Το ιστορικό του Ναΐσκου του «Άη Νικόλα στο Κατετ’κό» στον Επίσκοπο Νικιάνας

Το εκκλησάκι ήταν θεμελιωμένο πάνω σε μια μεγαλύτερη βάση αρχαίου δώματος – Το Σάββατο 27 Ιουνίου τα Θυρανοίξια

Ο Ναΐσκος πριν την ανοικοδόμησή του με τη μεγάλη αμυγδαλιά στη νοτιοδυτική του πλευρά

Με αφορμή τα Θυρανοίξια του παρεκκλησίου του Αγίου Νικολάου στον Επίσκοπο Νικιάνας («Άη Νικόλας στο Κατετ΄κό» – Κατωτικό, δηλαδή στο κάτω μέρος της ευρύτερης περιοχής του Αλεξάνδρου), που θα πραγματοποιηθούν το Σάββατο 27 Ιουνίου 2020, στις 7.00 το απόγευμα, παρουσία του Μητροπολίτη Λευκάδας κ. Θεοφίλου, επανερχόμαστε πάλι με ένα μικρό ιστορικό της Αλεξανδρίτισσας λογοτέχνιδος-ποιήτριας και προέδρου του Εφορευτικού Συμβουλίου της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Λευκάδας κας Ιωάννας Κόκλα.

Τα θεμέλια του αρχαίου οικοδομήματος όπως έχουν καταγραφεί από τον Αναστάσιο Στάμου

Εξαιρετικό ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζουν τόσο το κατατοπιστικό σχεδιάγραμμα σε κλίμακα 1:100 του αρχαίου δώματος πάνω στο οποίο ήταν θεμελιωμένο το εκκλησάκι, όπως το έχει καταγράψει ο επίσης συγγραφέας και συνταξιούχος Λυκειάρχης κ. Αναστάσιος Στάμου, όσο και οι φωτογραφίες που ο ίδιος έχει τραβήξει και επισυνάπτονται στην ανάρτηση που διασώζουν την πρότερη κατάσταση του Ναΐσκου και απεικονίζουν τις φάσεις ανοικοδόμησής του.

Ο «Άη Νικόλας στο Κατετ’κό» στον Επίσκοπο Νικιάνας

Το χωριό της Νικιάνας εκτείνεται από τον Επίσκοπο έως το Περιγιάλι καταλαμβάνοντας μια έκταση 8 χιλιομέτρων, με 800 μονίμους κατοίκους, οι οποίοι δεκαπλασιάζονται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Παρ’ όλα αυτά διαθέτει μόνο μια εκκλησία, την εκκλησία της «Μεταμόρφωσης του Σωτήρος» στο κέντρο της Νικιάνας, ένα ιστορικό εξωκκλήσι του «Παντοκράτορος» στου Μαγεμένου στην Σωτήρω, όπου το έτος 1807 δόθηκε ο πρώτος «φοβερός» όρκος της παλιγγενεσίας του έθνους μας από τους ήρωες επαναστάτες, υπό την εμπνευσμένη καθοδήγηση του Ιωάννου Καποδίστρια, και ένα δεύτερο προσφάτως ανακαινισμένο εξωκκλήσι του «Άη Νικόλα στο Κατετ’κό» στον Επίσκοπο.

H νοτιοδυτική είσοδος του Ναΐσκου

Το εκκλησάκι του «Άη Νικόλα στο Κατετ’κό», με διαστάσεις 7 μ. μήκος, 5 μ. πλάτος και 3,20 μ. ύψος, είναι θεμελιωμένο πάνω σε μια μεγαλύτερη βάση αρχαίου δώματος, με την ίδια κατεύθυνση από βορειοανατολικά προς νοτιοδυτικά, στην κορυφή ενός γήλοφου πάνω σε τρίστρατο της άλλοτε «Ενετικής στράτας», 300 μέτρα από την κεντρική οδό Λευκάδος – Νηδριού.

