Δεκαεπτά χρόνια χωρίς τον μεγαλύτερο τραγουδιστή του λαϊκού μας τραγουδιού
Δεκαεπτά χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τη μέρα που έφυγε από τη ζωή ο Στέλιος Καζαντζίδης, ο σημαντικότερος ερμηνευτής του λαϊκού μας τραγουδιού, ο άνθρωπος που με τη φωνή του τραγούδησε τους πόνους, τα βάσανα και τους προβληματισμούς των ανθρώπων του μόχθου, των ταπεινών και καταφρονεμένων.
Ο Στέλιος Καζαντζίδης γεννήθηκε στις 29 Αυγούστου 1931 στη Νέα Ιωνία. Ο πατέρας του Χαράλαμπος Καζαντζίδης ήταν από το χωριό Καβάκλιτσα στα Κοτύωρα στον Πόντο και η μητέρα του Γεσθημανή από την Αλάγια της Κιλικίας. Γνωρίστηκαν στα Πετράλωνα και παντρεύτηκαν το 1923. Ο πατέρας του διώχθηκε σκληρά από τους συνεργάτες των Ναζί, καθώς είχε πάρει μέρος στην Εθνική Αντίσταση και πέθανε το 1946.
Η ορφάνια τον έριξε από μικρό στη βιοπάλη. Ένας γείτονάς του, ο Μάνθος Βενέτης, τον ακούει να τραγουδάει τυχαία και του προτείνει να μπει στο συγκρότημα που έφτιαχνε. Τραγουδώντας σε ταβερνάκια, τον ακούει ο μεγάλος στιχουργός Χαράλαμπος Βασιλειάδης (Τσάντας) και τον συστήνει στον μαέστρο της Κολούμπια, Στέλιο Χρυσίνη, ο οποίος δίδαξε στον Στέλιο Καζαντζίδη τα μυστικά του τραγουδιού.
Το 1952 ηχογραφεί το πρώτο του τραγούδι με τίτλο «Για μπάνιο πάω» του Απόστολου Καλδάρα, όμως το τραγούδι δεν πήγε καλά. Το 1957 γνωρίζει τη Μαρινέλλα, ηχογραφούν μαζί το «Η πρώτη αγάπη σου είμαι εγώ», του Γ. Μητσάκη, και αναδεικνύονται σε ένα από τα καλύτερα ντουέτα του ελληνικού τραγουδιού.
Στη δεκαετία του ’60-’70 ο Στέλιος Καζαντζίδης, εκτός από κλασικές λαϊκές επιτυχίες, ερμήνευσε τραγούδια των Θεοδωράκη, Χατζηδάκι, Λεοντή, Μαρκόπουλου, Λοΐζου, Ξαρχάκου. Το 1965 ο Στέλιος αποχώρησε από τα νυχτερινά κέντρα, καθώς λόγω ενός τυχαίου περιστατικού, κινδύνεψε σοβαρά η σωματική του ακεραιότητα.
Στη δεκαετία του ’70 κυκλοφόρησαν τρεις δίσκοι του, που αποτέλεσαν σταθμό για τη δισκογραφία του λαϊκού τραγουδιού: Ο πρώτος ήταν ο δίσκος «Στέλιος Καζαντζίδης Νο 3», ο δεύτερος είχε τον τίτλο «Η ζωή μου όλη», με 6 τραγούδια-σταθμούς με την υπογραφή του Άκη Πάνου και ο τρίτος το θρυλικό «Υπάρχω», το 1975.
Στη δισκογραφία θα επιστρέψει μετά από 12 χρόνια με το δίσκο «Ο Δρόμος της Επιστροφής» και ακολουθούν οι δουλειές «Ελεύθερος», «Βραδυάζει», «Ένα Γλέντι με τον Στελάρα», «Τ΄ Αηδόνια του Πόντου», «Ο κύριος Μητσάκης», «Στην Ελλάς του 2000», «Ποντιακή Ραψωδια», «Πατρίδα μ΄ αραεύω σε».
