Θέρισμα – δρεπάνισμα σταριού στην Εγκλουβή
Γράφει ο Αιθεροβάμων…
Θέρισμα-δρεπάνισμα σταριού στην Εγκλουβή
Στη μνήμη τη θειά Σταμάτας
Πριν είκοσι χρόνια.
Τον Ιούνιο μήνα, τον Θεριστή, στο οροπέδιο της Εγκλουβής.
Θέρισμα, δρεπάνισμα σταριού.
Μια τελετουργία, ένας αγώνας βιοπορισμού, ένα βάσανο μεγάλο μέσα στο κάμα του καλοκαιριού, κάτω από έναν ανελέητο ήλιο.
Γκλουβησάνες, αγιογύναικες σκυμένες για να κόψουν μια σπιθαμή πάνω από το χώμα το μεστωμένο στάρι τον «Γκρινιά».
Με την αριστερή τους χούφτα χούφτιαζαν μια χεριά, ενώ με το δεξί δρεπάνιζαν χαμηλά.
Οι χεριές ξαπλώνονταν στο χώμα, γέμιζαν οι θερίστρες.
Πίσω στα χωράφια έμεναν οι ράπες ριζωμένες στο ξερό καλοκαιριάτικο χώμα.
Στον ανελέητο αγώνα οι Γκλουβησάνες κυράδες.
Η Σταμάτα, η Παρθένω, η Κατερίνα, η Λάμπρω, η Αντριάνα, η Ξανθή, η Μαυρέτα και τόσες άλλες!
Σκυφτές, αγέραστες, ντυμένες σαν το κρεμμύδι με το παλιοσκούτι τους, το κότολο, ακόμα και το μακροφούστανό τους, δεμένο κούδα.
Στ’ αγιοκέφαλο τους το κεφαλοπάνι πεταχτό πίσω στη σφαή.
Τα χέρια τους οι απαλάμες τους οι γλυπτές, οι αναντίγραφες, ιερουργούσαν στα σταχυωμένα χωράφια τ’ απέραντα.
Κάνανε αϊταριές.
Μονάχη της η κάθε μία νοικοκυρά που να τελέψει τούτονε τον πόλεμο;
Και πώς να βγει νικήτρια τροπαιοφόρος;
Πολλές αντάμα στα χωράφια της μιας για να συνεχίσουν την άλλη μέρα στα χωράφια της άλλης.
Οι αϊταριές στάθηκαν σοφά θεμέλια μιας αλληλεγγύης, που δεν αντιγράφηκε ποτές και πουθενά!
Γυναίκες μπρος, θερίστριες, δρεπανοφόρες. Πίσω οι άντρες.
Εμάζωναν τα χερόβολα, τα “καναν κουντούρες, δεμάτια.
Τα “δεναν με τα ίδια τα καλαμόραπα, αφού έμπλεκαν μακρυνάρικες δέστρες.
Ξάπλωναν τις κουντούρες μες στις θερίστρες.
Σκόρπιες, ξαπλωτές ή και ολόρθες κουντούρες, στητές, τρόπαια μιανού πολέμου για το άγιο το καρβέλι.
Ανεβαίνει ο ήλιος καταμεσήμερο και η θερίστρα μοιάζει με πεδίο μάχης ειρηνικιάς και αγίας.
Γιομάτο το σταροχώραφο κουντούρες, αλλού στητές, ολόρθες, γερμένες αλλού, τρόπαια του χωριανού στο πάλαιμά του μιας χρονιάς με τη γης, με τον καιρό, με την αστένεια…
Ο θέρος στα χρυσαφένια γκλουβησάνικα χωράφια στάθηκε για καιρούς πολλούς μια αγιογραφία.
Ο θέρος – πόλεμος, ένας καρποδότης άγιος!
