To ζήτημα της Ομηρικής Ιθάκης
Ιστορική φωτογραφία από τις ανασκαφές του Γερμανού αρχαιολόγου Wilhelm Dörpfeld στη Λευκάδα, την οποία θεωρούμε ως την ομηρική Ιθάκη
1. Το ζήτημα της ομηρικής Ιθάκης συνεχίζει να προκαλεί το ενδιαφέρον της επιστήμης και της κοινής γνώμης για ένα κυρίως λόγο. Ο Οδυσσέας, ο βασιλιάς της Ιθάκης, υπήρξε μια από τις πλέον εμβληματικές μορφές της τρωικής εκστρατείας. Εμφανίζεται να πρωταγωνιστεί στα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στο στρατόπεδο των Ελλήνων λόγω της ιδιαίτερης ευφυΐας του, κυρίως όμως εξαιτίας της βαρύνουσας θέσης της Ιθάκης (και κατ’ επέκταση του ιδίου) μεταξύ των μυκηναϊκών κρατών. Η κεντρική αυτή θέση του Οδυσσέα στα δρώμενα, σε συνδυασμό με την ιδιαιτερότητα της προσωπικότητάς του, εξηγεί επίσης το γεγονός ότι το ένα από τα δυο έργα του Ομήρου φέρει το όνομά του.
Πρώτη θεμελιώδης διαπίστωση λοιπόν είναι ότι το κράτος της Ιθάκης υπήρξε ένα από τα πλέον ισχυρά της εποχής με σημαίνουσα ευημερία. Την ευημερία αυτή την όφειλε σε σημαντικό βαθμό στην κομβική θέση που κατείχε για το πέρασμα των Ελλήνων προς τις δαλματικές ακτές, την Ιταλία και τη δυτική Μεσόγειο. Ο Όμηρος γνωρίζει ότι στα λιμάνια της Ιθάκης προσεγγίζουν πλοία που μεταφέρουν αγαθά και εμπόρους από και προς αυτά. Συνομολογεί επίσης ότι στην επικράτεια της Ιθάκης ανήκε μια μεγάλη για την εποχή περιοχή: η ίδια η Ιθάκη, τα νησιά Δουλίχιο, Σάμη και Ζάκυνθος καθώς και η «ηπείροιος ακτή», μια μεγάλη έκταση απέναντι στη σημερινή Ακαρνανία στην οποία αναφέρεται συχνά ο Όμηρος. Μόνη η Κέρκυρα, το νησί των Φαιάκων, εξαιρείτο από την εξουσία του Οδυσσέα καθώς συγκροτούσε ίδιον κράτος.
Επομένως η διαμφισβήτηση για την ομηρική Ιθάκη δεν αφορά στο ανήκειν ή μη του συμπλέγματος αυτού των Ιονίων νήσων στο κράτος του Οδυσσέα, αλλά στο νησί που στέγαζε την πρωτεύουσά του, το άστυ που καθ όλες τις ενδείξεις έδωσε το όνομά του σ’ αυτό και στο σύνολο κράτος.
2. Εκτιμώ ότι για λόγους που συνδέονται με τον γεωπολιτικό χάρτη της εποχής και, φυσικά, με την φύση του κοινωνικο-οικονομικού και πολιτικού συστήματος των Μυκηναίων το νησί όπου εδραζόταν η πρωτεύουσα της Ιθάκης είναι η σημερινή Λευκάδα. Στην εκτίμηση αυτή, συμβάλει, κατά τη γνώμη μου, η ίδια η μαρτυρία της Οδύσσειας.
