Μια παλιά ξύλινη ρόκα…
Μια παλιά ξύλινη ρόκα… Ένα κομψοτέχνημα λαϊκής ξυλογλυπτικής. Ψιλοδουλεμένη και διακοσμημένη συμμετρικά με τέσσερις σπείρες στο ωοειδές κύριο σώμα της. Δύο μεγάλες κάτω και δυο μικρότερες πάνω, αντίστροφα περιστρεφόμενες κάθε φορά. Στη μέση ο σταυρός και ένας άνθρωπος με τα χέρια του σε έκταση να καλύπτει τις τέσσερις άκρες του. Κι άλλα σκαλίσματα. Το περίεργο είναι ότι περισυλλέχθηκε κι αυτή παλιότερα από τα σκουπίδια…
Στα χωριά τα δικά μας τις ρόκες τις έκαναν συνήθως οι τσοπάνηδες που είχαν το χρόνο κι όλο και κάθε φορά κάτι σκάλιζαν με το σουγιά τους. Κουδουνόβεργες, γκλίτσες, ρόκες, αδράχτια κ.ά.. Πολλές φόρες οι ρόκες ήταν απλές, άλλες πάλι περίτεχνα σκαλισμένες. Έχουμε στα χέρια μας ένα σκαλιστό Αη Γιώργη που προέρχεται κατά πάσα πιθανότητα από την αποκοπή του άνω μέρους μιας τέτοιας ρόκας.
Τη σπείρα την βρίσκουμε πολλές φορές σαν μοτίβο στη τέχνη.
«Ο άνθρωπος δεν χρησιμοποίησε την μορφή της σπείρας για να κατασκευάσει μόνο χρηστικά αντικείμενα, αλλά την πέρασε σαν στοιχείο σε διάφορες μορφές τέχνης, στην προφορική παράδοση, στην θρησκεία και την πολιτική. Πώς όμως ο άνθρωπος επέλεξε αυτή την μορφή για να την αποτυπώσει τόσο σε χρηστικά αντικείμενα όσο και σε καλλιτεχνικές δημιουργίες; Η απάντηση βρίσκεται στη Φύση. Όπως ο άνθρωπος – εφευρέτης παρατηρούσε την Φύση και κατασκεύαζε αντικείμενα, έτσι και ο άνθρωπος – καλλιτέχνης, εμπνεόταν από τις μορφές που έβλεπε -πολλές από αυτές του προκαλούσαν δέος και τις απέδιδε στο θεϊκό στοιχείο- και τις αποτύπωνε στα έργα του […].
Το σπείρωμα χρησιμοποιήθηκε σαν σύμβολο σε πολλούς πολιτισμούς, πριν καν αποκτήσουν γραπτή ιστορία. Ο συμβολισμός του είναι αρκετά πολύπλοκος – έχει συνδεθεί με όλα τα στάδια της ζωής, τη γέννηση, το θάνατο, το γάμο, την αναπαραγωγή και το σεξ, τη μύηση και διαφορές θρησκευτικές και αγροτικές ιεροτελεστίες. Η προέλευση αυτού του συμβόλου δεν έχει εξακριβωθεί και μόνο εικασίες μπορούν να γίνουν […].
Η χρήση της σπείρας άρχισε πριν από 20000 χρόνια, στα τέλη της παλαιολιθικής εποχής, σε ένα σύνολο διαφορετικών -και απομακρυσμένων- πολιτισμών. Τα σπειροειδή κοχύλια χρησιμοποιήθηκαν σαν κόσμημα του προϊστορικού ανθρώπου και βρεθήκανε σε ανασκαφές στη Ρουέν και στην Κνωσό. Η σπείρα αποκτά για τον πρωτόγονο άνθρωπο μυστικιστική και πιθανόν μαγική σημασία. Οι επόμενες γενιές κατασκεύασαν τις πρώτες επίπεδες σπείρες για διακοσμητικούς σκοπούς.
Η πρώτη σπείρα που σχεδίασε ο άνθρωπος βρισκόταν σε ένα χαραγμένο κέρατο ταράνδου πριν από 20000 χρόνια και βρέθηκε στα Πυρηναία. Στη συνέχεια η σπείρα χρησιμοποιήθηκε σαν μοτίβο από τους Αιγύπτιους και τους Αιγιακούς πολιτισμούς. Οι σπείρες συναντώνται σαν γεωμετρικά μοτίβα σε καθημερινά αντικείμενα, όπως αγγεία και κοσμήματα. Η Μινωική κεραμική βασιζόταν σε γεωμετρικά και γραμμικά μοτίβα (σπείρες, τρίγωνα, καμπύλες, ψαροκόκαλο)… (Πηγή: Ελένη Πατρώνη, «Η σπείρα στην Αρχιτεκτονική», Ερευνητική εργασία – Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης – Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, 2013).
