Παλιές πατόζες… | Λευκαδίτικα Νέα - Lefkada News
Published On: Πα, Μαρ 31st, 2023

Παλιές πατόζες…

13_patoza

Τις είχαμε φωτογραφήσει και παλιά, το 2008, αλλά μάλλον δεν θα υπάρχουν πια οι φωτογραφίες. Είναι αραγμένες στα δεξιά του δρόμου που οδηγεί από τα Λαζαράτα στους οικισμούς του Αλεξάνδρου.

Το αλώνισμα ήταν μέρα γεμάτη χαρά, τόσο για τους πατεράδες μας που εξαργύρωναν τους κόπους μιας ολόκληρης χρονιάς για το «έρμο το ψωμί», όσο και για μας τα παιδιά που κυλιόμαστε στους μικρούς λόφους που σχημάτιζε το άχυρο, μέχρι να μαζευτεί μέσα σε μπόγους από σεντόνια και να μεταφερθεί στους αχυρώνες.

Στο χωριό μου, τα Κολυβάτα Αλεξάνδρου, οι «αθεμωνιαίς» στήνονταν στην περιοχή «Αλώνια» ή στο «Κλείσμα», τοποθεσίες που ήταν βατές στις μηχανές, ενώ στο διπλανό οικισμό, τον Αλέξανδρο (Μαυρογιαννάτα), αυτό γινόταν συνήθως στο «Σταυρό», που ήταν και το Δημοτικό Σχολείο, και καμιά φορά στα «Σουντιάτα» ή στα «Καδιά».

patoza_moschou_KaryaΗ πατόζα του Μάχου στην Καρυά (Φωτό: Θοδωρής Γεωργάκης)

Ιδιοκτήτες αλωνιστικών συγκροτημάτων (πακέτο με την αλωνιστική μηχανή πήγαινε και το τρακτέρ που κινούσε τα λουριά) που αλώνιζαν την εποχή εκείνη στα χωριά του Αλεξάνδρου ήταν τόσο κάποιοι Ξηρομερίτες, όσο και ντόπιοι Λευκαδίτες, όπως: ο Παπόρης από την Καρυά, ο Δευτεραίος από τον Σύβρο, ο Χρήστος Γεωργάκης – Καραδήμας από τα Λαζαράτα, ο Μπουρνάζος από το Ξηρόμερο (είχε μάλιστα βαφτίσει στα Κολυβάτα τον Ηλία Κολυβά (Μαράγγο), εξού και το παρατσούκλι «Μπουρνάζος» που του έμεινε έκτοτε), κάποιος ονόματι Μίχο-Ντάγκαλος επίσης από το Ξηρόμερο και όπως εξιστορεί ο ίδιος και μπορείτε να διαβάσετε παρακάτω, ο Γιώργος Τασούλης από την Μπαμπίνη Ξηρομέρου. (Σημ.: Όπως μας είχε γράψει παλιότερα αναγνώστης πατόζα είχε και Σπύρος Απ. Κοντογιώργης από την Απόλπαινα. Επίσης, σύμφωνα με φωτογραφία που μας είχε στείλει ο Δημήτρης Μανωλίτσης (Κασάνδρης) στα χωριά του Αλεξάνδρου αλώνιζε και μια πατόζα που είχε το όνομα «Ασπασία» χωρίς να είναι γνωστός ο ιδιοκτήτης της).

Fritz_bergerΦωτογραφία Fritz Berger

Ο Γεώργιος Τασούλης, από την Μπαμπίνη Ξηρομέρου, ήταν ένας από τους ιδιοκτήτες των αλωνιστικών μηχανών, μάρκας HEINZ (αμερικάνικη), που έφτανε μαζί με το κόκκινο τρακτέρ του μάρκας BELARUS μέχρι τα μέρη μας. Ο αλωνισμός άρχιζε στα τέλη Μαΐου. Πρώτα αλώνιζε στα γειτονικά χωριά, μετά στο χωριό του την Μπαμπίνη και ύστερα τα πιο απόμακρα. Παραμονή της Αγίας Παρασκευής χαιρετούσε τη γυναίκα του και τα παιδιά και έφευγε εκτός νομού, για τα χωριά της Ηπείρου. Καλπάκι – Λυγωψιά- Μάρμαρα – Ασφάκα – Ασπραγγέλους έφτανε μέχρι και τα Ζαγοροχώρια. Άλλες χρονιές έφευγε για τα χωριά της Λευκάδας. Καλαμίτσι – Βασιλική – Αλέξανδρος και τόσα άλλα.