Η γεωπολιτική, το επικοινωνιακό σύστημα της εποχής σε συνδυασμό με τις επιδώσεις της ναυπηγικής και της ναυσιπλοΐας, υπαγόρευαν την ανάπτυξη της θαλάσσιας επικοινωνίας κατά μήκος της ακτογραμμής. Υπό την έννοια αυτή, η Λευκάδα μονοπωλούσε το ενδιαφέρον της ναυσιπλοΐας και, κατ’ επέκταση, του εμπορίου των Μυκηναίων του μητροπολιτικού ελλαδικού χώρου με τη δυτική Μεσόγειο. Η στρατηγική αυτή θέση της Λευκάδας/Ιθάκης αποτέλεσε τη σταθερά, η οποία αποκαλύπτεται με τον πλέον εύγλωττο τρόπο κατά την περίοδο της κορινθιακής κυριαρχίας στο δυτικό εμπόριο. Οι Κορίνθιοι διάνοιξαν τη διώρυγα προκειμένου να αποφύγουν την ανοιχτή θάλασσα στο στενό με τη σημερινή Ιθάκη και Κεφαλονιά. Η στρατηγική αυτή θέση της Λευκάδας εξηγεί το γεγονός ότι ανέπτυξε μια από τις πλέον εκτενείς και πολυάνθρωπες πόλεις της αρχαιότητας. Με τη διάνοιξη της διώρυγας το εσωτερικό επίκεντρο θα μετακινηθεί επίσης από τη μέση και τη νότια Λευκάδα προς βορράν, στην είσοδό της.
Σε κάθε περίπτωση, συνάγεται ότι ο βασιλιάς/ηγέτης του κράτους δεν θα μπορούσε να μην επιδιώξει την ενθυλάκωση του οικονομικού ενδιαφέροντος που προσέφερε η στρατηγική θέση του νησιού της Λευκάδας στην ακτογραμμή της ναυσιπλοΐας.
Στην επισήμανση αυτή οφείλει να συνεκτιμήσει κανείς τη διαβεβαίωση του Ομήρου ότι ο Οδυσσέας είχε επενδυμένα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα στην ηπειρωτική ακτή, δηλαδή στο ακαρνανικό έδαφος της επικράτειάς του. Μάλιστα, καθ όλες τις ενδείξεις, ήταν ο μόνος μεταξύ των ευγενών της Ιθάκης, που κατείχε τα εδάφη της περιοχής αυτής. Είναι προφανές ότι η «ηπείροιος ακτή», συνδυάζεται οργανικά με τη Λευκάδα και όχι με τα άλλα απόμακρα προς αυτήν νησιά.
Η ανωτέρω παραδοχή εδράζεται στον χαρακτήρα του μυκηναϊκού κοινωνικο-οικονομικού συστήματος. Οι μυκηναϊκές κοινωνίες υπήρξαν μεταβατικές, με την έννοια ότι παρ όλη την ανάπτυξη του εμπορίου η βάση τους ήταν αγροτική. Από την αγροτική οικονομία προκύπτουν και οι συσχετισμοί πολιτικής ισχύος που καθιερώνουν τον Οδυσσέα ως ηγέτη του κράτους της Ιθάκης. Είναι εντέλει ο εξ αποστάσεως ισχυρότερος γαιοκτήμονας: διαθέτει τα περισσότερα κοπάδια, που σημαίνει ότι κατέχει τα μεγαλύτερα βοσκοτόπια, ενώ το ανάκτορό του δεν έχει ταίρι στην εποχή του. Τα αγαθά, ο χρυσός, ο χαλκός, το λάδι, το κρασί κλπ που είχε συσσωρευμένα στην «ψηλοτάβανη και ευρύχωρη αποθήκη» του ανακτόρου ξεπερνούν σαφώς εκείνα των άλλων ευγενών . Συγχρόνως, σε αντίθεση με τους ευγενείς του Δουλιχίου, που εμφανίζονται ως παραγωγοί σιταριού, η οικονομική επιφάνεια του Οδυσσέα φαίνεται ότι είχε ως βάση την κτηνοτροφία.
