Μια Δρακοντιά, μα τι Δρακοντιά!.. (Dracunculus vulgaris στα Κολυβάτα Αλεξάνδρου)

Έχουν περάσει τρεις τέσσερις μέρες από τότε που δεχτήκαμε ένα τηλεφώνημα από τη Μαρία Κ. «Θα πρέπει να ΄ρθεις στο χωριό να το δεις! Να το φωτογραφήσεις!». «Τι είναι;», ρωτήσαμε. «Μια δρακοντιά, τη λένε και φιδόχορτο», μας είπε. «Βρε Μαρία, δρακοντιές είναι γεμάτος ο τόπος!» της απαντήσαμε. «Όχι, αυτή δεν την έχεις ξαναδεί, φτάνει σε ύψος στο μπόι μου! Να βιαστείς γιατί δεν κρατάει πολύ το άνθος κι έχει αρχίσει να μπουμπουκιάζει».

Μας είπε ακόμη ότι όταν είχε αρρωστήσει ο μπάρμπα Βλάμπιος μια συγγένισσά του, η Ζωή του Γιάννη του Βρεττού (Μπόθα), αναζητούσε τις «πατάτες» (βολβούς) αυτού του φυτού για να τον γιάνει. Κάτι που είχαμε ακούσει προσωπικά εκείνη την εποχή να κάνει στην ίδια περίπτωση και η κόρη του η Λία. Κι ότι πριν λίγα χρόνια κάποιοι άγνωστοι έσκαφταν σε διπλανό κήπο για τους βολβούς του φυτού. Και άλλα ακόμη για τις ιδιότητες του φυτού.

Κάπως έτσι εξελίχτηκε η συζήτηση και η φαντασία άρχισε να οργιάζει. Χθες που αδειάσαμε ανεβήκαμε στο χωριό, τα Κολυβάτα Αλεξάνδρου. Ήταν πράγματι ένα εντυπωσιακό φυτό που πρώτη φορά το βλέπαμε. Το ύψος του υπερέβαινε το ένα μέτρο. Ακόμη πιο εντυπωσιακό όμως ήταν το άνθος του. Δεν είναι τυχαίο ότι η Δρακοντιά (Dracunculus vulgaris) συγκαταλέγεται ανάμεσα στα οκτώ πιο παράξενα φυτά του κόσμου!

Το Δρακόντιο το Κοινό (Dracunculus vulgaris) ανήκει στην οικογένεια των Αροειδών (Araceae). Το κοινό του όνομα στην Ελλάδα είναι Δρακοντιά ή Φιδόχορτο. Είναι πολυετές φυτό που συχνά ξεπερνάει το 1 μέτρο σε ύψος, με χαρακτηριστική δυσάρεστη οσμή κατά την ανθοφορία του, που θυμίζει σάπιο κρέας. Αυτή η έντονη δυσοσμία προσελκύει τις μύγες και τα σκαθάρια τα οποία παγιδεύονται για μία μέρα στο εσωτερικό του άνθους. Η λεία επιφάνειά του, αποτρέπει την αναρρίχηση προς τα πάνω και έτσι βοηθούν στη επικονίαση του. Η δρακοντιά δεν είναι σαρκοβόρο φυτό, όπως πολύ πιστεύουν.

Η ελληνική ονομασία δρακοντιά, όπως και η λατινική ονομασία του γένους Dracunculus, οφείλεται στον σπάδικα, που θυμίζει μικρό δράκοντα που βγαίνει μέσα από τη σπάθη. Με την ονομασία δρακοντιά απαντούν κι άλλα είδη αροειδών (Arum sp.), τα οποία όμως είναι ευρέως γνωστά σαν φιδόχορτα. Με αυτή την ονομασία συναντάται και το Dracunculus vulgaris.

Τα φύλλα του είναι μεγάλα και πλατιά, παλαμοειδή, πολυσχιδή κυματοειδή, συχνά με λευκές ραβδώσεις. Ο μίσχος είναι στικτός με κηλίδες σκούρες μοβ, πολύ χαρακτηριστικός σε σχέδιο που θυμίζει ζέβρα. Η σπάθη του είναι λεία, στο περιθώριο κυματώδης, καστανό-πορφυρή εσωτερικά, κίτρινο-πράσινη εξωτερικά, με μήκος μέχρι 55 εκ., το άνω μέρος της είναι λογχοειδές. Υπάρχουν δύο σύνολα λουλουδιών, τα θηλυκά στο κάτω μέρος της βάσης του σπάδικα και τα αρσενικά στο πάνω μέρος. Το φυτό ανθίζει συνήθως Απρίλιο-Ιούνιο. Οι καρποί του είναι 60-80 πορτοκαλό-κόκκινα κατά την ωρίμανση μούρα, μήκους 1-3 εκ.