Το συγκεκριμένο εκκλησάκι αναφέρεται σε πλήθος γραπτών αναφορών από όλους σχεδόν τους ιστορικούς της Λευκάδος, και όχι μόνον. Βρίσκεται εδώ και αιώνες καταγεγραμμένο στο Ιστορικό Αρχείο Λευκάδος, σε αναφορές έγκριτων μελετητών σε περιοδικά ιστορικού περιεχομένου, σε ενετικούς καταλόγους και συμφωνητικά με ιταλική επικύρωση. Μερικά αποσπάσματα αναφορών παραθέτουμε στην συνέχεια, όπως και επί μέρους βιβλιογραφία, καθώς επίσης και φωτοτυπημένο αντίγραφο πίνακα καταχωρημένου στα βιβλία της διοίκησης των Άγγλων του έτους 1827, ύστερα από υποβολή καταστάσεων του οικονόμου της Μονής του Αγίου Γεωργίου των Σκάρων, θέλοντας να καταδείξουμε όχι μόνο την θρησκευτικότητα που αποπνέει αιώνες τώρα, αλλά και την ιστορικότητα της σημαίνουσας παρουσίας του για ολόκληρη την Λευκάδα.

Το Ιερό του Ναΐσκου

Στην εικόνα φαίνεται η ακριβής καταγραφή του Ναΐσκου του «Αη Νικόλα στο Κατετ’κό» ή του Αγίου Νικολάου στο Κατωτικό, στον κατάλογο του Ιστορικού Αρχείου Λευκάδος, σειρά 8η, ως “Chiesa San Nicolo sto Catotiko”.

Kαταγραφή του Ναΐσκου ως “Chiesa San Nicolo sto Catotiko”

Ο Λευκάδιος ιστορικός Κων. Μαχαιράς, στο βιβλίο του «Ναοί και Μοναί της Λευκάδος», καταγράφει: «Εν τω Αρχειοφυλακίω Λευκάδος υπάρχει βιβλίον της Μονής του Αγίου Γεωργίου εις Σκάρους, τιτλοφορούμενον ούτω: «Βιβλίον, περιέχοντας Αφιερώσεις των Πατέρων εις την Μονήν Άγιος Γεώργιος εις τους Κάρους», …εκ του εν λόγω βιβλίου πληροφορούμεθα… Η Μονή του Αγίου Γεωργίου εις Σκάρους είχεν οκτώ Μετόχια, ήτοι τον εν τη πόλει Λευκάδος Ναόν του Αγίου Βησαρίωνος… τον εν θέσει Σκάρους Ναΐσκον της Υπεραγίας Θεοτόκου της Ευαγγελιστρίας, τον Ναΐσκον του Αγίου Ηλία προφήτου, τον Ναΐσκον της Υπεραγίας Θεοτόκου τα Εισόδια, τον εν θέσει Σωτήρα κείμενον Ναόν του Παντοκράτορος, τον εν θέσει Ακόνι κείμενον Ναόν της Υπεραγίας Θεοτόκου, τον εν θέσει Κατοτικώ κείμενον Ναόν του Αγίου Νικολάου και το εν τη περιφερεία του χωρίου Αλεξάνδρου και εν θέσει Νικιάνα Ασκητήριον των Αγίων Πατέρων».

Άποψη του ταβανιού

Στο ιστορικό-λογοτεχνικό περιοδικό «Παρνασσός», το οποίο εκδίδονταν από το 1877 έως και το 1896, ο έγκριτος Γυμνασιάρχης μελετητής και περιηγητής Ν. Πετρής καταγράφοντας συμφωνητικά με ιταλική επικύρωση του έτους 1768, εκτός των ναών, περιέχονται και βεβαιώσεις κτημάτων κληρονομηθέντων στην Μονή του Αγίου Γεωργίου στους Σκάρους, εκ των οποίων το πρώτο χρονολογείται από το έτος 1514.