3. Με δεδομένη την οικονομική αυτή συγκρότηση της κοινωνίας της Ιθάκης το μόνο νησί που προσφέρεται για την υποστήριξη της οικονομικής ισχύος του γαιοκτήτη βασιλιά/ηγέτη και, κατ’ επέκταση, για τη στέγαση της πρωτεύουσας του κράτους, είναι η Λευκάδα. Διότι ως νησί διαθέτει επάρκεια εδαφών, τα οποία επιπλέον σχηματίζουν μια γαιοκτητική/εδαφική ενότητα με την ακαρνανική ενδοχώρα.
Η σημερινή Ιθάκη, αντιθέτως, λόγω μεγέθους και γεωμορφίας δεν μπορεί να υποστηρίξει την εξέχουσα ισχύ του βασιλέα του κράτους. Δεν διαθέτει επαρκή εσωτερικό ζωτικό έδαφος ούτε άμεση επικοινωνιακή δυνατότητα με την «ηπείροιο ακτή». Και φυσικά, ουδείς λόγος συνέτρεχε να επιλέξει το μικρότερο και, μάλιστα, το πλέον άγονο νησί ως έδρα του ο ηγέτης εάν τα ζωτικά του συμφέροντα τοποθετούνταν σε άλλο νησί και στην ηπειρωτική στεριά. Όντως, η διήγηση του Ομήρου εστιάζει τη μεγίστη οικονομική δραστηριότητα του Οδυσσέα στο ίδιο νησί που είχε την έδρα του και στην αντίπερα ηπειρωτική ενδοχώρα. Προσθέτω δε ότι πέραν της μεγίστης οικονομικής δραστηριότητας που ανέπτυσσε ο Οδυσσέας στο νησί του, ευδοκιμούσαν σ’ αυτό και άλλοι ευγενείς γαιοκτήμονες. Διανοείται κανείς ότι η σημερινή Ιθάκη θα μπορούσε να υποστηρίξει τον εξέχοντα γαιοκτητικά Οδυσσέα και, τουλάχιστον, δώδεκα ακόμη μεγάλους γαιοκτήμονες, οι οποίοι ως εκ της οικονομικής τους επιφάνειας νομιμοποιούνταν να εμφανίζονται μεταξύ των διεκδικητών του θρόνου του Οδυσσέα;
Ένα άλλο καθοριστικό, κατά τη γνώμη μου, στοιχείο, που διέρχεται απαρατήρητο ή αποδίδεται σε ποιητική άδεια, αφορά στο επαναλαμβανόμενο ερώτημα των μελών του βασιλικού οίκου (της Πηνελόπης, του Τηλεμάχου) αν ο ξένος που είχαν μπροστά τους ήρθε στην πόλη του Οδυσσέα με το πλοίο ή δια ξηράς . Το ερώτημα αυτό είναι απολύτως φυσικό να υποβάλλεται στον επισκέπτη της σημερινής Λευκάδας αφού παρ όλη τη λιμνοθάλασσα που τη χωρίζει (και την χώριζε ανέκαθεν) από την ακαρνανική ακτή η πρόσβαση σ’ αυτήν είναι εύκολη και, οπωσδήποτε, ήταν τρέχουσα για τους ανθρώπους του Οδυσσέα. Είναι όμως μη διανοητό για τα άλλα νησιά, συμπεριλαμβανομένης και της σημερινής Ιθάκης.
4. Ένα τελευταίο ζήτημα που είναι ωστόσο ικανό να ενισχύσει ακόμη περισσότερο το ανωτέρω επιχείρημα έχει να κάμει με την φύση του κράτους του Οδυσσέα. Διευκρινίσαμε ήδη ότι είναι τυπικά μυκηναϊκό. Έχω ταξινομήσει αλλού το μυκηναϊκό σύστημα στην μεταβατική κρατική δεσποτεία. Πρόκειται για ένα πολιτικό σύστημα που αντανακλά τις σχέσεις ιδιοκτησίας/γαιοκτησίας και τους συναρτώμενους με αυτές συσχετισμούς. Το δεσποτικό κράτος απαρτίζεται από τα επιμέρους δεσποτικά πεδία (είδος φέουδων), των οποίων προΐσταται ο ιδιοκτήτης ευγενής, ο επονομαζόμενος βασιλέας. Στην Οδύσσεια απαριθμούνται συνολικά εκατόν οκτώ βασιλήες που διεκδικούν τον θρόνο του Οδυσσέα: πενήντα από το Δουλίχιο, είκοσι τέσσερις από την Σάμη, είκοσι από τη Ζάκυνθο και δώδεκα από την Ιθάκη.