Κλείνοντας την αναφορά μας στον μεγάλο λαϊκό τραγουδιστή, επιλέξαμε να θυμηθούμε, ανάμεσα στα πολλά τραγούδια που ερμήνευσε ο Στ. Καζαντίδης, το «Τα όνειρα που χτίζονται», ένα εν πολλοίς άγνωστο διαμάντι από το δίσκο «Η ζωή μου όλη» (1974) του αξεπέραστου Άκη Πάνου, που έχει συνθέσει τη μουσική αλλά και τους γεμάτους νόημα στίχους:
«Είναι τόσο σκληρός ο αγώνας
μα τόσο γλυκός,
είναι τόσο μεγάλη η ζωή
όταν ζεις διαρκώς,
κι έτσι φτάνεις στο τέρμα
χωρίς να ΄χεις νιώσει μικρός
και παλεύεις, πεθαίνεις, περνάς
μα δεν είσαι νεκρός».
(902.gr)
Το κλίμα κατά τα μέσα της δεκαετίας του 1970 ήταν ώριμο για να παρουσιαστεί ο δίσκος τραγουδιών με τίτλο » Υπάρχω» μουσική του Νικολόπουλουλου και στίχοι του Πυθαγόρα και τραγούδι από τον Στέλιο Καζαντζίδη και με δεύτερη φωνή ντουέτο όπου χρειαζόνταν απ τον Γιώργο Νταλάρα. Έίχε προηγηθεί και η έξοδος της χώρας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, με απόφαση Καραμανλή , εν όψει του Αττίλα Β” στην Κύπρο, και που όλο το σκηνικό καταγράφηκε στο τραγούδι: » Η καρδιά δεν είναι ΝΑΤΟ έτσι να αποχωρούμε ». Βέβαια η μεγάλη υπερ- επιτυχία στον δίσκο αυτόν τραγουδιών, ήταν το ομώνυμο τραγούδι »Υπάρχω… και όσο υπάρχεις θα υπάρχω …..και ας βαδίζουμε σε δρόμος χωριστούς …… ».
Τελικά τι ήθελε ο στιχουργός και έφκιαξε αυτούς τους στίχους, μια και ΄με το άκουσμα του τραγουδιού από τις διαφημιστικές ραδιοφωνικές εκπομπές, γέμισαν τα αυτοκίνητα με μαγνητόφωνα με κασσέτες 8 truck ( τις μεγάλες κασέτες που έπαιζαν συνεχώς χωρίς να γυρνάς απ την μια πλευρά στην άλλη σαν τις μικρές κασέτες μαγνητοφώνων ) και τα τραγούδια του δίσκου υπάρχω ακούγονταν στην διαπασών μέσα από κάθε λογής αυτοκίνητο. Πλέον σε ραδιόφωνα, πικ απ, και όπου αλλού παιζόνταν.
Ταυτόχρονα ο τίτλος του τραγουδιού » Υπάρχω» έγινε σλόγκαν αυτοκόλλητο πάνω σε τζαμαρίες των φορτηγών και κάποιων λεωφορείων, και τίτλοι όπως » Υπάρχω κακούργα», » Όσο υπάρχεις θα υπάρχω », » Υπάρχω και έρχοναι για σένα » ήταν σε καθημερινή εμφάνιση κυρίως πάνω στα μεγάλα μεταφορικά φορτηγά και στις νταλίκες.
Και άλλα τραγούδια του δίσκου .. κυκλοφόρησαν πλατιά , και ανάλογα τα μερακλώματα καθενός όπως το τραγούδι καψούρας: » Κρίμα πού είσαι παντρεμένη κρίμα πόυ είσαι αλλουνού » ή ακόμη το καψουριάρικο πονενένο τραγούδι :» Δεν σου ζητώ να ξαναμπώ στην αγκαλιάσου μα γύρνα πίσω σε ζητάνε τα παιδιά σου».
