Η νήσος Κάλαμος, η Κάρνος των αρχαίων…
Θέσις – Όρη – Γερολιμνιώνας – Δήμος Καρνίων. Κάλαμος. Επισκοπή. Κεφάλι – Προϊόντα – Νησίς Φερμέκουλα – Ύφαλοι
Η νήσος Κάλαμος, η Κάρνος των αρχαίων, η κατασταθείσα ιστορική επί της Ελληνικής επαναστάσεως, άτε γενομένη το καταφύγιον των καταδιωκομένων Ελλήνων, και ιδία των γυναικοπαίδων, πρόσκειται εγγύτατα τη Ακαρνανία, μεταξύ ταύτης και του Μεγανησίου της Λευκάδος κειμένη. Έχει περίμετρον 15 μιλίων και εμβαδόν 20,5 τετρ. χιλιομέτρων. Το βόρειον άκρον της νήσου απέχει της κωμοπόλεως Ακαρνανίας Μύτικα 1 μίλιον.
Η Κάλαμος είνε νήσος ορεινή αποτελούμενη εκ δειράδος τρικορύφου, ης η μεν βορεία κορυφή έχει ύψος 552 μέτρων, η μεσημβρινή 497, και η εν μέσω υψηλοτέρα 595. Προς το μεσημβρινόν άκρον σχηματίζεται μικρά χερσόνησος, το Κεφάλι, ένθα και ομώνυμον χωρίον, ης η υψηλοτέρα κορυφή έχει ύψος 199 μέτρων, δια στενωτάτου λαιμού συνεχομένη προς την νήσον, εκατέρωθεν του οποίου αμφίδυμοι λιμένες υπάρχουσιν, ων ο προς Α ασφαλέστατος και βαθύτατος λέγεται Γερολιμνιώνας, εις ον καταφεύγουσι τα πλοία εν ώρα τρικυμίας. Ο μεταξύ Καλάμου και Ακαρνανίας πορθμός έχει θάλασσαν βαθείαν, ώστε διέρχονται αυτόν και μέγιστα πλοία.
Η νήσος αποτελεί μετά της παρακειμένης νήσου Καστού τον δήμον Καρνίων υπαγόμενον διοικητικώς και εκκλησιαστικώς εις την επαρχίαν Ιθάκης. Εν τη νήσω υπάρχουσι τρία χωρία ο Κάλαμος, η Επισκοπή και το Κεφάλι. Εν όλω ο πληθυσμός της νήσου κάτοικοι 1.352. Έχει δύο δημοτικά σχολεία αρρένων.
Ο Κάλαμος, η και πρωτεύουσα του δήμου, κείται επί της ανατολικής παραλίας· είνε κωμόπολις έχουσα περί τας 250 οικίας και 1.033 κατοίκους· απέχει της κωμοπόλεως του Μύτικα της Ακαρνανίας 4 μίλια. Πάσα η περί την κωμόπολιν χώρα είνε κατάφυτος και αι πλείσται των οικιών περιβάλλονται υπό δένδρων και κήπων. Η κωμόπολις είνε αλίμενος, αλλ” ο αυτόθι κολπίσκος κεκλεισμένος ων παρέχει ασφαλές αγκυροβολίον.
Το έτερον των χωρίων η Επισκοπή κείται εις τα βόρεια της νήσου. Περί αυτό υπάρχει φυτεία εσπεριδοειδών και άλλων καρποφόρων δένδρων. Ενταύθα δε θα υπήρχε και το αρχαίον πόλισμα της νήσου, ως εμφαίνεται εκ των ιχνών αρχαίων κτιρίων. Κάτοικοι 242.
Προς το μεσημβρινόν δε τμήμα επί της χερσονήσου Κεφαλίου κείται το ομώνυμον χωρίον Κεφάλι. Κάτοικοι 77.
Η νήσος είνε ικανώς εύφορος, παράγει δε σίτον, κριθήν, οίνον περί τας 67.000 οκάδας, έλαιον περί τας 27.000, λεμόνια, λινάριον, αμύγδαλα, βάμβακα, μέλι. Οι Καλαμισιάνοι είνε γεωργοί και ναυτικοί, έχοντες ως επί το πλείστον καΐκια.
Προς Μ του Καλάμου εις απόστασιν μιλίου κείται νησίς Φερμέκουλα, προς Β δε ταύτης μεταξύ των μεσημβρινών ακρωτηρίων Καλάμου και Μεγανησίου ύφαλοι εις βάθος 3 οργυιών, εν ω εκατέρωθεν τούτων η θάλασσα είναι βαθυτάτη.
Επώνυμα κατοίκων νήσου Καλάμου
Αθήνης, Βερύκιος, Βλασσόπουλος, Βρετός, Γαλάτης, Γεωργουλάς, Γιαννιώτης, Γιαννοπούλης, Γιαννούτσος, Γκιάφης, Γλυκύς, Ζαβιτσάνος, Καβαδίας, Καλογήρης, Κανδηλιώτης, Καραβίας, Καραντζούλας, Καρβούνης, Καρφάκης, Κομηνός, Κουβαλάς, Λιβιτσάνης, Μανιάτης, Μανωλάτος, Μαρούλης, Μουτσαλιάς, Μπαλούρδος, Μπαρκάς, Μπαρμπούτσης, Μπουλιέρος, Νιφόρος, Παίσης, Πόρτολος, Ραμάνης, Ρεμαντής, Ρεμέντης, Σκάλας, Σόλας, Σφελάγκας, Τάνταρος, Τζουράγκος, Τριτσαρόλης, Τσάνος, Φερεντίνος, Χαλιώτης.
Πηγή: Αντώνιος Μηλιαράκης, Γεωγραφία πολιτική νέα και αρχαία του Νομού Κεφαλληνίας (Κεφαλληνία, Ιθάκη, Άτοκος, Αρκούδι, Κάλαμος, Καστός και Εχινάδες), Αθήνησιν, 1890
Πηγές για περαιτέρω πληροφόρηση:
Αεροφωτογραφίες Καλάμου και Καστού
Κάλαμος Λευκάδας – Βικιπαίδεια
Εφημερίδα Καθημερινή – Κάλαμος: Έρωτας με την πρώτη ματιά