Η Μάχη του Λιτόχωρου: «Βροντάει ο Όλυμπος και πάλι»

«Τό όπλο που δώσαμε στη Βάρκιζα για την ησυχία του τόπου, το ξαναπήραμε από του Χίτη και του χωροφύλακα το χέρι. Θυμάσε, συναγωνιστή, με πόση λαχτάρα είδες το γνώριμό σου τουφέκι που πάνω του είχες σκαλίσει στην πρώτη Κατοχή το όνομά σου και τα τέσσερα γράμματα του ΕΛΑΣ;» (Απόσπασμα από σχόλιο του ρ/σ του ΔΣΕ «Ελεύθερη Ελλάδα» στις 24/10/1948, με τίτλο «Λιτόχωρο»).

«Όλο το κόκκινο στις μέρες μας είναι αίμα»

Από τις αρχές του 1946 κάνουν την εμφάνισή τους στην Πίνδο, στον Όλυμπο, στον Κίσσαβο και αλλού ένοπλες αντάρτικες ομάδες που αποτελούνται από παλιούς ΕΛΑΣίτες που βγήκαν στα βουνά για να γλιτώσουν από τη μοναρχοφασιστική φρενίτιδα βίας και τρομοκρατίας που ξέσπασε μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας (12 Φλεβάρη 1945) και τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ.

Η ταξική πάλη οξύνθηκε μέσα στο 1945 από την προσπάθεια της αστικής τάξης να θωρακίσει την εξουσία της, που την άρπαξε στηριζόμενη στα βρετανικά στρατεύματα που έκαναν επέμβαση στην Ελλάδα αμέσως μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς.

Εξαπολύει ολομέτωπη επίθεση στο εργατικό και λαϊκό κίνημα χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα. Αναδιοργανώνονται και σταδιακά ισχυροποιούνται οι κατασταλτικοί μηχανισμοί και η δικαιοσύνη. Διατηρείται άθικτη η μεταξική νομοθεσία. Επανέρχεται νόμος του 1871 περί καταδιώξεως ληστών με τον οποίο επικηρύσσονται άτομα επικίνδυνα για τη «δημόσια τάξη» και νόμος του 1926 με τον οποίο επιτρέπονται οι εκτοπίσεις.

Οι αγωνιστές αντιμετώπιζαν βιομηχανία διώξεων. Χιλιάδες καταζητούνται, δικάζονται με κατασκευασμένες κατηγορίες, ρίχνονται στις φυλακές.

Με την τεχνογνωσία και την αμέριστη οικονομική βοήθεια της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής δημιουργείται στρατός ολοκληρωτικά προσανατολισμένος στη συντριβή του λαϊκού κινήματος. Στην ηγεσία του διορίζονται σκληροί αντικομμουνιστές.

Υπό τον άμεσο έλεγχο του στρατού μπαίνουν οι Μονάδες Ασφαλείας Υπαίθρου, ένοπλα παρακρατικά σώματα που δρουν στην επαρχία και είναι επιφορτισμένα με την επιβολή τρόμου στους κατοίκους.

Με όρους πολεμικής επιχείρησης ελληνικές και βρετανικές στρατιωτικές δυνάμεις καταλαμβάνουν την ύπαιθρο και ξεριζώνουν τους θεσμούς της λαϊκής εξουσίας που είχαν δημιουργήσει το ΕΑΜ και το ΚΚΕ αποκαθιστώντας τις «επίσημες αρχές».

Τα βασανιστήρια σε αγωνιστές, η αυθαιρεσία εναντίον τους, οι αποτρόπαιες δολοφονίες, οι λεηλασίες, οι βιασμοί είναι στην ημερήσια διάταξη της δράσης δεκάδων παρακρατικών συμμοριών που δημιουργούνται και ενισχύονται από τις κρατικές αρχές και τη Βρετανική Στρατιωτική Αποστολή.

Γερμανοντυμένοι, ταγματασφαλίτες, τετραυγουστιανά κατακάθια και κοινωνικά αποβράσματα κάνουν μερικά από τα πιο βάρβαρα εγκλήματα από όσα είδε η Ελλάδα στη μέχρι τότε ιστορία της.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΕΑΜ, ο απολογισμός του μοναρχοφασιστικού αιματηρού χάους, δεκατρείς μήνες μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας, ήταν 1.289 δολοφονίες, 6.671 τραυματισμοί, 31.632 βασανισμοί, 18.767 λεηλασίες και φυλακίσεις, 84.931 συλλήψεις, 509 απόπειρες φόνου, 265 βιασμοί γυναικών.

Το ΚΚΕ τηρεί τις δεσμεύσεις που απορρέουν από τη Συμφωνία της Βάρκιζας και ρίχνει το βάρος της δουλειάς του στην ανασυγκρότηση και ανάπτυξη του λαϊκού – εργατικού κινήματος που έχει να αντιμετωπίσει την ανοικτή τρομοκρατία και τις πολύμορφες επεμβάσεις του αστικού κράτους στα εργατικά σωματεία και τα συνδικάτα.