patoza_kontogiorgisΗ πατόζα του Σπ. Κοντογιώργη στον Αη Δονάτο την Τρίτη 17 Ιουλίου 2001 – Φωτογραφία: Νίκος Ζαβιτσάνος

Ο ίδιος θυμάται:

«Για να πας από το ένα μέρος στο άλλο ήταν πολύ δύσκολο, χρονοβόρο και επικίνδυνο. Μπορεί και τρεις ολόκληρες μέρες να οδηγούσαμε για να φτάσουμε στον προορισμό μας. Η οδήγηση γινόταν πάντα ημέρα, για να μπορούμε να ελέγχουμε το δρόμο και την κατάσταση του συγκροτήματος. Από τη πολλή ζέστη και τις μεγάλες διαδρομές, αρκετές φορές, τα λάστιχα άνοιγαν και τότε καθόμασταν στην άκρη του δρόμου και τα επισκευάζαμε. Όταν σουρούπωνε σταματούσαμε σε ένα ανοιχτό μέρος δίπλα στο δρόμο και κατάκοποι τρώγαμε ότι είχαμε μαζί μας και κοιμόμασταν πάνω στα άδεια σακιά […].

Μαζί μου τα πρώτα χρόνια ήταν και ο μικρότερος αδελφός μου, ο Θόδωρος. Από το χωριό κοντά στον αλωνισμό ερχόταν ο Βαγγέλης Κολώνιας, ο Στάθης Κολώνιας, ο Κίτσος Παλιούρας, ο Γάκιας Τσιώλης, ο Χρήστος Νικ. Μασσαλής, ο Γάκιας Αντ. Μπιτσώρης, ο Κώστας Κολώνιας και από τη Μαχαιρά ο Χρήστος Κουβέλης. Κάθε χρόνο ερχόταν από τη Ζάκυνθο ένας εργάτης ονόματι Μιχάλης. Στη Λευκάδα νεαρός τότε ήταν μαζί μου και ο Γιάννης ο Γρίνος, ενώ στα γύρω χωριά, κάποιες φορές, ερχόταν και ο Αποστόλης Κομπλίτσης […].

Γυναίκες και άνδρες πήγαιναν στο θέρο. Αφού θέριζαν το σιτάρι το έδεναν χερόβολα και μετά δεμάτια. Τα μάζευαν σε καθαρό και επίπεδο μέρος στο χωράφι ώστε να μπορεί εύκολα να έχει πρόσβαση η μηχανή και τα στοίβαζαν σε θημωνιές.

Πολλές φορές ο ήλιος έπεφτε και η μέρα χανόταν και εμείς ήμασταν ακόμη εκεί, στη μέση του χωραφιού, για να τελειώσουμε κι αυτό το αλώνι, να σακιάσουνε οι νοικοκυραίοι τη σοδιά τους και οι γυναίκες να μαζέψουν τα τελευταία σκύβαλα, αγριοβρώμες, αγριοκόκια και κομμένα σιτάρια, τροφή για τις κότες. Βλέπετε τα χρόνια ήταν δύσκολα και τίποτα δεν πήγαινε χαμένο, τότε ίσα που προλαβαίναμε να πάμε τη μηχανή στο επόμενο αλώνι για να ξεκινήσει με το χάραμα και πάλι η δουλειά. Τότε σηκωνόμουν την επόμενη πρωί-πρωί πριν τις έξι, γρασάριζα – καθάριζα τη μηχανή, την αλφάδιαζα, έπρεπε να είναι οπισθόβαρη για να μη μπουκώνει, και όταν ερχόταν ο νοικοκύρης άρχιζε το αλώνισμα.