Αλλά και το τραγούδι : » η καρδιά δεν είναι ΝΑΤΟ έτσι να αποχωρούμε» κυκλοφόρησε πλατιά μέσα στο γενικό πολιτικό κλίμα της εποχής και με διάθεση χιούμορ μέσα στον κοινωνικό πολιτικό διάλογο.
Από κουσικής πλευράς τα τραγούδια του δίσκου ήταν καλά λαικά τραγούδια που χαιρετίστηκαν και από τους κριτικούς μουσικής για την κάποια πρωτοτυπία της ενορχήστρωσης με χρήση ευρύτερα βιολιού σε συνδυασμό με το ήχο του μπουζουκιού, και καταχωρήθηκε στην μουσική σκηνή ως μια καινοτομία του συνθέτη της μουσικής Χρήστου Νικολόπουλου. Και βέβαια και οι στίχοι του Πυθαγόρα ήταν άμεσοι και σε λαικό τραγουδιστικό κλίμα και όχι μόνο για να ακούγονται, αλλά και να τραγουδιούνται, στο κλίμα πάντα του ότι το τραγούδι είναι για τραγουδιέται ή και να σφυρίζεται. Η ερμηνεία του Στέλιου Καζαντζίδη ήταν αβίαστη, χωρίς άνάγκη φωνητικών εξάρσεων και ανεβάσματα σε ψιλές νότες, πράγμα άλλωστε που η εξαίρετη φωνή του Στέλιου Καζαντζίδη δεν κόμπιαζε και μπορούσε άνετα να ανεβάζει χωρίς ο τραγουδιστής να κουράζεται. Αλλά και η δεύτερη φωνή του Γιώργου Νταλάρα, στα τραγούδια που στο ρεφραίν έκανε το ντουέτο, ήταν εξίσου αντάξια ως συνοδεία της φωνής του Καζαντζίδη και αυτή σε ένά υπομνηστικό ηχόχρωμα μουσικότητας, για να δείχνει την πρωτοκαθεδρία της πρώτης φωνής, αλλά καθαρά διακριτά ως δεύτερη επεξεργασμένη φωνή για να υποστηρίξει το ντουέτο.
Τα τραγούδια του δίσκου Υπάρχω , ήταν από τα τραγούδια που ακούστηκαν πλατιά- με ιδιαίτερα το ομώνυμο τραγούδι και ταυτόχρονα τραγουδήθηκε πλατιά, ως λαικός δίσκος και μέσα στο κλίμα της μεταπολιτευτικής τραγουδιστικής έντασης πολιτικότέρων επηρεασμένων τραγουδιών. Και ταυτόχρονα έβγαλε και αναφορά στην λέξη υπάρχω, » Υπάρχω για σένα» , » Θα Υπάρχω για πάντα» μέσα στο πλαίσιο του επικοινωνισμού της εποχής. Ο δισκος τραγουδιών αυτός παρήγαγε και τζίρο, πέρα απ τις πωλήσεις δίσκων και κασσετών, μια και απετέλεσε και κίνητρο για να εγκατασταθούν φορητά ραδιομαγνητόφωνα εκ των υστέρων στα κάθε λογής αυτοκίνητα, Φορτηγά, Λεωφορεία, ιχ επιβατικά ακόμα και αγροτικά της εποχής που την αρχή της δεκαετίας είχαν έρθει στην Ελλάδα μαζικότερα, μια και τα τότε αυτοκίνητα δεν είχαν παρά μόνο ραδιόφωνο,στην καλύτερη περίπτωση. Η επίδραση του λαικού αυτό δίσκου ήταν σημαντική ποιητικά ( δηλαδή αναφορικά με την μουσική και τα τραγούδια της εποχής και παραπέρα), μια και απετέλεσε το έναυσμα για να σκεφτούν οι συνθέτες και οι στιχουργοί ότι πρέπει να κινηθούν και πέρα απ την ένταση του πολιτικού τραγουδιού που τότε στην αμέσως μεταπολιτευτική εποχή το πολιτικό τραγούδι κυριαρχούσε ( λόγω της μη αναφοράς του στα χρόνια 1967-1974 και λόγω της έντασης που επανήλθε το πολιτικό στοιχείο και ο πολιτικός διάλογος στην αμέσως μεταπολιτευτική κοινωνική τριβή και αναφορά). Την ανάγκη και λαικού τραγουδιού ως κατασκευή της εποχής είδαν αρκετοί συνθέτες και στιχουργοί και κάπου αυτή μορφοποιήθηκε εμφανώς με κάπως λιγότερο, τον δίσκο τραγουδιών » η εκδίκηση της γυφτιάς», αλλά ο δίσκος τραγουδιών που οριστικά σημάνθηκε την μεταπολιτευτική εποχή ως απόπειρα ενσυνείδητη των δημιουργών για την ανάγκη κάπως υπέρβασης του μουσικού πολιτικού κλίματος ήταν ο δίσκος με τίτλο » τα τραγούδια της Χαρούλας».
