Και «η μνήμη καίει άκαυτη βάτος» (Ο. Ελύτης) (Για τη Λουκία Θερμού)
Λουκία Θερμού 1934 (Φωτογραφία από το αρχείο της οικογένειας Ευσταθίου Κ. Θερμού)
Της Σεβαστής Κωνσταντινίδη-Ρεκατσίνα*
Το Φλεβάρη του 1948 ένα ασυνήθιστο ατύχημα συγκλόνισε και συγκίνησε τη Λευκαδίτικη κοινωνία και έφερε την Εγκλουβή στο προσκήνιο των ΜΜΕ της εποχής.
Μια νέα γυναίκα, η Λουκία Γαζή, σύζυγος του τότε πολιτικού κρατούμενου Κώστα Θερμού, χάθηκε λίγο έξω από την Εγκλουβή (στη θέση Λυμπιά) μέσα σε άγρια χιονοθύελλα, στις 17 Φεβρουαρίου 1948, μαζί με τις κόρες της, τη δεκατετράχρονη Αγγελική και την εντεκάχρονη Ελπινίκη, στην προσπάθειά τους να φθάσουν απ’ την Παλιοκατούνα στην Εγκλουβή.
Κρατούμενοι αγωνιστές στις φυλακές Λευκάδας το 1948 (Από το φωτογραφικό λεύκωμα του Πανταζή. Ν. Παπαδάτου «Ήρωες και Μάρτυρες της Λευκάδας», Αθήνα 1982, σελ. 165). Διακρίνεται, όγδοος από αριστερά στους όρθιους, ο Κώστας Θερμός (Τζίνος). Οι υπόλοιποι, όρθιοι από αριστερά, Χριστόφορος Κούρτης, Σταμάτης Κακλαμάνης (Μπαρούτσος), Πανταζής Μπαλέρτας, Θωμάς Μπαλέρτας, Χρήστος Φραγκούλης (Θωμαής), Χαράλαμπος Λογοθέτης (Τσετσές), Σπύρος Φραγκούλης (Θωμαής). Καθιστοί, από αριστερά, Τριαντάφυλλος Μπαλέρτας, Γεράσιμος Φραγκούλης και Δημήτρης Λογοθέτης
Ο καιρός ήταν βαρύς Φλεβαριάτικος χιονιάς, σαν αυτούς που συχνά έπλητταν την πατρίδα μας εκείνα τα χρόνια. Αρκετοί συγχωριανοί της Λουκίας, που διέμεναν προσωρινά για τις δουλειές τους στα αχούρια της Εγκλουβισάνικης παροικίας στην απόφασή της να γυρίσει εσπευσμένα νύχτα στο χωριό με τέτοιο καιρό και προσπάθησαν να την μεταπείσουν. Άδικος κόπος. Η αφοσιωμένη σύζυγος είχε πάρει την τελική και μοιραία απόφαση. Μαθαίνοντας πως επίκειται η μεταγωγή τους συζύγου της από τις φυλακές της πόλης της Λευκάδας, μεταγωγή που θα τους χώριζε για καιρό, της φαινόταν αδιανόητο να μην τον εφοδίαζε με καθαρά ρούχα και ότι άλλο χρειαζούμενο και να μην του έδινε την ευκαιρία και τη χαρά ν’ αποχαιρετήσει τη σύζυγο και τις κόρες του!
Αποκαλυπτήρια αναθηματικής στήλης το 2008
Το θάρρος της περίσσευε, όπως συμβαίνει σε όσους ανθρώπου δέχτηκαν σκληρά χτυπήματα απ’ τη ζωή και κατέρρευσαν. Και η Λουκία ήταν προπονημένη σε τέτοια χτυπήματα, αφού λίγα μόλις χρόνια πριν είχε θρηνήσει τα δύο νέα αδέρφια της, θύματα της Εθνικής Αντίστασης ενάντια στον κατακτητή.
Έτσι ξεκίνησε με τις κόρες της για την Εγκλουβή, από τον κακοτράχαλο δρόμο της Κακής Σκάλας και των Ασωμάτων. Ο χιονιάς μαινόταν και χειροτέρευε όσο το υψόμετρο της πορείας μεγάλωνα. Οι παλιοί Εγκλουβισάνοι, που έκαναν με τα μουλάρια τους συχνά τη διαδρομή αυτή το χειμώνα, θυμούνται πολύ καλά πόσο δύσκολη γινόταν η πορεία μετά το ύψος του Νιχωριού.