Η Δρακοντιά και η μυστικότητα του κάτω κόσμου

Μια σαρκοφάγος από την ανατολική Κρήτη (νεότερης μινωικής εποχής, 1400 π.Χ. – βρίσκεται στο Μουσείο του Ηρακλείου) είναι διακοσμημένη με μοτίβο που πιθανόν είναι παρμένο από την δρακοντιά. Τα φυτά αυτά, με τα περίεργα λουλούδια και φύλλα, ήταν για τους αρχαίους συνδεδεμένα με τα φίδια που αντιπροσώπευαν την μυστικότητα του κάτω κόσμου. Το σκούρο κόκκινο λουλούδι, με την δυσάρεστη ορμή, μας εντυπωσιάζει πάντα σαν μια παράξενη εμφάνιση της φύσης.

Τοξικότητα

Το Dracunculus vulgaris θεωρείται ένα δηλητηριώδες φυτό λόγω του υδροκυανικού οξέος που περιέχει σε συνδυασμό με την αροίνη. Τα φύλλα, οι ρώγες του καρπού και οι χλωροί κόνδυλοι του φυτού έχουν τοξική επίδραση σε ανθρώπους και ζώα. Μπορεί να προκαλέσει εξωτερική δερματίτιδα εξ επαφής ή διάφορους ερεθισμούς. Κατάποση των καρπών, μπορεί να προκαλέσει ναυτία, εμετό, διάρροια με αιμορραγία, μυϊκές κράμπες, και σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε παράλυση.

Θεραπευτικές ιδιότητες

Ο διασημότερος φαρμακογνώστης της αρχαιότητος Διοσκουρίδης (1ος αιώνας μ.Χ.) έλεγε ότι θεραπεύει το έλκος και ότι αν το πιεις με κρασί ανοίγει την όρεξη για… έρωτα! Το έργο του Διοσκουρίδη «Περί ύλης ιατρικής» ήταν απαλλαγμένο από προλήψεις και δεισιδαιμονίες της εποχής. Είχε μελετήσει περισσότερα από 500 φυτά και τα κατέταξε σύμφωνα με τις θεραπευτικές τους ιδιότητες, ανάλογα με τη δράση τους στις διάφορες ασθένειες του ανθρωπίνου σώματος. Μέχρι και το 16ο αιώνα στο βιβλίο αυτό ανέτρεχαν οι ασχολούμενοι με την Φαρμακευτική. Μεταφράσθηκε σε πολλές γλώσσες και ήταν το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε μετά την Αγία Γραφή!

Στην αρχαιότητα έχει χρησιμoποιηθεί ως αντίδοτο για το δάγκωμα φιδιού, όποιος έτριβε τη ρίζα στα χέρια του υποτίθεται ότι προστατεύεται από δάγκωμά του. Η ρίζα του αποξηραμένη θεωρείται ότι έχει αντιρρευματικές, αντιασθαματικές, αντικοκιτικές, αντιβρογχικές, αντιαιμορραγικές, αντιγαστρικές και αντικαταρροϊκές ιδιότητες. Οι καρποί με τους σπόρους χρησιμοποιούνται από του στόματος για τη θεραπεία των αιμορροΐδων, αν και οι τοξικές ιδιότητες του είναι γνωστές.

Παρατήρηση:

Η παρουσίαση των βοτάνων σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί συνταγή και έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα. Δεν συνιστάται η χρήση παρασκευασμάτων βοτάνων χωρίς την ενημέρωση του θεράποντα ιατρού ή φαρμακοποιού. Ενδέχεται οι ουσίες που περιέχουν να αλληλεπιδράσουν με το/τα φάρμακα, που ήδη παίρνει ο ασθενής και να εξουδετερώσουν τη θεραπευτική τους δράση ή να προκαλέσουν τοξικότητα. Μπορεί επίσης, να επιβαρύνουν περαιτέρω εξασθενημένες ζωτικές λειτουργίες με κίνδυνο για την υγεία και την ζωή του ασθενούς.