Το αλωνιστικό συγκρότημα απασχολούσε 8 με 9 εργάτες, Τέσσερις εργάτες μετέφεραν τα δεμάτια στο πατάρι της μηχανής όπου εκεί 2 άλλοι εργάτες, οι κόφτες, έκοβαν τα δεμάτια και στη συνέχεια άλλοι 2, οι τροφοδότες ή ταϊστάδες έριχναν τα χερόβολα μέσα στην τρόμπα της μηχανής. Εκεί ήθελε προσοχή γιατί έπρεπε να πέφτει η κανονική ποσότητα μέσα στη χοάνη για να μη μπουκώνει η μηχανή. Όταν συνέβαινε αυτό ο ήχος της μηχανής άλλαζε, έπεφταν οι στροφές του τρακτέρ, κάπνιζε και πολλές φορές πετούσε και το λουρί που έπαιρνε στροφές από το τρακτέρ. Για να μη χαθούν οι στροφές ρίχναμε ρετσίνι στο λουρί. Η τροχαλία της αλωνιστικής μηχανής έπρεπε να ήταν αλφαδιασμένη με την τροχαλία του τρακτέρ. Ακόμη η μηχανή μπούκωνε όταν το σιτάρι ήταν νωπό. Μετά η πατόζα διαχώριζε τον καρπό του σιταριού από τις καλαμιές, τις οποίες κατακερμάτιζε και τις συσσώρευε στο πίσω μέρος, με ένα μεγάλο χωνί και δημιουργούνταν έτσι τα λαμνιά του άχυρου.

Μέσα στη μηχανή υπήρχε ο αχυροδιώκτης που έδιωχνε τη καλαμιά στον αχυροκόπτη. Το αχυροκοπτικό ήταν ένας κύλινδρος με πυκνά δόντια πολύστροφος που έκανε το άχυρο ψιλό, έπαιρνε 1.350 στροφές το λεπτό, και με τη βοήθεια μιας ισχυρής αεροτουρπίνας και με ένα σωλήνα προσαρμοσμένο, έστελνε το άχυρο μακριά, σε καθαρό μέρος.

Ο καρπός απ’ το δεξιό μέρος της πατόζας έπεφτε στα καζάνια. Εκεί ήταν ένας ακόμη εργάτης ο καζανιέρης που μέτραγε τα καζάνια. Συνήθως το μερίδιο ήταν 12 καζάνια ο νοικοκύρης – 1 καζάνι η μηχανή. Εκείνη την εποχή η τιμή του ενός κιλού σιταριού ή βρώμης ήταν 3 δραχμές. Στο τέλος ο νοικοκύρης έπαιρνε μια ποσότητα άχυρο, το λίχνιζε και μετρούσε τα σπυριά του σιταριού. Ήταν δυσφήμηση για το αλωνιστικό συγκρότημα όταν έβγαζε περισσότερο σιτάρι.

Πάνω στη μηχανή υπήρχαν τριών ειδών λουριά. Το κεντρικό λουρί περνούσε από πέντε τροχαλίες και έδινε κίνηση στη μηχανή. Το δεύτερο λουρί χρησίμευε για να δουλεύει το αναβατόριο, εκεί γύρναγε για δεύτερη φορά το ακάθαρτο σιτάρι, περνούσε από τα σιδερένια κόσκινα, καθαριζόταν και έτσι διασφαλιζόταν η ποιότητα του σιταριού. Το τρίτο λουρί, το λεγόμενο των καζανιών, βοηθούσε να γεμίζουν τα καζάνια.

Μια καλή μηχανή, σύμφωνα με τον Κανονισμό του Υπουργείου δεν έπρεπε να αφήνει πάνω από 5-7% σπόρια στο άχυρο, έπρεπε να δίνει καθαρό άχυρο και η λειτουργία της μηχανής να είναι ακίνδυνη για τους χειριστές της». [Πηγή: Τασούλη Γ. Κωνσταντίνα, Εφημερίδα «εν Μπαμπίνη» Φ.46 του Πολιτιστικού Συλλόγου Μπαμπίνης «Χριστόδουλος Παμπλέκης» via mpampini.blogspot.gr].