Επισκευή της οροφής

Οι αυτές βεβαιώσεις αναγράφονται και από τον Λευκάδιο φιλόλογο ιστορικό Σπύρο Σούνδια στο βιβλίο του «Άνθρωποι και τόποι της πατρίδας μου», όπου επί λέξει αναφέρει: «Τον Αύγουστο του 1684 φεύγοντας οι σημαίνοντες Τούρκοι με συνθήκη από το Κάστρο που ήταν κλεισμένοι, οι περιουσίες τους έμεναν στα χέρια των Ενετών σα δημόσια κτήματα. Το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του Τούρκου Mosco Bechio, όπως σημειώνεται στο Κτηματολόγιο, πήρε ο Αγγέλης Σουμήλας, μεταξύ των οποίων σημειώνεται και η μεγάλη του περιουσία στον Επίσκοπο, στον Άη Νικόλα πήρε 8 στρέμματα, στον Μελισσόκηπο πήρε 6,5 στρέμματα, τον νερόμυλο στην Ακόνη,…».

Αναφέρεται επομένως επίσημα το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου και η περιοχή που πήρε το όνομά της. Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι ήταν εκεί κτισμένο πολύ πριν το έτος 1684…

Επίσης σε σωζόμενη διαθήκη του Πολυχρόνη Χατζήρη, του έτους 1793, τουρκικής καταγωγής εκχριστιανισθέντος, με αρ. 55 του Ιστορικού Αρχείου Λευκάδος, μεταξύ άλλων αναγράφεται: «Έτος Χριστού Γενέσεως χίλια επτακόσια ενενήντα τρία (1793), Μαρτίου 18,…εγώ ο νοτάριος και οι κάτωθι τίμιοι παρακαλεσμένοι μάρτυρες από μέρους του κυρίου Πολυχρόνη Χατζήρη ποτέ Αναστασίου… αφήνω βάρος κληρονόμων μου να δίνουν ένα κάδο καλαμπόκι του παπά Παναγιώτη Φωτεινού, για να λειτουργάει μια φορά το μήνα το ρημοκλήσι, όπου έχει στη ράχη του Πισκόπου ο κάμπος, τον κάθε χρόνο το αυτό καλαμπόκι και να έχουν χρέος οι κληρονόμοι μου να σκεπάσουν την αυτήν εκκλησίαν, όπου είναι ξέσκεπη, ονοματιζόμενη Άγιος Νικόλαος και να της κάνουν και την πόρτα…» Η πίστη και η ευσέβεια ενός εκχριστιανισθέντος Τούρκου, τέσσερεις αιώνες πριν, υπάρχει καταγεγραμμένη ως αδιάψευστος μάρτυρας της «σημαίνουσας» παρουσίας του Ναΐσκου του Αη Νικόλα στο Κατετ’κό…

Επισκευή του δαπέδου στον εσωτερικό χώρο

Από μαρτυρίες πλείστων συγχωριανών μας, η πλέον πρόσφατη ανακατασκευή στο πέτρινο εκκλησάκι του Αη Νικόλα στο Κατετ’κό έγινε το έτος 1942, περίοδο της κατοχής των Ιταλογερμανών της Πατρίδος μας, από τον θεοσεβή Αλκιβιάδη Μανωλίτση, όπου διέμενε στην τότε παρακείμενη οικία του.
Σήμερα, 80 χρόνια μετά, χάρις στην αγνή ευλάβεια συγχωριανών μας και του εφημερίου πατρός Σωτηρίου, κατέστη και πάλι φωτεινό ορόσημο πίστης και παράδοσης στους αιώνες που έρχονται…

Η από αιώνες παρουσία του Ναΐσκου του «Αη Νικόλα στο Κατετ’κό» στον συγκεκριμένο τόπο του Επισκόπου Νικιάνας υπήρξε πάντοτε αλληλένδετα συνδεδεμένη με την θρησκευτική και κοινωνική ζωή της Λευκάδος.

Άλμπουμ με 14 φωτογραφίες
Για να δείτε το άλμπουμ σε ξεχωριστό παράθυρο κάντε κλικ στον τίτλο