Αφιέρωμα στον Τσουκαλαδιώτη λαϊκό ποιητή Πάνο Ν. Σταματέλο (Βέρη) – Β΄ Μέρος
Στο αρχείο του λαϊκού ποιητή Πάνου Ν. Σταματέλου διασώζονται και λίγα φωτοτυπημένα, κυρίως, ποιήματα άλλων λαϊκών ποιητών, όπως ένα ποίημα του Καρά Νικόλα (του Γεράσιμου του Μπάρμπα, όπως σημειώνει ιδιοχείρως ο Πάνος Ν. Σταματέλος) για την Φανερωμένη, του Θωμά Ροντογιάννη (Ελλάδα μου περήφανη, Ελλάδα δοξασμένη, 1948 – που έγινε ο μεγάλος σεισμός 7 και πλέον βαθμούς. Γκρεμίστηκαν τα μισά σπίτια του χωριού. Σκοτώθηκαν δύο γυναίκες και μια κοπέλα μικρή. Χειρόγραφη σημείωση στο τέλος του ποιήματος), του Ιωάννη Π. Κίτσου (Έμπλαστρας ή Μιλάνος) και το πιο κάτω του Απόστολου Στ. Σταματέλλου που γράφτηκε το 1975 στη Νέα Υόρκη.
Δυο λόγια για τους Κοινοτάρχες
Γεια σου βρε Πάνο λεβεντιά λεβέντη Διαμαντούλη για πες μας πως τους μάζεψες τους ψήφους στο σακούλι. Είχες γερούς αντίπαλους Είναι κι αυτός παιδί Ο Ζώης είν΄ καλό παιδί Τους άλλους δεν τους ξέρω Πάνο σε παρακαλώ |
Είναι κι αυτός Εθνικιστής μεγάλη φυσιογνωμία, γι΄ αυτό τον διορίσανε παπά στην Παναγία. Για πες μου Πάνο να χαρείς Βιαστικός επάγαινε Αυτά παθαίνουνε Μην λησμονήσεις Πάνο μου Άλλα δεν έχω να σου πω |
Νέα Υόρκη 15-4-1975. Απόστολος Στ. Σταματέλλος.
Το ποίημα αυτό γράφτηκε δέκα μέρες μετά τις δημοτικές εκλογές του 1975, όπου ο Πάνος Ν. Σταματέλος είχε εκλεγεί πρόεδρος της Κοινότητας Τσουκαλάδων. Όπως σημειώνει ιδιοχείρως ο ίδιος «το ποίημα αυτό είναι του Αποστόλη της Φώτως. Το έστειλε ο Μπούλης από τη Νέα Υόρκη».
Οι ήρωες του γένους
Χαίρε ω φίλτατε Σκαλτσά Νομάρχη τιμημένε για την χρυσή σου την καρδιά όλοι για σένα λένε Πως είσαι άνθρωπος καλός Και εγώ επίσης σ΄ αγαπώ Θυμάσαι υπογράψαμε Γιορτάζοντας την Ένωση Και συνεχεία ήρθαμε Δεν του μιλούσε στη γιορτή Kαι μες στο κρουαζιερόπλοιο |
Και φθάνοντας εις το χωριό σας πρόσφερα και δείπνο επιήκατε κρασί γλυκό και πέσατε στον ύπνο. Θυμάσαι τη γυναίκα μου Και τη ρωτάω να μου πει, Μάλιστα κύριε Σκαλτσά Είναι αδιάντροπη πολύ Και τώρα ήρθα να χαρώ Ανάμεσα σε κοπελιές Τα χρόνια μου επέρασαν |
Σεπτέμβριος 1993 – Πάνος Ν. Σταματέλος 1982
Ο Παναγιώτης Σκαλτσάς ήταν μέχρι το 1984 διορισμένος Νομάρχης Λευκάδας επί ΠΑΣΟΚ και μετέπειτα Θεσπρωτίας (1985-1989). Το δείπνο επιβεβαιώνεται και από τον Στάθη Μανωλίτση, πρόεδρο τότε της Κοινότητας Αλεξάνδρου που είχε παρακαθίσει και ο ίδιος. Ο Στάθης Παναγούλης είχε πρωτοεκλεγεί βουλευτής το 1977 με το ΠΑΣΟΚ στη Β΄ Αθήνας. Την εποχή που γράφτηκε το ποίημα ήταν υφυπουργός Εσωτερικών στην πρώτη κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου, θέση που κράτησε ως τις 31 Αυγούστου 1982.