Ο ισχυρότερος μεταξύ των βασιλέων, εν προκειμένω ο Οδυσσέας, κατέχει το κεντρικό πολιτικό σύστημα και προΐσταται των άλλων βασιλήων. Οι οποίοι όμως με τη σειρά τους συγκροτούν την «γερουσία» που συντρέχει τον κεντρικό βασιλέα στην άσκηση της εξουσίας.
Η αποδυνάμωση της κεντρικής βασιλείας αποτελεί ένα διάχυτο φαινόμενο που ακολούθησε τη μακρά απουσία των Μυκηναίων ηγετών στην Τροία και διήρκεσε έως τους πρώιμους προ-κλασικούς χρόνους. Ο Ησίοδος μας μεταφέρει την ηχώ της νέας αυτής πραγματικότητας που είχε ως συνέπεια να επιβαρύνει την κοινωνική κατάσταση του κοινού λαού. Εντούτοις, η αρχή που διείπε το σύστημα της κρατικής δεσποτείας εξακολουθούσε να είναι ακόμη αρραγής κατά την περίοδο που εξετάζουμε.
Στο μέτρο που στη δεσποτεία ο κάτοχος του κράτους είναι και ιδιοκτήτης του, η διαδοχή είναι κληρονομική. Το κράτος ανήκει στον αρχηγό του οίκου και μεταβιβάζεται στον διάδοχό του δυνάμει της αρχής της αρρενογονίας. Η Πηνελόπη ως τοποτηρητής του θρόνου και επίτροπος του ανηλίκου Τηλεμάχου μπορούσε να παρακάμψει την τάξη αυτή εάν παντρευόταν έναν από τους βασιλήες/μνηστήρες του θρόνου. Η λύση αυτή θα διευκολυνόταν προφανώς ή, έστω θα ενθαρρυνόταν, αν εξέλειπε βιολογικά ο ίδιος ο Τηλέμαχος. Όμως στην περίπτωση αυτή θα επρόκειτο για «πραξικόπημα», δηλαδή για κατάλυση της πάτριας νομιμότητας. Το «ροκάνισμα» του χρόνου από την Πηνελόπη επιδέχεται από την άποψη αυτή διπλή ερμηνεία: είτε αυτήν που υιοθετεί ο Όμηρος είτε εκείνη που συνάδει με το ίδιον αυτής συμφέρον. Όντως η διατήρηση της εκκρεμότητας, της επέτρεπε να αναπληρώνει τον Οδυσσέα στη διοίκηση του κράτους και, φυσικά, να διασφαλίζει το συμφέρον του οίκου. Πράγμα που, όπως όλα δείχνουν, δεν φαίνεται ότι επετεύχθη αφού οι μνηστήρες εγκαταστάθηκαν για τα καλά στο ανάκτορο του Οδυσσέα και καρπώνονταν χωρίς αιδώ τα αγαθά του. Σε αντίθεση όμως με άλλες βασίλισσες του μυκηναϊκού κύκλου η εμμονή της Πηνελόπης στην αναμονή του Οδυσσέα απέτρεψε την εκτροπή και οδήγησε εντέλει στην αποκατάσταση της νομιμότητας.