Μόλις αποσώσουνε το θέρο, κι όσο προκάμουνε ως τ” απόγιομα που θα παίρνει να βασιλεύει του Θεριστή ο ήλιος, θα μαζωχτούνε οι γυναίκες με τα κεφαλομάντηλα ρέμπελα στη σφαή, τις μανίκες σκωμένες, πνιγμένες στον ιδρώ.
Θα μαζωχτούνε, θ’ αγναντέψουνε τη χρυσή θερίστρα, τα κουντουριασμένα τους τρόπαια και θα κάμουν το σταυρό τους στη Παναγιά του χωραφιού.
Κάμες κυρά μου Παναγιά, να το καλοφάμε, να μη μας κακοφάει…
Θα τελέψει η μέρα με το φόρτωμα της κουντούρας στα σαμαρωμένα πράματα, τ” αλογάϊδουρα.
Καραβάνια ολάκερα στρακώνουν τα δρομιά μέχρι να φτάσουν στ’ αλώνια του χωριού.
Και ο αγώνας δεν έχει τελειωμό!
………………………………………………………………………………………………………
Στάθηκα πολύ τυχερός που αυτό το ποιητικό και υμνητικό κείμενο του Απόστολου Μαργέλη μπορεί να συνοδευτεί με σκηνές από ένα εξίσου ποιητικό βίντεο που μου προσέφερε ο αδελφός μου Π. Λαυράνος.
Αρχές της δεκαετίας του 90 με μια κάμερα ασφαλώς όχι σαν τις σημερινές, γεμάτος βιώματα από τα νεανικά του χρόνια γύριζε τη Λευκάδα για να αποτυπώσει σκηνές από την αγροτική ζωή του τόπου μας, που σήμερα φαντάζουν μουσειακές.
Κάποιες από αυτές σήμερα με ιδιαίτερη χαρά μπορούμε να τις απολαύσουμε στο βίντεο που ετοιμάσαμε.
Είναι ένα δώρο μας, αποκλειστικά για εκείνους που κρατάνε με νύχια και δόντια ακέραια την ευαισθησία τους, μια ευαισθησία που σήμερα κινδυνεύει να χαθεί μέσα στη πεζότητα της εποχής μας…
Ο Αιθεροβάμων
Απολαύστε το βίντεο μας
Κάντε κλικ εδώ για να διαβάσετε όλες τις αναρτήσεις του Αιθεροβάμωνα |
…Η αγροτική κοινωνία γιορτάζει τις φάσεις του κύκλου του θαυματουργού κόκκου του σίτου υμνώντας τη γη που τον αγκαλιάζει, τον ήλιο που τον τρέφει. Ξορκίζει τα ενάντια καιρικά φαινόμενα, ξορκίζοντας συνάμα τους κάθε λογής φόβους – το φόβο της πείνας, της στέρησης και του θανάτου – με μια καταλυτική σοφία: την επίγνωση ότι ο άνθρωπος κάνει κι αυτός έναν κύκλο, όπως ο κόκκος.
Γι’ αυτό οι γιορτές στον κύκλο του χρόνου έχουν πάντα διπλό πυρήνα: το θάνατο και την ανάσταση, το χαμό και την ελπίδα.
Το σιτάρι, σύμβολο της τροφής στην ήπειρο μας αλλά και κύριο είδος διατροφής το ίδιο, κάνει τον ετήσιο κύκλο του.
Το φθινόπωρο όταν η γη ποτιστεί καλά από τις βροχές και οργωθεί το χώμα για να γίνει αφράτο, σπέρνει ο γεωργός.
Θάβεται ο «παντοδύναμος» κόκκος στην αγκάλη της γης.
Οι μέρες όλο και μικραίνουν, καθώς ο ήλιος κάνει τη βόλτα του μακριά από τη Γη. Βροχές, χιόνια, παγωνιά σκοτάδι – και, όπως είναι φυσικό, ο άνθρωπος αγωνιά για την τύχη της τροφής του μέχρι να έρθει η άνοιξη, να μεγαλώσουν οι μέρες, να αυξηθεί το φως, να λιώσουν τα χιόνια και να αρχίσουν να φυτρώνουν χλωροί βλαστοί από τη γη,
Τότε ο κόκκος του σιταριού δίνει το μήνυμα της ύπαρξης του. Βλασταίνει, βγαίνει από τα σπλάχνα της γης, ανασταίνεται. Ψηλώνει, μεγαλώνει και δένει τον καρπό.