Είσαι ποιητής εκ του προχείρου…
Έχασαν πάσα ηθική και την εμπιστοσύνη μα ποιο πολύ οι χωρικοί με την γραμματοσύνη. Σφάλλουν εις όλους τους τομείς Δεν πρέπει άλλο να σταθούν Να βάλουν πέτρα στον λαιμό Όλος ο κόσμος θα χαρεί Θα σας κουράσω βρε παιδιά Μου ΄δωσε αιτία κι αφορμή Εβγήκε νέος ποιητής Άφε Πάνο τις χαμάρες Με το ρίνα – ρίνα νάϊνα Να λοιπόνου σαχλαμάρες Μην εξάπτεσαι τελείως Μας τσαμπουνάς για διαθήκες |
Εσύ που ξέρεις τα πολλά κι ο νους σου κατεβάζει βλέπω δεν στέκεσαι καλά και κάτι σε πειράζει. Είσαι κουτός πολύ κουτός Τι σε νοιάζει αν δεν πάνε Δεν έχεις γνώση αρκετή Νομίζεις είναι εύκολο Γεια σου φίλε Παναγιώτη Έχεις φωνή του γαϊδουριού Ο κόσμος το ΄χει τούμπανο Τι είναι αυτά παλιόβλαχε Θέλω να βγάνεις ποίημα Κάθε δίστιχο που φκιάνεις Μα τώρα που ξανάσανα Επήρες θάρρος φίλε μου |
Το πιο πάνω ποίημα είναι φωτοτυπημένο. Ο Πάνος Ν. Σταματέλος ήταν κατ΄ εξοχή σατιρικός ποιητής. Είναι επίσης γνωστός ο ανταγωνισμός και η «ποιητική αλληλογραφία» μεταξύ λαϊκών ποιητών του ίδιου χωριού ή γειτονικών χωριών. Στην εισαγωγή του ποιήματος αναφέρεται: «Ο πρόλογος αυτός αναφέρει την πραγματικότητα και την έμπνευση του ποιητού Πάνου Διαμαντούλη (σ.σ. είναι ένα άλλο από τα παρατσούκλια, μάλλον το οικογενειακό, του Πάνου. Ν. Σταματέλου) με πολλές στροφές ποιημάτων όπου τις αφιερώνει ή μάλλον τις εκτοξεύει εις τον Παναγιώτη Ροντογιάννη προς συμμόρφωσή του με το τίτλο «είσαι ποιητής εκ του προχείρου και έχεις την μορφή του χώρου. Εν Τσουκαλάδες 17-11-1960».
Μια τσοργιά να τόρχεται
Εμάθατε ποιοι μπήκανε εφέτος επιτρόποι και νέο κόλπο βρήκανε πίνοντας το σουρόπι. Ο Νιόνιος θα ΄ναι ο φρουρός Ο Βασίλης με τον Στάθη Είπε ο δόλιος ο παπάς Εσύ βρε Νιόνιο θα κρατείς Θανάφτεις τα κεριά Θα της μιλήσεις, ε γριά, Εάν κανείς θα στέκεται Εκείνοι που θα τράζουνε |
Να τους βουτάς απ΄ το γιακά και θα τους πεις τραβάτε, παλιάσκερα και ξωτικά στο διάβολο να πάτε. Εδώ θα μείνουν ταπεινοί Ψέλνουν με ήχο μουσικής Μετά θα βγει και ο παπάς Αντίδωρο και λειτουργιές Και θα μας πει χρόνια πολλά Αυτά συμφώνησαν που λες Τους δύο τους απέλυσαν Έγινε μεγάλος σαματάς |
Πάνος Ν. Σταματέλος 1982
Πρώτα θα πιάσεις τον λεβγέ (Του Γιάννου το τρακτέρι)
Για δέστε την εξέλιξη μαζί και προκομάδα που έπεσε στα τέκνα μας εν γένει στην Ελλάδα. Να οδηγούν τσομπάνηδες Μαντάτα έμαθα πολλά |
Έμαθα πως επήγατε να κάνετε χωράφι και συντροφιά επήρατε συγγενικό ταράφι. Σαν εφτάσατε στην Πούντα Σάλιο βάζεις εις το χέρι |
Χαλάλι σου τα λόγια μου
Τρεις γιατρούς εγνώρισα, καθηγητές μεγάλοι, και φίλους μου τους έκανα πάνω στη βιοπάλη. Πρώτος ο αείμνηστος Χρυσάφι είχε στην καρδιά, Τους έδινε και χρήματα Ο δεύτερος είναι ορθοπεδικός, Έχει κι αυτός καλή καρδιά, |
