Μια σύντομη επίσκεψη στον Κάλαμο Λευκάδας το 2012
Στο νησί του Καλάμου, μια δρασκελιά από την Αιτωλοακαρνανία. Βρίσκεται μεταξύ δυτικής Ακαρνανίας και Μεγανησίου, στα νοτιοανατολικά της Λευκάδας στην οποία ανήκει διοικητικά.
O Κάλαμος Λευκάδας
Κάλαμος, ένας επίγειος παράδεισος. Έτσι μας είχε αποκαλυφτεί σε μια σύντομη επίσκεψή μας το 2012, χωρίς να είμαστε υπέρμετρα ρομαντικοί.
Κάλαμος, η αρχαία Τάφος, βασίλειο του βασιλιά Μέντη, σύμφωνα με τον Νταίρπφελντ
Η νήσος Κάλαμος, η Κάρνος των αρχαίων γεωγράφων, η νήσος Τάφος έδρα του Βασιλιά Μέντη, σύμφωνα με τη θεωρία του Βίλχελμ Νταίρπφελντ για την ομηρική Ιθάκη.
Ο Καστός Λευκάδας
Έχει περίμετρο 15 μιλίων, εμβαδόν 20.4 τετρ. χλμ. και μέγιστο υψόμετρο το Βουνί με 750 μ.. Νότια του Καλάμου βρίσκεται το νησί Καστός, που ανήκει κι αυτό διοικητικά στη Λευκάδα και βόρεια του Καστού τα ακατοίκητα νησίδια Προβάτι και Πρασσονήσι ή Μαγγελαριά.
Κατά την ύστερη ρωμαϊκή περίοδο υπήρχαν και στα δύο νησιά μικροί, αγροτικού τύπου οικισμοί, όπως έχει δείξει η συστηματική επιφανειακή έρευνα και οι κατά καιρούς σωστικές ανασκαφές (Αφέντρα Γ. Μουτζάλη, «Ιστορικογεωγραφικά των Ιονίων Νήσων Καλάμου και Καστού», Πρακτικά ΣΤ΄ Διεθνούς Πανιονίου Συνεδρίου, Ζάκυνθος, 23-27 Σεπτεμβρίου 1997, τόμ. 3, Αθήνα 2002, σελ. 421-438).
Κάλαμος, καταφύγιο καταδιωκόμενων κλεφταρματολών από την Ήπειρο και των Αιτωλοακαρνανία, όπως οι Τζαβελλάτοι, ο Βαρνακιώτης, ο Λεπενιώτης αδελφός του Κατσαντώνη κ.ά., αλλά και πολλών οικογενειών κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, από την Ήπειρο και τη Δυτική Ελλάδα, όπως η οικογένεια του Γεωργίου Καραϊσκάκη, από την Πάτρα, όπως η οικογένεια των Βλαχοπαπαδόπουλων, ο Ζαΐμης και ο Αντρέας Λόντος.
Το κύμα των προσφύγων κατά την έκρηξη της επανάστασης του 1821, κυρίως γυναικόπαιδα, περνούσε από την τουρκοκρατούμενη δυτική Ακαρνανία στη νησίδα Δραγονάρα ή Δραγονέρα και από εκεί στα Ιόνια νησιά Κάλαμο, Καστό, Ιθάκη, Κεφαλληνία και Ζάκυνθο. Οι οικονομικά ασθενέστεροι απ΄ αυτούς τους πρόσφυγες εκδιώχθηκαν βάναυσα με την απειλή των όπλων από το νησί Κάλαμος, που οι Άγγλοι το χρησιμοποίησαν ως στρατόπεδο συγκέντρωσης ελλήνων προσφύγων. Γράφει γι΄ αυτό ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης:
«… διωγμέν΄ από τον Κάλαμο, με την ψυχή στο στόμα
χιλιάδες γυναικόπαιδα δεν βρίσκουν χούφτα χώμα,
να μείνουν ακυνήγητα… κι ο Χάρος δεκατίζει…»
«…Η κατασταθείσα ιστορική επί της Ελληνικής επαναστάσεως, άτε γενομένη το καταφύγιον των καταδιωκομένων Ελλήνων, και ιδία των γυναικοπαίδων, πρόσκειται εγγύτατα τη Ακαρνανία, μεταξύ ταύτης και του Μεγανησίου της Λευκάδος κειμένη. Έχει περίμετρον 15 μιλίων και εμβαδόν 20,5 τετρ. χιλιομέτρων. Το βόρειον άκρον της νήσου απέχει της κωμοπόλεως Ακαρνανίας Μύτικα 1 μίλιον.
Η Κάλαμος είνε νήσος ορεινή αποτελούμενη εκ δειράδος τρικορύφου, ης η μεν βορεία κορυφή έχει ύψος 552 μέτρων, η μεσημβρινή 497, και η εν μέσω υψηλοτέρα 595. Προς το μεσημβρινόν άκρον σχηματίζεται μικρά χερσόνησος, το Κεφάλι, ένθα και ομώνυμον χωρίον, ης η υψηλοτέρα κορυφή έχει ύψος 199 μέτρων, δια στενωτάτου λαιμού συνεχομένη προς την νήσον, εκατέρωθεν του οποίου αμφίδυμοι λιμένες υπάρχουσιν, ων ο προς Α ασφαλέστατος και βαθύτατος λέγεται Γερολιμνιώνας, εις ον καταφεύγουσι τα πλοία εν ώρα τρικυμίας. Ο μεταξύ Καλάμου και Ακαρνανίας πορθμός έχει θάλασσαν βαθείαν, ώστε διέρχονται αυτόν και μέγιστα πλοία.