5. Συνάγεται λοιπόν ότι η γεωπολιτική πραγματικότητα και το επικοινωνιακό σύστημα της εποχής, η φύση της κοινωνίας και του κράτους, η ίδια η μαρτυρία της Οδύσσειας συνηγορούν υπέρ της άποψης ότι η Ιθάκη ως κρατική δεσποτεία συγκροτείται από το σύμπλεγμα των Ιονίων νησιών πλην της Κέρκυρας και μέρος της ηπειρωτικής ή ακαρνανικής ακτής. Από την άλλη, το νησί και το άστυ/πρωτεύουσα που καθ” όλες τις ενδείξεις έδωσαν το όνομά τους στο ίδιο το κράτος ήταν η σημερινή Λευκάδα. Η συνεκτίμηση των στοιχείων που με οδηγούν στο συμπέρασμα αυτό με κάνει τέλος να πιστεύω ότι η έδρα του Οδυσσέα βρισκόταν στη μέση ή στη νότια Λευκάδα, στο Νυδρί ή ενδεχομένως στη Βασιλική. Για διαφορετικούς λόγους μπορεί, κατά τη γνώμη μου, να υποστηριχθεί και η μια και η άλλη άποψη. Το ζήτημα αυτό ωστόσο έχει μικρή σημασία αν αναλογισθεί κανείς ότι στασιάζεται ακόμη το μείζον, δηλαδή μια συμφωνία για την εσωτερική φυσιογνωμία και την δομή του κράτους της Ιθάκης.
Πηγή: Ithaca News
Ο Γιώργος Κοντογιώργης γεννήθηκε το 1947 στο Νυδρί Λευκάδας. Χρημάτισε Πρύτανης του Παντείου Παν/μίου, Πρόεδρος-Διευθύνων Σύμβουλος της ΕΡΤ ΑΕ και Υπηρεσιακός Υφυπουργός Τύπου και ΜΜΕ. Docteur d’État του Παν/μίου του Παρισιού ΙΙ, Υφηγητής της Νομικής Σχολής του Παν/μίου Θεσ/κης, υπήρξε ιδρυτικό μέλος (και Γενικός Γραμματέας) της Ελληνικής Εταιρίας Πολιτικής Επιστήμης, ιδρυτικό μέλος (και μέλος του Δ.Σ.) του European Political Science Network (EPSNET), μέλος του Ανωτάτου Συμβουλίου (και του Συμβουλίου Έρευνας) του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου της Φλωρεντίας, τιτουλάριος της έδρας Francqui του Ελεύθερου Παν/μίου των Βρυξελλών, Διευθυντής Ερευνών στο CNRS της Γαλλίας κ.ά. Είναι επίσης μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου και καθηγητής του Master in European Studies του Παν/μίου της Σιένας, και στη συντακτική ή στην επιστημονική επιτροπή ελληνικών και διεθνών επιστημονικών περιοδικών. Έχει διδάξει σε πολλά ξένα πανεπιστήμια και, επί σειρά ετών, στο Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού. Είναι αντεπιστέλλον μέλος της Διεθνούς Ακαδημίας του Πολιτισμού της Πορτογαλίας.
ΠΟΛΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΩΝ ΑΡΘΡΟ
O κ. Κοντογιώργης θεωρητικολογεί και μπαίνει σε ξένα χωράφια χωρίς φυσικά να προσφέρει και να προσθέτει τίποτε καινούργιο στην Αρχαιολογική έρευνα, τη μόνη ικανή να αποδείξει του λόγου το αληθές.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η μεγάλη προσφορά του Μανόλη Ανδρόνικου.
