Λευκάδα: Όρη, πεδιάδες, κοιλάδες, χείμαρροι, λίμναι, βλάστηση (Από συλλογική μελέτη της Διεύθυνσης Γεωργίας Νομού Λευκάδας το 1970)

Όρη

Το έδαφος της Λευκάδας είναι κατά το μεγαλύτερον μέρος ορεινόν, καλυπτόμενον υπό το ορεινού όγκου «ΣΤΑΥΡΩΤΑ» ο οποίος σχηματίζει πολλάς κορυφάς εις το μέσον της Νήσου και εκπέμπει προς όλας τας διευθύνσεις χθαμαλωτέρας παραφυάδας εξικνουμένας μέχρι της θαλάσσης.

Η υψηλοτέρα κορυφή των «ΣΤΑΥΡΩΤΩΝ» φθάνει μέχρι ύψους 1.140 μ. πέριξ δε αυτής υψούται προς ΒΔ. το δικόρυφον Μεγανόρος ή Άγιος Ηλίας (1.010 μ.) και προς Α. η Ελάτη ή Ελατόβουνον (1.081 μ.) κατέχουσα το κέντρον της Νήσου. Αι εκ των κεντρικών ορέων εκπεμπόμεναι παραφυάδες φθάνουσιν πολλάκις μέχρι της παραλίας, εχηματίζουσαι προς Ν. ιδίων ακρωτήρια και καταπίπτουσαι αποτόμως εις την θάλασσαν, σπουδαιότεραι εκ των παραφυάδων τούτων είναι η ΝΔ. βαθέως και εν είδει χερσονήσου χωρούσα εις την θάλασσαν και σχηματίζουσα το απότομον ακρωτήριον Δουκάτον ή Κάβον της Κυράς (αρχ. Λευκάτας).

Πεδιάδες

Μεταξύ των βουνών και περί τους μυχούς των όρμων διανοίγονται μικραί πεδιάδες, ων αι σπουδαιότεραι η προς Ν. της πόλεως, της οποίας το ευφορώτερον τμήμα, εκτάσεως 12 περίπου τετραγωνικών χιλιομέτρων, ονομάζεται «Φλέβα», η της Βασιλικής περί τον μύχον του ομωνύμου όρμου, εκτάσεως περίπου 10 τετραγωνικών χιλιομέτρων και η του Εγκλιμένου, περί τον όρμον Βλυχού.

Κοιλάδες

Μικρές κοιλάδες μεταξύ αυχένων και κάτωθι των βουνών και ορέων σχηματίζουν ωραίους καταφύτους λειμώνας, όπου καλλιεργείται εντατικώς η ελαία, η άμπελος και τα οπωροφόρα.

Ευρυτέρα εκ των κοιλάδων τούτων είναι είναι η παρά του χωρίου Καρυά, γνωστή υπό το όνομα «Λιβάδι».

Χείμαρροι

Τα ύδατα, λόγω του περιωρισμένου των εκτάσεων της Νήσου, κατέρχονται εις καταρρακτώδεις χειμάρρους, ρέοντας μόνον παρά τας εποχάς των βροχών.

Σπουδαιότεροι τούτων είναι:

α) Ο «Ασπροπόταμος» ή «Δημοσάρι» πηγάζων εκ του όρους Άγιος Ηλίας και εκβάλλων εις την Α. παραλίαν έναντι της Νησίδος Μαδουρή δεξιά τω εισπλέοντι εις τον όρμον του Βλυχού. Ο ορμητικώτατος ούτος χείμαρρος κατά τον μικρόν αυτού ρουν λαμβάνει πολλά άλλα ρεύματα.

β) Ο «Μαλλιάς» επίσης σημαντικότατος χείμαρρος κτέρχεται εκ του προφήτου Ηλία του υπερκειμένου του χωρίου Καρυά και εκβάλλει εις το τέλμα «Λιβάδι».

γ) Εκ των οροθεσιών του χωρίου Αλάτρου και του Αγίου Ηλία σχηματίζεται χείμαρρος ο οποίος χύνεται εις την πεδιάδα Ελλομένου.

δ) Ο «Βάρδας» εκβάλλων παρά την πόλιν της Λευκάδος.

ε) Ο «Ληστής» σχηματίζεται άνωθεν της Εξανθείας και του Καλαμιτσίου.