Κι όταν ωριμάσει και γίνει κίτρινος σαν χρυσάφι – ανταμοιβή του καλλιεργητή – εκείνος θα τον θερίσει, θα τον αλωνίσει και θα γεμίσει τις αποθήκες του. Εξασφαλίστηκε ο άρτος ο επιούσιος….
( Απόσπασμα από το βιβλίο – ημερολόγιο της Εύης Βουτσινά «της γης το χρυσάφι» εκδόσεις καλειδοσκόπιο, 2005 )
Για την αντιγραφή : Βιολέττα Σάντα
«Μίσθια δουλειά, σωροί χαρτιών, έγνοιες μικρές και λύπες
άθλιες, με περιμένανε σήμερα καθώς πάντα.
Μόνο είδα, φεύγοντας πρωϊ,στην πόρτα μου τολύπες
τα ρόδα, και γυρίζοντας έκοψα μια γιρλάντα»
Νάστε πάντα καλά, σας ευχαριστούμε.
Πριν είκοσι και σαράντα και εξήντα χρόνια ….οι ταλαιπωρημένες εκείνες ψυχές μοχθούσαν για την επιβίωση και το σπούδαγμα των παιδιών, για να μην ακολουθήσουν την τυραγνισμένη ζωή των γονιών. Η κούραση και η ταλαιπωρία περίσσευαν. Ο τίμιος ιδρώτας τους πότιζε τα χωράφια.
Τα χρόνια πέρασαν και ήρθε η εποχή της ευκολίας. Εύκολο κέρδος για εύκολη ζωή. Οι ψυχές μόλεψαν. Πονηριά, καχυποψία, ρίξιμο, εκμετάλλευση του φίλου, του γείτονα, του συναδέλφου, του αδερφού.
Το φιλότιμο, η αξιοπρέπεια, η λεβεντια, η αλληλεγγύη άγνωστες λέξεις.
Και όλα αυτά για να «Ανέβουμε τη σκάλα» του Κώστα του Φωτεινού.
Να φτάσουμε όμως πού? Στην κατάληξη του βιβλίου θαρρώ.
Προφητικό το βιβλίο του Κ. Φωτεινού του σεμνού και ταπεινού ……
Πολύ σωστά μα το θύμησες.
Μόνο ένας Ογκόλιθος της Λογοτεχνίας μας όπως ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης έχει παρουσιάσει τέτοιες γυναικείες μορφές άξιες μεγάλου θαυμασμού και προσκυνήματος.
Η χήρα η Χαρμολίνα , η Τσολοβίκαινα , η Θοδωριά η φουρνάρισσα , η
Χαδούλα η Φραγκογιαννού ,η Λελούδα , η Μαυρομαντηλού , η Σταχομαζώχτρα είναι μερικές από τις Αγίες του Κοσμοκαλόγερου !
Και αρκετά αργότερα ένας μεγάλος μεταπολεμικός λογοτέχνης μας ο Δημήτρης Χατζής θα πει σε μια συνέντευξή του στην Καθημερινή (24-10-1976 ) :
» …Σπάνιο φαινόμενο να βρούμε σήμερα μια γυναίκα που να είναι η παλιά Ρωμιά , να της φιλήσουμε το χέρι.
Είναι ωραία όπου τη βρεις , στα Κύθηρα ή στην Ήπειρο. Είναι ωραία η μάννα μας η σεβάσμια Ρωμιά …. είναι η μάννα μας που σιγά σιγά εκλείπει….»