Αν σε καθαρά επιστημονικά θέματα υπεισέρχεται ο τοπικισμός ( Ιθάκη , Λευκάδα , Κεφαλλονιά κ.λ.π.) τότε η σωστή προσέγγιση πάει περίπατο !…
Γι” αυτό κ. Καθηγητή ας αποφεύγουμε τα εύκολα συμπεράσματα……
Η κοινωνιολογική προσέγγιση για τον ακριβή γεωγραφικό χώρο της ομηρικής ιθάκης δεν είναι κατά την γνώμη μου επαρκής για να στοιχειοθετήσουν τον ήδη υπάρχοντα ισχυρισμό που θέλει την Λευκάδα να είναι η ομηρική Ιθάκη.Το γεγονός ότι η δυτική Ελλάδα είναι η πιο σεισμογενής περιοχή της Ευρώπης καθιστά οποιοδήποτε μέρος εν δυνάμει ομηρική Ιθάκη.Ίσως εξυπηρετεί καλύτερα το διδακτικό μέρος του μύθου για τον καθένα μας η ιδεολογική του Ιθάκη να υπάρχει σε διαφορετικό γεωγραφικό μήκος και συνειδησιακό πλάτος.Ο κύριος Κοντογιώργης τον οποίο έχω την τύχη να γνωρίζω υπεραγαπά ημάς έτσι η προσέγγισή του είναι καλοδεχούμενη.
Ολόκληρο το σύμπλεγμα τών Ιονίων Νήσων αποτελούσε το Βασίλειο του Οδυσσέα (Πλήν Κερκύρας) οπως μας πληροφορείο Ομηρος.
Μόνο η Αρχαιλογική σκαμπάνη θά αποδείξει πού υπήρξε το Παλάτι του. Οι εκάστοτε Θεωρίες καθένας γιά τόν τόπο του, δεν βγάζουν πουθενά.
Μόνο τά καλά και συμφέροντα εξυπερετούν.
εχει καποιο νοημα αν ειμαστε εμεις η οι θειακοι η οι κεφαλωνιτες οι «γνησιοι απογονοι» του αρχαιου οδυσσεα ? θα βελτιωθει σε τιποτα η θεση μας μ” αυτο?
ΑΣΧΕΤΟ ΠΟΙΟ ΝΗΣΙ ΕΙΝΑΙ Η ΟΜΗΡΙΚΗ ΙΘΑΚΗ ΒΕΒΑΙΑ ΚΑΙ ΕΧΕΙ ΜΕΓΑΛΗ ΣΗΜΑΣΙΑ.ΚΑΙ ΒΕΒΑΙΑ ΘΑ ΒΕΛΤΙΩΘΗ Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΜΕ ΟΤΙ ΑΥΤΟ ΣΥΝΕΠΑΓΕΤΑΙ ΑΠΟ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΓΩΝΙΕΣ ΚΑΙ ΑΝ ΤΟ ΔΕΙ ΚΑΘΕΝΑΣ.
Το πέρασμα των Ελλήνων της Μυκηναικής εποχής προς τη Δυτική Μεσόγειο δεν μπορούσε να έχει σαν σταθμό το Νυδρί, αφού ο δίαυλος ήταν τότε κλειστός. Ο Δαίρπφελδ απλά έκανε ανασκαφές εκεί που τον βόλευε. Δυστυχώς η «αρχαιολογική σκαπάνη» δεν είναι αντικειμενική. Εκείνος που τη χρησιμοποιεί θέλει να πληρωθεί και κάποιος θα πρέπει να είναι διατεθημένος να πληρώσει. Ο Τάφος της Βεργίνας ήταν πολλά χρόνια εκεί, αλλά βρέθηκε όταν οι Σκοπιανοί διεκδίκησαν το όνομα Μακεδονία. Τα χειρόγραφα του Coumran «κατά σύμπτωση» ανακαλύφθηκαν το 1949, όταν ιδρύθηκε το κράτος του Ισραήλ, σε μια περιοχή που μέχρι σήμερα κάθε τυχαία έρευνα φέρει στο φώς ευρήματα των Ελληνιστικών χρόνων. Να είστε σίγουροι ότι όταν υπάρξει λόγος να βρεθεί το παλάτι του Οδυσσέα, θα βρεθεί σίγουρα. Εκτός αν βρεθεί νωρήτερα από κάποιο τυχαίο γεγονός (π.χ Δημόσιο έργο) και δεν προλάβουν να το σκεπάσουνε ξανά. Πολλές πιθανότητες πιστεύω γι’αυτό υπάρχουν όταν θα σκάβουν για να βάλουν ανεμογεννήτριες στο βουνό Δυτικά του Αγίου Πέτρου. Εκεί πιστεύω ότι είναι η πιθανότερη θέση του παλατιού και του λιμανιού στη Βασιλική. Μην ανησυχείται όμως…Η αρχαιολογική υπηρεσία που εδρεύει στο ..Μεσολόγγι αγρυπνά και θα επέμβει πάραυτα..