Displaying 1 Comments
Have Your Say
  1. Στην Λευκάδα τα γεωργικά χρόνια, κυριαρχούσε το τρακτέρ Lanz type Bulldog του Δευτεραίου απ τον Σύβρο.
    Ήταν ο ήχος της μηχανής όμοιος με τον χτύπο της καρδιάς του γεωργικού καλοκαιριού.
    Με τα χρόνια και στις μέρες μας ακόμη και θα συνεχίσει, η αναφορά στα Γερμανικά τρακτέρ LANZ σε όλη την Ευρώπη, αποτελεί στοιχείο νοσταλγίας για την μηχανική και τεχνολογία των γεωργικών μηχανημάτων. Παντού στην Ευρώπη θα πρέπει να διασώζεται μεγάλο μέρος – άνω του 90%- των όσων τρακτέρ Lanz παρήχθησαν σε όλα τα χρόνια. Στην κεντρική Ευρώπη μάλιστα γίνονται εκθέσεις και συγκεντρώσες ώς αντίκες των τρακτέρ Lanz. Και οι τιμές πώλησης κάθε ρακτέρ- αν εκάστοτε πουλιέται κάποιο- είναι υψηλότατες.
    Ποτέ άλλοτε τρακτέρ δεν είχε αυτό τον ήχο- χτύπο μηχανής στην λειτουργία του που είχε το Lanz. Πλησίαζαν κάπως τα αντίστοιχα Ιταλικά τρακτέρ Landini ( και αυτά εξαίρετα και βαριού τύπου μηχανικές κατασκευές ) αλλά το Lanz ήταν αξεπέραστο ώς μηχανική λειτουργία και χτύπος μηχανής.
    Η Γερμανική εδώ μηχανική , σπουδαία ώς εφαρμογή τεχνολογικού εμπειρισμού για καλύτερα προ’ι’όντα , – μακάρι να ισχύει και στις μέρες μας αν ισχύει- έκανε θαύματα στο επίπεδο λειτουργίας του θερμικού κύκλου των μηχανών εσωτερικής καύσης , διότι μπόρεσε μετά από έρευνα και εφαρμογές να δαμάσει τις αδρανειακότητες κίνησης των βαριών και σκληρών μετάλλων ώς ελατήρια και να τις βάλει στην υπηρεσία συγχρονισμού των βαλβίδων αναπνοής των κυλίνδρων ( εισαγωγή του αέρα ώς ενεργού ουσίας στον κύλινδρο και εξαγωγή καυσαερίων καύσης απ τον κύλινδρο).
    Σημείωση :Δεν είναι τυχαίο ότι με τα χρόνια την δεκαετία του 1960 για πρώτη φορά επετεύχθηκε από Γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία του Μονάχου , η δυνατότητα πλήρους ομαλής και ήσυχης χωρίς κραδασμούς και αποδοτικής λειτουργίας των τετραβάλβιδων μοτέρ , τεχνική που για χρόνια έμεινε απρόσβλητη ώς βιομηχανικό μυστικό εκ της καινοτομίας του Αυστριακού μηχανικού Λούντβιχ Άμπελφεκ.
    Η όλη αναφορά εδώ γίνεται για τις νεωτερικότερες μηχανολογικές κατασκευές με καύσιμο το diesel , και όχι για τις αρχετυπικίκότερες κατασκεύες – και στα τρακτέρ Lanz Bulldog θερμού λαμπτήρα προθερμαιμόνενες που καίγανε μέχρι και λάδια, αλλά ήθελαν προθέρμανση αρκετή ώρα για να πάρουν εκκιννήσουν
    Αλλά και πάλι και σε αυτά τα τρακτέρ τα λεγόμενα μηχανής Θερμού Λαμπτήρα ( προθέρμανσης) πάλι η Lanz έβγαζε τα καλύτερα προ’ι’όντα . Και εδώ ακολουθούσε με καλά προ’ι’οντα η Ιταλική Landini.
    Θ. Αραβανής

Αφήστε το σχόλιό σας

XHTML: You can use these html tags: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>

            









Copy Protected by Chetan's WP-Copyprotect.