Το κεφαλοχώρι της Καρυάς στις αρχές του περασμένου αιώνα
Άποψη της Καρυάς. Διακρίνεται στο βάθος το Λιβάδι
«ΚΑΡΥΑ». Εκ των αφθονούντων δένδρων «Καρυών» καλουμένη ούτω Κωμόπολις και πρωτεύουσα άλλοτε του ομώνυμου Δήμου. Περιώνυμος δια τους κρατερούς αγώνας των δύο μεγάλων πολιτικών μερίδων, προς επικράτησιν Σέρβου – Βαλαωρίτου.
Πολυάνθρωπος και ευπορωτάτη άλλοτε, συνεκέντρωνε τους κατοίκους Εγκλουβής, Βαυκερής, Αλεξάνδρου, Πλατυστόμων, Πηγαδησάνων, τα χωρία του τέως Δήμου Σφακιωτών και της Εξάνθειας. Έχει έδραν Πταισματοδικείου, συμβολαιογραφείον, πλήρες Σχολείον και Ελληνικόν τοιούτον. Κάτοικοι (1927). Προϊόντα οίνος, έλαιον και δημητριακά καλλιεργούμενα εις το ονομαστό «Λειβάδι της Καρυάς», κοινώς. Άφθονα καταστήματα, φαρμακεία και Πανδοχεία.
Προ χρόνων 1880-1890 είχε και Θέατρον, από της σκηνής του οποίου εδιδάχθη το έργον του Εθνικού Ποιητού Α. Βαλαωρίτη «Αθανάσιος Διάκος», η «Κυρά Φροσύνη» του ιδίου και άλλα δράματα.
Εις τον εκπολιτισμόν της Κωμοπόλεως συνετέλεσαν οι ρέκται κατά την εποχήν εκείνην Ιωαννίδης Σχολάρχης του εκεί Ελλην. Σχολείου, ο Ιατρός της Κωμοπόλεως και μετέπειτα Δήμαρχος Λευκαδίων Ε. Βερροιώτης και ο Δημοτικός Άρχων αυτής Ξ. Κουκουλιώτης ιατρός.
Η Καρυά είδεν ημέρας δόξης, προόδου και ευημερίας. Βραδύτερον όμως υπέκυψεν εις την παρακμήν.
Ύπερθεν της Κωμοπόλεως είνε ο μικρός συνοικισμός «Ρεκατσινάτα» καλούμενος ως εκ του επιθέτου των κατοίκων Ρεκατσίνας.
Εκ της Κωμοπόλεως ταύτης κατήγετο ο πολύ σώφρων, ενάρετος και αδαμάντινος χαρακτήρ, Αρχιεπίσκοπος Λευκάδος, αείμνηστος Γρηγόριος Αραβανής ο και προσωρινός Πρόεδρος της Ιεράς Συνοδου της Ελλάδος. Εν τη Κωμοπόλει και εις τα πρώτα έτη της Ενώσεως, σφοδρά διεξήχθη πάλη μεταξύ των δύο τότε ισχυρών κομμάτων εν τη Νήσω, ποίον να κερδίση τον Δήμαρχόν της.
Το κόμμα του Βαλαωρίτου είχεν υποψήφιον εύπορον και ευϋπόληπτον Δ. Κουκουλιώτην, το δε κόμμα του Σέρβου, ένα εκ αδελφών της οικογενείας του, τον Δημήτριον Σέρβον.
Η Εκλογή διεξήχθη μετά πρωτοφανούς και λυσσώδους πείσματος. Το αποτέλεσμα υπήρξεν υπέρ του Δημητρίου Σέρβου κερδίσαντος την εκλογήν με τρεις μόνον ψήφους, έναντι 800 ψηφισάντων!! Δέον να σημειωθεί, ότι η οικογένεια Σέρβου εκέκτητο εις την περιφέρειαν Καρυάς γαίας, αμπέλους και έπαυλιν ην κατέχει και σήμερον.