Στην σειρά του μεταπολιτευτικού κλίματος λαικού τραγουδιού , οι αναφορά για τους σημαντικούς δίσκους τραγουδιού χρονικά με στόχο την εξέλιξη των ακουσμάτων λαικών τραγουδιών, την αρχή την έκανε ο δίσκος » Υπάρχω », ακολουθεί ο σημαντικός λιγότερο λαικός δίσκος: » η Βίκυ Μοσχολιού Τραγουδά Γιάννη Σπανό»,ακολουθεί ο λαϊκότροπος και σουξεδιάρικος: » η εκδίκηση της γυφτιάς», για να φτάσουμε στον δίσκο το 1979 » τα τραγούδια της Χαρούλας».
Στην εκδοχή της Γαλλικής κριτικής για την μουσική και τα τραγούδια , παράδοση μουσική που ρέπει προς την δυτικότερη γενικά πολυφωνική μουσική ως άκουσμα, και λιγότερο προς την Ανατολική εκδοχή του τραγουδιστή αυτοσχέδιο, για την φωνή και την ερμηνεία του Στέλιου Καζαντζιδη, τονίστηκε η σημασία τος εκφοράς του α φωνητικά ( χωρίς αυτό το ααααα να μοιάζει με κάπως αγριοφωνή που συμβαίνει σε αρκετές ερμηνείες τραγουδιστών) και ταυτόχρονα η φωνή που καταδικνύει διακριτά την διαφορά Ανατολικού βιωματικού τρόπου τραγουδιστικής έκφρασης σχετική με την Δυτική τραγουδιστική έκφραση.
Ο Μάνος Λοίζος στο στούντιο ηχογράφησης τραγουδιών έβλεπε ότι η αναγκαιότητα προσαρμογής των κουμπιών έντασης και προσαρμογής της φωνής των τραγουδιστών για να βγελι το αποτέλεσμα ως τραγούδι, ήθελε περισσότερες κινήσεις των πλήκτρων ή μπουτών αυτών στην κονσόλα της ζωντανής ηχογράφησης, ενώ όταν τραγούδησε τραγούδια του ο Στέλιος Καζαντζίδης έμεινε έκπληκτος που δεν χρειάστηκε καμμία προσαρμογή στα κουμπιά της κονσόλας της ζωντανής ηχογράφησης για να βγεί το αποτέλεσμα. Και πάντα τα μπουτών στην κονσόλα ενώ στους άλλους τραγουδιστές ήθελαν προσαρμογή στην ένταση και στα μπάσα ή τα πρίμα για να καθαρίζει η φωνή του τραγουδιστή, στα τραγούδια του που τραγούδησε ο Στέλιος ΚΑζαντζίδης, τα μποτών ήταν στην χαμηλότερη ένταση χωρίς ανάγκη προσαρμογής στα πρίμα ή τα μπάσα.