Η ονομασία των περιοχών αυτών σε «Κακή Σκάλα» και μετά «Δόξ’ ο Θέος», μόλις βγει κανείς πάνω απ’ την κακοτράχαλη πλαγιά με το στενό και δύσβατο μονοπάτι, είναι απολύτως ενδεικτική της δυσκολίας ανάβασης. Πολλά φορτωμένα μουλάρια στραβοπατούσαν και βρίσκονταν τραυματισμένα κάτω απ’ το στενό μονοπάτι, όταν αυτό σκεπαζόταν απ’ το χιόνι και δεν διακρίνονταν τα όριά του. Και η δυσκολία αυτής ακριβώς της διαδρομής ήταν που ανάγκαζε τους Εγκλουβισάνου να χτίζουν αχούρια στην Παλιοκατούνα, ώστε να μειώνουν στο ελάχιστο τις μακρινές και επικίνδυνες αυτές πορείες ή να τις κάνουν παρέες-παρέες, σε στυλ καραβανιού, ώστε να βοηθά ο ένας τον άλλον όταν προέκυπτε πρόβλημα.
Και το «Δόξ’ ο Θέος», όμως, για την Λουκία και τις κόρες της δεν αποτέλεσε ανακούφιση. Γιατί ειδικά όταν είναι χιονιάς η περιοχή είναι στο μάτι του Γραίγου, του καιρού δηλαδή που βγάζει το χιόνι, και το χιόνι αυγαταίνει και όλο αυγαταίνει όσο ανεβαίνει το υψόμετρο μέχρι την Εγκλουβή.
Οι τρεις τραγικές φιγούρες, η μάνα με τις δύο ανήλικες κόρες, σαν απόκοσμες νεράιδες του χιονιού αγωνίσθηκαν με σθένος υπεράνθρωπο και κατάφεραν να φθάσουν πολύ κοντά στο χωριό. Το παχύ χιόνι εξαφάνιζε το μονοπάτι της διαδρομής κι οι ίδιες, με παγωμένα τα κορμιά και το μυαλό αγωνίζονταν να δαμάσουν τα στοιχεία της φύσης και να διακρίνουν τη σωστή πορεία ανάμεσα απ’ τις αμέτρητες χιονονιφάδες που στροβιλίζονταν απ’ τον παγωμένο αέρα και τις ζάλιζαν.
Κάποια στιγμή τα ανήλικα κορίτσια απόκαμαν και δεν άντεχαν να συνεχίσουν. Η μάνα τ’ απίθωσε σφιχταγκαλιασμένα σε ένα απόγωνο και έτρεξε με όση δύναμη της είχε απομείνει προκειμένου να φέρει βοήθεια. Ήξερε άλλωστε πως ήταν πολύ κοντά στο χωριό. Όμως η μοίρα προσβλήθηκε φαίνεται απ’ την ανυποχώρητη και πεισματάρα μάνα και όρισε διαφορετικά. Μια ακόμη παγίδα στο χιονισμένο μονοπάτι, ένα στραβοπάτημα της αποκαμωμένης μάνας με αποτέλεσμα ένα σπασμένο πόδι έγραψαν τον τραγικό επίλογο της επικής αυτής προσπάθειας.
Και το λευκό χιόνι έγινε το παγωμένο σάβανο για τις τρεις συγχωριανές …
Υ.Γ. Η αρχή ότι οι πολίτες δεν πρέπει να ξεχνούν την ιστορία τους και ότι πρέπει να έχουν δικαίωμα στη μάθησή της, βρήκε δικαίωση όταν το 2008 ο Δήμος της Καρυάς σε συνεργασία με την Επιτροπή Πρωτοβουλίας Λευκάδας για την αποκατάσταση της ιστορικής μνήμης, έστησαν αναθηματική στήλη στη θέση που Λυμπιά και πραγματοποίησαν τιμητική εκδήλωση για τις τρεις Λευκαδίτισσες αγωνίστριες και όλες τις γυναίκες της Ελλάδας που συμμετείχαν κάτω από δύσκολες συνθήκες στους κοινωνικούς και εθνικούς αγώνες.
Το παραπάνω κείμενο αποτελεί την ομιλία μου ως δημάρχου Καρυάς κατά την τιμητική εκδήλωση και τα αποκαλυπτήρια της αναθηματικής στήλης το 2008 και περιλαμβάνεται στην ειδική έκδοση με τίτλο «ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ για τη Λουκία και τις κόρες της Αγγελική και Ελπινίκη» έτους 2009.
*πρώην Δήμαρχος Καρυάς, Δημ. Σύμβουλος Λευκάδας με την παράταξη «δίαυλος»