Και λίγο παρακάτω ξεκαθαρίζει : » Την κουλτουριάρα άστην . Μεγάλος αριθμός αλλά αμελητέα . Δεν είναι πρόσωπο. »
Τι προβάλλεις όμως Αιθεροβάμονα κάνε μια βόλτα και θα δεις μπροστά σου
πολλά ξόανα ………
» Θου φυλακήν τω στοματί μου Κύριε «……..
Τα Παναθήναια (μία από τις μεγαλύτερες γιορτές της αρχαιότητας) καθιερώθηκαν από τον Σόλωνα και σκοπό είχαν να τιμούν τη θεά Αθηνά κάθε χρόνο τον Ιούνιο μήνα. Αργότερα ο Πεισίστρατος καθιέρωσε τα Μεγάλα Παναθήναια, που γινόνταν κάθε τέσσερα χρόνια, διαρκούσαν δέκα ημέρες και στα οποία προστέθηκαν γυμνικοί αγώνες, μουσικοί αγώνες, ιππικοί αγώνες, χοροί, καλλιστεία ανδρικής καλλονής, λαμπαδηφορίες κλπ.
Εύλογα θα αναρωτηθείτε τί σχέση μπορεί να έχει » το θέρισμα-δρεπάνισμα του σταριού » του Αιθεροβάμονα με τα Παναθήναια!!
Νομίζω ότι την απάντηση δίνει γλαφυρά ο Νίκος Τσιφόρος στο βιβλίο του Ελληνική Μυθολογία.
…………………………………………………………
Κι΄ ήτανε, λοιπόν, τότες που χρύσωνε και μέστωνε το στάρι στα παχύχωμα χωράφια και κατεβαίνανε τα παλληκάρια με κοντοδρέπανα στα χέρια και κοπελλιές με τραγούδια στα χείλια, να θερίσουνε τον άγιο καρπό κάτω από τον Αττικό ήλιο, τον καλοκαιριάτικο, τον βαρβάτο, τον όμορφο.
Πίσω από το τσούρμο σερνόντουσαν κοντές, καμπούρες γριούλες να σταχολογήσουνε…Λίγο σταράκι για τη φτωχολογιά, λίγο, τόσο δά, όσο περισσεύει από το πλούσιο τραπέζι των χτηματιών, » ψιχία εκ της τραπέζης του πλουσίου, του φάγε, πίε, ευφραίνου » , που λέει και το Ευαγγέλιο.
Τούτες οι γριούλες λέγανε στην αρχή κάτι τραγούδια να ευχαριστήσουνε την Αθηνά, έστω και για το τιποτένιο στάχυ που τις αφήνανε να μαζεύουνε…
Τα τραγούδια τ΄ακούγανε οι νέοι κι΄οι κοπελλιές και τα είπανε κι΄αυτοί. Ήτανε όμορφα, ήτανε για τη θεά κι΄ ήτανε για τα νιάτα τους που καρπίζανε γρήγορα και για το στάχυ που κάρπισε κι΄όλας.
Κι έτσι με τραγούδια στη θεά, για τη συγκομιδή, γεννηθήκανε τα πρώτα Παναθήναια.
……………………………………………………………..
Αυτά έγραφε ο Τσιφόρος.
Αργότερα η λατρεία της θεάς Αθηνάς αντικαταστάθηκε με την λατρεία του θεού Μαμμωνά. Οι γιορτές διαρκούν 365 ημέρες τον χρόνο. Την θέση των γυμνών των γυμνικών αγώνων πήραν οι ξεβράκωτοι των χρηματιστηρίων. Την θέση των ιππέων πήραν οι κάθε λογής ευνούχοι » καβαλάρηδες » ΓΑΠ κλπ
Οι χορευτές δεν χορεύουν πλέον στα στάδια αλλά στο ταψί. Τα καλλιστεία ανδρικής καλλονής σταμάτησαν γιατί οι κοιλιές και τα λίπη ξεχειλίζουν από τα σώβρακα….
Το σταράκι χάνεται…και μαζί του το ευρώ, το δολλάριο και τα λοιπά και τα λοιπά.