Γελαστά μας χαιρετά και μας πιάνει από τα χέρια με το γέλιο και χαρά και μας λέγει τι χαμπέρια. Ελάτε φίλοι στο γιατρείο Ο τρίτος είναι μια κοπελιά, Εννέα χρόνια πέρασαν Χαίρε Νίκη νευρολόγε Χαλάλι σου τα λόγια μου |
Πάνος Νικολάου Σταματέλος – 18 Οκτωβρίου 2005
Αγρότης είμαι και εγώ
Ξύπνα λαέ φτωχόκοσμε γυμνέ και πειναλέον, να ζεις και συ σαν άνθρωπος και όχι δούλος πλέον. Εσύ παράγεις τ΄ αγαθά Μία ζωή ξυπόλητος Που δρούνε ανενόχλητα |
Ξυπνήστε λέγω Χωριανοί και μην αργοπορούμε νομίμως μες τα πλαίσια το δίκιο μας να βρούμε. Την τελευταία μας πνοή Όπως τα χρόνια τα παλιά Αγρότης είμαι και εγώ |
Υπογραφή: 31.12.1979, ο Πρόεδρος Κοινότητας. Πάνος Σταματέλος. (Το ποίημα είναι δακτυλογραφημένο. Ιδιόχειρη σημείωση γράφει: «Χθες ανέφερα ξεκόλωμα ελιών και σήμερα το έκανε ο Άγιος Βασίλειος. Ξεκόλωσε ελιές». Κάποια θεομηνία, μάλλον, την Πρωτοχρονιά του 1980 θα είχε ως αποτέλεσμα να ξεριζωθούν ελιές.)
Για τον Βαλκανιονίκη Ηλία Βεργίνη
Τιμή μεγάλη και χαρά εμπρός μας φτερουγίζει με χρυσαφένια τα φτερά σαν τι να συμβολίζει; Γιατί να έχουμε χαρά; Ω! να το, στέκει ολάλαμπρο Σήμερα τιμάει το χωριό Και παίρνει σάρκα και οστά Χαίρε Ελλήνων γέννημα Ήτανε πλάτανος σωστός
Χαλάλι η ομορφάδα του |
Δόξα να ΄χει τ΄ όνομά σου ως τα πέρατα της γης όρθωσες τ΄ ανάστημά σου δοξαστήκαμε και μεις. Πρώτος στη σφαίρα νικητής Εδώ που σου στήσαμε Όπως τίμησες και συ Μας έφερες το κύπελλο Για τον Βεργίνη τον Ηλία Χαίρε της φύσης χάρισμα Εκεί που στύλωσες γερά |
Πιθανώς το ποίημα να γράφτηκε για τα αποκαλυπτήρια της προτομής του «κόκκινου» πρωταθλητή Ελλάδας και Βαλκανιονίκη στη σφαιροβολία Ηλία Βεργίνη στην ιδιαιτέρα πατρίδα του τους Τσουκαλάδες. Υπάρχουν και άλλες παραλλαγές του ποιήματος ενώ στο αρχείο του Πάνου Σταματέλου υπάρχει σε φωτοτυπία το σχέδιο της προτομής.
Κλείνοντας το αφιέρωμα να συμπληρώσουμε ότι από γράμματα που υπάρχουν στο αρχείο ο λαϊκός ποιητής Πάνος Σταματέλος αλληλογραφούσε με τον ιδρυτή της Χαραμόγλειου Ειδικής Βιβλιοθήκης Τέλη Χαραμόγλη, που ήταν συχωριανός του.
Σε ένα από τα γράμματα ο Τέλης Χαραμόγλης ευχαριστεί τον λαϊκό ποιητή «για την ποιητική συλλογή που είχες την ευγένεια και καλοσύνη να μου στείλεις με τον ευγενή συγχωριανό μας Δάσκαλο Τάσο Τυπάλδο». Προσθέτει επίσης ότι όλα τα ποιήματα τα τοποθέτησε σε σχήμα βιβλίου στην ΕΙΔΙΚΗ ΛΕΥΚΑΔΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ «που με το πλήρωμα του χρόνου θα παραδοθεί στην Λευκάδα», ενώ ζητά από τον λαϊκό ποιητή να του αντιγράψει σε κόλλες χαρτί όλα τα ποιήματά του («θα ήταν ασυγκρίτως πιο καλά»). Ζητά επίσης από τον Πάνο Σταματέλο να του στείλει, αν τυχόν έχει στα χέρια του, «κανένα παλαιό βιβλίο ή εφημερίδα».