Είναι λογικό και κατανοητό ότι όλοι θέλουν να είναι ο τόπος τους όμως δυστυχώς ο Όμηρος δεν συμφωνεί με καμιά από τις προτεινόμενες εκδοχές. Βέβαια αν απεραντολογήσουμε και κάνουμε άλματα όπως αυτά που διάβασα ότι στο απροσδιόριστο παρελθόν μπορεί να ήταν θάλασσα ή βουνό ή νησί ή κοιλάδα μέχρι και την Αθήνα την κάνω Ιθάκη. Άρα πρέπει να ακολουθηθεί ο Όμηρος κατά γράμμα και σχολαστικά και όχι κατά το δοκούν για να λυθεί το θέμα.
Υ.Γ Η άποψή μου είναι ότι η Ιθάκη είναι αλλού, κάπου όπου όλα τα Ομηρικά γεωγραφικά δεδομένα συνυπάρχουν ως σήμερα χωρίς υποθέσεις και προυποθέσεις μόνο που πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος να περάσει αυτό χωρίς το όμορφο νησί της ιθάκης χάσει την αίγλη του.
Φιλικά Παυσανίας
Ἡ Ἰθάκη εἶνε ἡ νῆσος Λευκάς, διότι:
Ι…ἴθμα, Θ…θαλάσης, Α…ἀντιπεραιον, Κ…Κεφαλλήνων. Η…Ἠπείροιο.
Λ…Λαερτιάδεο, Ε…ἔδος, Υ…ὑπέρτατον, Κ…κεῖται, Α…ἁλὶ, Σ…σκαιὸν.
Ἡ Λευκάς πράγματι κεῖται πανυπερτάτη εἰς τὴν θάλασσαν πρός τὴν Δύσιν. Ἡ ΚΕΡΚΥΡΑ τὴν ἐποχήν τοῦ Ὀδυσσέως (Ὁμήρου) ἦτο ῥίον (χερσόνησος) καὶ ὄχι νῆσος, ἦτο δηλαδή ἡ Θεσπρωτίη χώρη.
Κ…Κορίνθου, Ε…ἔμποροι, Ρ…ρίον, Κ…κάταντα, Υ…Ὑπερίης, Ρ…ρίου, Α…ἀπώκισαν.
Ἐκ τοῦ βιβλίου μου:Ο ΕΝ ΤΗ ΛΕΞΕΙ ΛΑΝΘΑΝΩΝ ΟΜΗΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΝΤΟΒΟΡΗΣ.
Υπαρχει διαμαχη για τοαν η σημερινη Ιθακη η η σημερινη Λευκαδα ηταν η πατριδα του Οδυσσεα.Απορια:Επειδη το στενο που χωριζει την Ιθακη απο τη Λευκαδα και την Κεφαλλονια,ειναι πολυ σεισμογενης περιοχη που δινει πολυ δυνατους σεισμους,μηπως Η Λευκαδα με την Ιθακη ηταν ενωμενες ,οποτε ηταν ενα νησι που θα μπορουσε να αποκαλειται Ιθακη;Αν υπαρχει τετοιο ενδεχομενο,τοτε εχουν ολοι δικιο.