Η νήσος αποτελεί μετά της παρακειμένης νήσου Καστού τον δήμον Καρνίων υπαγόμενον διοικητικώς και εκκλησιαστικώς εις την επαρχίαν Ιθάκης. Εν τη νήσω υπάρχουσι τρία χωρία ο Κάλαμος, η Επισκοπή και το Κεφάλι. Εν όλω ο πληθυσμός της νήσου κάτοικοι 1.352. Έχει δύο δημοτικά σχολεία αρρένων.
Ο Κάλαμος, η και πρωτεύουσα του δήμου, κείται επί της ανατολικής παραλίας· είνε κωμόπολις έχουσα περί τας 250 οικίας και 1.033 κατοίκους· απέχει της κωμοπόλεως του Μύτικα της Ακαρνανίας 4 μίλια. Πάσα η περί την κωμόπολιν χώρα είνε κατάφυτος και αι πλείσται των οικιών περιβάλλονται υπό δένδρων και κήπων. Η κωμόπολις είνε αλίμενος, αλλ’ ο αυτόθι κολπίσκος κεκλεισμένος ων παρέχει ασφαλές αγκυροβολίον.
Το έτερον των χωρίων η Επισκοπή κείται εις τα βόρεια της νήσου. Περί αυτό υπάρχει φυτεία εσπεριδοειδών και άλλων καρποφόρων δένδρων. Ενταύθα δε θα υπήρχε και το αρχαίον πόλισμα της νήσου, ως εμφαίνεται εκ των ιχνών αρχαίων κτιρίων. Κάτοικοι 242.
Προς το μεσημβρινόν δε τμήμα επί της χερσονήσου Κεφαλίου κείται το ομώνυμον χωρίον Κεφάλι. Κάτοικοι 77.
Η νήσος είνε ικανώς εύφορος, παράγει δε σίτον, κριθήν, οίνον περί τας 67.000 οκάδας, έλαιον περί τας 27.000, λεμόνια, λινάριον, αμύγδαλα, βάμβακα, μέλι. Οι Καλαμισιάνοι είνε γεωργοί και ναυτικοί, έχοντες ως επί το πλείστον καΐκια.
Προς Μ του Καλάμου εις απόστασιν μιλίου κείται νησίς Φερμέκουλα, προς Β δε ταύτης μεταξύ των μεσημβρινών ακρωτηρίων Καλάμου και Μεγανησίου ύφαλοι εις βάθος 3 οργυιών, εν ω εκατέρωθεν τούτων η θάλασσα είναι βαθυτάτη.
Επώνυμα κατοίκων νήσου Καλάμου
Αθήνης, Βερύκιος, Βλασσόπουλος, Βρετός, Γαλάτης, Γεωργουλάς, Γιαννιώτης, Γιαννοπούλης, Γιαννούτσος, Γκιάφης, Γλυκύς, Ζαβιτσάνος, Καβαδίας, Καλογήρης, Κανδηλιώτης, Καραβίας, Καραντζούλας, Καρβούνης, Καρφάκης, Κομηνός, Κουβαλάς, Λιβιτσάνης, Μανιάτης, Μανωλάτος, Μαρούλης, Μουτσαλιάς, Μπαλούρδος, Μπαρκάς, Μπαρμπούτσης, Μπουλιέρος, Νιφόρος, Παίσης, Πόρτολος, Ραμάνης, Ρεμαντής, Ρεμέντης, Σκάλας, Σόλας, Σφελάγκας, Τάνταρος, Τζουράγκος, Τριτσαρόλης, Τσάνος, Φερεντίνος, Χαλιώτης.»
(Διατηρώντας την ορθογραφία από το πρωτότυπο κείμενο: Αντώνιος Μηλιαράκης, «Γεωγραφία πολιτική νέα και αρχαία του Νομού Κεφαλληνίας (Κεφαλληνία, Ιθάκη, Άτοκος, Αρκούδι, Κάλαμος, Καστός και Εχινάδες)», Αθήνησιν, 1890).
O Κάλαμος (αποτελούμενος «εκ δειράδος τρικορύφου») από τη Νικιάνα Λευκάδας
(Με πληροφορίες από άρθρο της αρχαιολόγου Αφέντρας Γ. Μουτζάλη, στο περιοδικό Αρχαιολογία [και] τέχνες, τεύχος 88 – το αφιερώνει στη μνήμη των γονιών της «που γεννήθηκαν στον Κάλαμο και θεωρούσαν τον τόπο τους προέκταση της ύπαρξής» τους).
Άλμπουμ με 79 φωτογραφίες
Για να δείτε το άλμπουμ σε ξεχωριστό παράθυρο κάντε κλικ στον τίτλο
