Δάνειο 113 δραχμών για άλευρο και θείο στον Αλέξανδρο Λευκάδας το 1903
Ένα μικρό αλλά αποκαλυπτικό ντοκουμέντο του 1903 φωτίζει τις οικονομικές συναλλαγές και τις καθημερινές ανάγκες των κατοίκων του ορεινού χωριού Αλέξανδρος στη Λευκάδα, στις αρχές του 20ού αιώνα. Το ιδιωτικό συμφωνητικό δανείου είναι γραμμένο σε μονόφυλλο με έντυπο χαρτόσημο της 1 Δραχμής και ανάγλυφη σφραγίδα με την αναγραφή «Διεθνής Οικονομική Επιτροπή» και το έτος 1901.
Στις 27 Απριλίου 1903, οι Γεώργιος και Χρήστος Κολυβάς, πατέρας και γιος, κάτοικοι του χωριού, υπογράφουν έγγραφο με το οποίο αναγνωρίζουν χρέος ύψους 113 δραχμών και 85 λεπτών προς τον συγχωριανό τους Σπυρίδωνα Μανωλίτση. Το ποσό, όπως αναφέρεται, προέρχεται από την προμήθεια αλεύρου και θείου — δύο βασικών αγαθών της εποχής, απαραίτητων για τη διατροφή και τη γεωργία.
Οι οφειλέτες δεσμεύονται να εξοφλήσουν το ποσό μέσα σε πέντε μήνες, καταβάλλοντας και νόμιμο τόκο 10% ετησίως, όρος συνηθισμένος για ιδιωτικά δάνεια της εποχής. Το έγγραφο, που υπογράφεται ιδιοχείρως από τους τρεις άνδρες, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα των προφορικών συμφωνιών που καταγράφονταν εγγράφως για λόγους εμπιστοσύνης και νομικής ασφάλειας, σε μια εποχή που τα τραπεζικά ιδρύματα ήταν σπάνια και η οικονομία λειτουργούσε κυρίως σε τοπικό επίπεδο.
«Πίστομα Δραχμάς 113 και 85/100
Τας 27 Απριλίου 1903 οι υποφενόμενοι Γεόργιος Κολιβάς ποτέ Ζαφιρίου και Χρίστος Κολιβάς ιός του κάτοικοι του χωρίου Αλεξάνδρου του Δήμου Καριάς υπόσχοντε και υποχρεούντε μετά παρέλευσιν μίνας πέντε από σίμερον ε.ε. να δόσουν εις τον συγχωριανόν τους Σπυρίδων Μανολίτσην ποτέ Δημητρίου Δραχμάς εκατόν δέκα τρις Αρ. /113/ και 85/100 αι οποίαι προέρχοντε από άλευρον και θίον πληρόνοντας και τον νόμιμον τόκον δέκα τις εκατό κατ΄ έτος μέχρι εξοφλίοτας και εν ελείψι να στεναχορούντε νομίμος και βεβεούν ιδιοχιρός τους.
Εν Αλεξάνδρο τας 27 Απριλίου 1903
Χρίστος Κολιβάς βεβαιώ
Γεόργιος Κολιβάς πτ Ζαφίριος
Σπυρίδων Μανολίτσις εκθέτις»
Αυτό ήταν το σύστημα προαγοράς στην γεωργία , στην αγροτική Ελλάδα, ο δανεισμός σπόρων και γεωργικών εφοδίων είχε διάρκεια 5-6 μήνες – από Άνοιξη σε Φθινόπωρο- και η παραγωγή δεν πήγαινε καλά , τότε οι γεωργοί έχαναν τα χωράφια των διότι δεν μπορούσαν να πληρώσουν τα χρέη του δανείου.
Άρχισε να εξαρθρώνεται αυτό το σύστημα με την ίδρυση της Αγροτικής Τραπέζης το 1927, αλλά εξαρθρώθηκε την δεκαετία του 1950 και μετά την σταθεροποιητική της Ελληνικής δραχμής.
Από κααβολής Ελληνικού κράτους , κι μετά την κάπως προοδευτική διανομή των Εθνικών γαιών σε μικροιδιοκτησίες, αυτό το σύστημα προαγοράς συνετέλεσε στο να δημιουργηθούν οι μεγάλες ιδιοκτησίες ( μέσω κατάσχεσης των χωραφιών) και σε αυτό βασίστηκε και η δημιουργία κοινωνικής τάξης αρχόντων ( με μεγάλη γεωργική ιδιοκτησία )στην Ελληνική περιφέρεια. Πέρα απ τα τσιφλίκια που υπήρξαν με την αποχώρηση των Τούρκων απ την Ελλάδα. Η δημιουργία της αγροτικής τράπεζας το 1927-1928 άρχισε να εξαρθρώνει το σύστημα προαγοράς , και για τούτο την δεκαετία του 1930 υπήρξε κάπως η επέκταση των γεωργικών καλλιεργειών , η δημιουργία νέων καλλιεργουμένων εκτάσεων , στην προσπάθεια αυτοκαταναλωτικής διατροφικής επάρκειας – δεν επιτεύχυηκε αλλά βελτιώθηκε ο βαθμός βαθμός επαρκούς αυτοκατανάλωσης-. Και με διαλυμένο το Ελληνικό αμέσως μεταπολεμικό κράτος και ανυπαρξία πόρων στην Αγροτική Τράπεζα και στην περιπέτεια των εμφυλίων ταραχών, οι αμερικανοί του σχεδίου Μάρσαλ εφοδίσαν την Ελλάδα με σπόρους – αγροεφόδια ακόμη και τα μουλάρια απ το Μιζούρι ( mules ή κούλες στην Ελλάδα) για να αποφύγουν την ανάπτυξη εκ νέου του συστήματος προαγοράς.
Αλλάζωντας οι συνθήκες και από προπολεμικά κύρια μετά , οι παλιοί άρχοντες ( που είχαν δημιουργήσει για χρόνια και μεγάλες περιουσίες με το σύστημα προαγοράς – πολλοί άρχοντες έμπλεκαν και με την πολιτικοί για να έχουν την εξουσία των αποφάσεων και των δικαστηρίων για κατάσχεση χωραφιών στο σύστημα αυτό), οι παλιοί άρχοντες άρχισαν να πουλάνε τις περιουσίες και να φεύγουν από την περιφέρεια – έγινε και στην Λευκάδα- διότι έβλεπαν ότι δεν μπορούν πλέον να συνεχίσουν ώς κοινωνική τάξη στην βάση του ( τοκογλυφικού- εκβιαστικού ) πλεονεκτήματος της προαγοράς. Σε αυτό κύρια- την έξοδο των αρχόντων απ Ελληνική περιφέρεια – σημασία έπαιξε και το 1923 τον Μάρτη η απόφαση της επαναστατικής κυβέρνησης Νικολάου Πλαστήρα, ( διανομή τσιφλικιών χωρίς αποζημιώση των ιδιοκτητών ) , αλλά και οι αποφάσεις της ανακυρηχθείσης δημοκρατίας ( Παπαναστασίου ) το 1924.
Θ.Α