Το άγγελμα της νίκης γνωσθέν την πρωΐαν της επομένης της εκλογής προκαλεσε φρενίτιδα ενθουσιασμού εις τους οπαδούς του Σερβικού κόμματος. Κωδωνοκρουσίαι, πυροβολισμοί και όργανα επηκολούθησαν. Εις τον εκεί Ναόν του Αγίου Σπυρίδωνος εγένετο λειτουργίαν, εις ην εχοροστάτησεν ο φίλα φρονών εις τον εκλεγέντα Δήμαρχον, ιερομόναχος Θεοφύλακτος Σέρβος εξ Αλεξάνδρου ευπαίδευτος κληρικός. Και κατά την ώραν της μεγάλης εισόδου κρατών τα άχραντα δώρα, έστη εις το μέσον του Ναού, ασφυκτικώς πεπληρωμένου, ακροατών και προς στιγμήν παραφερθείς εκ του κατέχοντος αυτόν ενθουσιασμού ανεφώνησεν εις υπήκοον πάντων: «υπέρ μακαρίας λήξεως και αιωνίου αναπαύσεως του κεκοιμημένου δούλου του Θεού Δημητρίου Κουκουλιώτη!!»
Μαθών τούτο ο Αρχιερεύς αείμνηστος Γρηγόριος Αραβανής διέταξε πάραυτα την σύλληψίν του. Αλλ” ο Θεοφύλακτος Σέρβος, νύκτωρ διεπαιρεώθη εις Ακαρνανίαν και εκείθεν εις Μεσολόγγιον. Υπουργός των Εκκλησιαστικών και της Παιδείας τότε ήτο ο Βουλπιώτης, όστις τη επεμβάσει του Βουλευτού τότε Γερασίμου Σέρβου, διώρισε τον Θεοφύλακτον Σέρβον Δημοδιδάσκαλον, έν τινι Δημοτικώ Σχολείω του Μεσολογγίου και διέμεινεν εκεί περί τα δέκα έτη, ως εξόριστος μάλλον. Αποθανόντος δε βραδύτερον του Αρχιεπισκόπου Αραβανή, επέστρεψεν ο Σέρβος εις την Λευκάδα και απέθανε πλήρης ημερών εις την εν τω χωρίω Αλεξάνδρω οικίαν του…
Εκ Καρυάς κατήγετο και ο ορμητικός δικηγόρος και ιατρός Πέτρος Κατωπόδης ή Κωσταρέλος.
Η Καρυά κατά τους προγενεστέρους χρόνους, προσείλκυε κατά την θερινήν περίοδον πολλούς εκ της πόλεως, και η μικρά δενδροφυτευμένη Πλατεία της, σα μικρό σαλωνάκι εξένιζε τους παραθερίζοντας, οι οποίοι ετέρποντο με την δροσιά της και το ψυχρό ωραίον νερό της. Μέχρι δε βαθυτάτης νυκτός ηκούετο ο γέλως και αι συζητήσεις των παραθεριζόντων, οι οποίοι αποτέλουν τρόπον τινα φιλικάς ομάδας και διήρχοντο τας ώρας των. Κυριαρχούντα επίθετα: Αραβανής, Γλένης, Κατωπόδης, Τούμπας, Σταύρακας.
Εις το Ειρηνοδικείον Καρυάς εδικάζοντο δια πταισματικάς παραβάσεις οι κάτοικοι των χωρίων Καρυάς, Πηγαδησάνων, Σφακιωτών, Εγκλουβής, Βαυκερής, Νεοχωρίου, Νυδριού, Πλατυστόμων, Αλεξάνδρου, Κολυβάτων και τα χωρία του Δήμου Εξανθείας. Δικολάβοι ήσαν ο Βασ. Σταύρακας ή Μπακάλος, ο Χ. Αραβανής ή Κατσαδήμας, ο Πλούταρχος Κούρτης κλπ. Στα παληά χρόνια κάποιος Ειρηνοδίκης φίλος των «δώρων» εδίκαζε δια νεύματος της συζύγου του η οποία εκάθητο πλησίον της έδρας της αιθούσης των συνεδριάσεων.
Πηγή:
Παναγιώτης Θ. Κουνιάκης: «Η νήσος Λευκάς από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ” ημάς: Ήθη-Έθιμα-Εξέλιξις και Δράσις των πολιτικών αυτής ανδρών», 1928 – (Πανεπιστήμιο Κρήτης – Ανέμη – Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Νεοελληνικών Σπουδών)
