυνομικής τότε αρχής για να μην τροποποιηθεί το σχέδιο, οι απειλές του Εθνικόφρωνα για μετάθεση των αστυνομικών αν τον ξαναενοχλήσουν, δεν έφεραν αποτέλεσμα. Βέβαια περί εφαρμογής κάθε νόμου και σχεδίου από την αστυνομική αρχή,δεν υπήρχε καμμία δυνατότης διότι ο Εθνικόφρων ήταν και κράτος και αστυνομική αρχή και νομοθεσία μόνος του.
Τα χρόνια πέρασαν όλα εξομαλύνθηκαν και έτσι πρέπει να γίνει, αλλά το δίκτυο λάθος έμεινε. Στα χρόνια ακούστηκαν λόγια για διαροές του δικτύου , αντικαταστάθηκαν και οι σωλήνες με τα χρόνια, αντιμετωπίσθησαν βλάβες λογικά, συντηρήθηκε και συντηρείται το δίκτυο, αλλά δεν μπορεί να μην υιοθετηθεί η άποψη ότι η παράβαση του σχεδίου υδροδότησης- λόγω Εθνικοφροσύνης- συνετέλεσε στην κατασκευή όχι ορθού έργου, που θα είχε – ως ορθό και σχεδιασμένο- λιγότερες βλάβες ίσως και θα απαιτούσε λιγότερη συντήρηση ίσως.
Έγινε και συντριβάνι μικρό κυκλικό πάνω στην ταράτσα της βρύσης στην πλατεία κοντά στο 1969-1970 αλλά δεν στάθηκε δυνατό να λειτουργήσει για ούτε μέρες .Και υπήρχε εκεί για κάποια χρόνια ώς μπούμστρο που μέσα στο τσιμέντο έπιασε ακαθαρσίες και σκόνη.Και η συντήρησί του και η λειτουργλια του δεν ήταν και μέσα στις προτεραιότητες της εποχής δτο γεωργικό γενικά και μεγάλο χωριό τότε, που συνεχιζόνταν και το σύμπτωμα της αστυφιλίας. Γενικά θα μπορούσε κάποιος να πεί ότι η ροπή πρός την αστυφιλία συνετέλεσε και σε μια μελαγχολική συνολική διάθεση διαχρονικά για την αντιμετώπιση του όποιου εξωραισμού η βελτιωση και ανοικοδόμησης των χωριών , όσο μικρά ή μεγαλύτερα να ήταν τα χρόνια μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980.
Στην θέση που φκιάχτηκε το ατυχές συντριβάνι την δεκαετία του 2000 τοποθετούνταν τα καλοκαίρια πάνω σε ταμπλό οι φωτογραφίες για την έκθεση Εθνικής Αντίστασης , που έφκιαχνε ο μακαρίτης πλέον Φώντας Κατωπόδης Κοτάς.
Ο οποίος Φώντσς Κοτάς όταν το απόγευμα της 21ης Απριλίου του 1967 συνελήφθει στον Άγιο Μηνά στην Λευκάδα κοντά στην πιάτσα Ταξί ώς επικικδυνος αριστερόφρων, και ενώ τον σπρώχνανε οι αστυνομικοί να μπεί στο αυτοκινητο ( ταξί είχε μισθώσει η τότε χωροφυλακή), αυτός σπρωχνόμενος να μπεί στο αυτοκλινητο πάτησε στον μαρσπιέ της πίσω πόρτας του αυτονικήτου σηκώθηκε έτσι λίγο καθ ύψος και φώναξε :» ζήτω η ελευθερία «». Αφήγηση του ίδιου.
Στην θέση του άτυχούς συντριβανιού που με τα χρόνια είχε καταστραφεί ώς και ορθά το πέταξαν όχι και αρκετά χρόνια μετά ίσως κοντά στο 1976-1978 , στήθηκε η έκθεση φωτό για την Εθνική αντίσταση του Φώντα Κατωπόδη Κοτά τα καλοκαίρια.
Αυτά για τον τόπο και την όποια αποσπασματική μικροιστορία του.