στ) Εκ της Αγίας Παρασκευής του χωρίου Σύβρος σχηματίζεται χείμαρρος, διαχωρίζει τα όρη «Σταυρωτά», διέρχεται διαφόρους τοποθεσίας και ορμητικώς χύνεται εις την θάλασσαν.

ζ) Εκ του εν τη περιοχή του Δήμου Σφακιωτών όρους, όπερ υπό των επιχωρίων ονομάζεται απλώς «Βουνί» σχηματίζεται ο χείμαρρος «Λίζαινα» ο οποίος προς Β. εκβάλλει εις την θάλασσαν, διαχωρίζων κατά την μακράν διαδρομήν του το χωρίον Ασπρογερακάτα από της θέσεως Φρυάς.

η) Νοτιώτερον του «Δημοσάτι» εκβάλλει ο «Πλάτανος» ο οποίος δέχεται εις την κοίτην του τα ύδατα εκ της «Μαυρονέρι», την οποίαν ο Δαίρπφελδ εταύτισεν προς την Ομηρικήν «Μελάνυδρον».

Λίμναι

Η της πόλεως Λευκάδας εντός της οποίας είναι ιχθυοτροφείον, μισθούμενον υπό του Δήμου Λευκάδος, υπέρ φιλανθρωπικών σκοπών.

Βλάστησις

Τα κυριώτερα είδη χλωρίδος, τα οποία συναντώνται ανά την Νήσον είναι:

α) Δασικά

Βελανιδιά, Πτελέα, Λεύκη, Πλάτανος, Πρίνος, Φελίκι κλπ.

β) Αρωματικά – φαρμακευτικά φυτά

Δάφνη, Μύρτος, Ορίγανον, Λεβάντα, Θύμος, Θρούμπι Χαμαίμηλον, κλπ.

γ) Διάφορα φυτά

Αγριοτρίφυλλο, Αγριάδα, Μάραθος. Γαϊδουρόχορτο, Βάτος, Αρμυρίθρα.

Εκ των ανωτέρω φυτών πολλά έχουν σπουδαίαν οικονομικήν σημασίαν δια τους αγρότας της Νήσου, διότι:

Ολόκληρος σεδόν η οικοδομήσιμος ξυλεία προέρχεται από τας κυπαρίσσους, κατά δε την διάρκειαν του τελευταίου πολέμου, ότε ουδεμία εισαγωγή ξυλείας εκ του εξωτερικού επραγματιποιείτο, αι ανάγκαι της υπαίθρου και της πόλεως καθ΄ ολοκληρίαν εκαλύπτοντο από την κυπάρισσον.

Κυπάρισσοι φύονται πανταχού, τόσον επί αχρήστων δια την γεωργίαν εκτάσεων, όσο και εντός αραιών ελαιώνων και γύρωθεν κτημάτων, αποτελούν δε θετικόν εισόδημα δια τους κατόχους των.

Μεταπολεμικώς ιδρύθησαν εις διάφορα χωρία πριονιστήρια, ότε η κατεργασία γίνεται επί τόπου και εις τινά μεγάλα χωρία ήρχισαν να ιδρύωνται επιπλοποιεία προς κατασκευήν οικιακών επίπλων εκ ξύλου κυπαρίσσου.

Η καύσιμος ξυλεία προέρχεται εκ της κλαδεύσεως των ελαιοδένδρων και από ρίζας θάμνων.

Εκ των αυτοφυών αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών χρησιμοποιείται ο ελελίφασκος, η δάφνη, ο μύρτος, ο δίοσμος, ο γλήσχης, το ορύγανον, η λεβαντία και ο θύμος.

Τα φύλλα της δάφνης εξάγονται εις το εξωτερικόν.

Τα ανωτέρω θα ηδύναντο να αποβούν πηγή πλούτου δια πολλάς αγροτικάς οικογένειας, εάν οργανούντο η συλλογή και η εξαγωγή των εις το εξωτερικόν.

(Συνεχίζεται)

(Από μία συλλογική μελέτη της Διεύθυνσης Γεωργίας Νομού Λευκάδας «δια την άσκησιν Πολιτικής απασχολήσεως Νομού Λεκάδος». Δημοσιεύτηκε στις 16-7-1970 και υπογράφεται από πέντε άτομα που αποτελούσαν την Ομάδα Εργασίας).