Αντιμετωπίζει τη δολοφονική φρενίτιδα του αστικού καθεστώτος με διαβήματα και διαμαρτυρίες. Παλεύει για την καλυτέρευση των συνθηκών ζωής του λαού που είναι αντιμέτωπος με τη φτώχεια, την ανεργία, τον πληθωρισμό, την τρομοκρατία. Στην κατεστραμμένη Ελλάδα για εκατομμύρια ανθρώπους μόνος πόρος ζωής είναι οι κούτες της «ΟΥΝΡΑ» και τα συσσίτια της αμερικανικής βοήθειας, που αποτελούν εργαλείο εκβιασμού και εξαγοράς. Οι ΕΑΜίτες, οι κομμουνιστές αποκλείονται χωρίς δεύτερη κουβέντα.

Το δίλημμα για το λαϊκό κίνημα είναι αν θα διαλέξει ανάμεσα στις αλυσίδες ή τα όπλα.

Την ίδια περίοδο, το 1945, αγωνιστές βγαίνουν ξανά στα βουνά για να σώσουν τη ζωή τους και τη ζωή των οικογενειών τους από τους μοναρχοφασίστες κανιβάλους.

«Η υπομονή μας έχει όρια»

Από δημοσίευμα του «Ριζοσπάστη»

«Η υπομονή μας έχει όρια», προειδοποιεί ο Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης, μιλώντας σε συγκέντρωση του Κόμματος στη Θεσσαλονίκη στις 22 Αυγούστου 1945. Είπε ακόμη ότι «εκατοντάδες χιλιάδες μπρατσωμένα και ροζιασμένα χέρια τίμιων Ελλήνων δουλευτάδων ζητούν να απαντήσουν ανοικτά στις δολοφονίες και τις ατιμίες και συγκρατούνται μόνο από τη λαϊκοδημοκρατική πειθαρχία».

Προειδοποιεί ακόμα ότι αν δεν αποκατασταθεί το κλίμα ομαλότητας, «θα ξανααντηχήσει στα βουνά το τροπαιοφόρο “Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα”».

Από δημοσίευμα του «Ριζοσπάστη»

Από την 1η μέχρι την 6η Οκτώβρη 1945 γίνεται στην Αθήνα το 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ. Στο Συνέδριο υπογραμμίζεται η ανάγκη της Μαζικής Λαϊκής Αυτοάμυνας προκειμένου ο λαός να αμυνθεί με τα ίδια μέσα που χρησιμοποιούσαν οι δολοφόνοι του.

«Αν η τρομοκρατία δεν σταματήσει, αν δεν μπει χαλινάρι στο δολοφονικό αφηνίασμα του μαύρου μετώπου και την κατάφωρη υποστήριξη που του δίνει ο κρατικός μηχανισμός, οι ένοπλες στρατιωτικές δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας, ο λαός θα απαντήσει με τα ίδια μέσα» αναφέρεται στην Πολιτική Απόφαση του Συνεδρίου.

Από τις αρχές του 1946 εμφανίζονται στα βουνά της Κεντρικής και Βόρειας Ελλάδας και στην Πελοπόννησο κάνουν την εμφάνισή τους ένοπλες αντάρτικες ομάδες που αποτελούνται από καταδιωκόμενους αγωνιστές. Οι ομάδες αυτές παίρνουν το όνομα Ομάδες Καταδιωκόμενων Δημοκρατικών Αγωνιστών ή ομάδες Δημοκρατικών Ενόπλων Καταδιωκόμενων Αγωνιστών.

Είναι ολιγομελείς με ελαφρά όπλα και εξαπολύουν επιθέσεις σε Σταθμούς Χωροφυλακής αποκομίζοντας οπλισμό.

Αυτά τα σκόρπια ανταρτικά τμήματα είναι το πρώτο φτερούγισμα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.

«Σε κάθε γωνιά στήνουν καρτέρι οι Χίτες»

Χάρτης του Λιτόχωρου με τις θέσεις των κυβερνητικών δυνάμεων στις 30/3/1947

Στην Πιερία η Χωροφυλακή και οι παρακρατικοί έχουν δείξει ιδιαίτερη σκληρότητα στους αγωνιστές οι οποίοι για να γλιτώσουν είτε φεύγουν σε αστικά κέντρα είτε βγαίνουν στον Όλυμπο.

Αυτό που συνέβαινε στο Λιτόχωρο Πιερίας περιγράφεται με απλό και συγκλονιστικό τρόπο σε αφιέρωμα του ρ/σ «Ελεύθερη Ελλάδα» που έγινε στις 18 Μάρτη 1949 με αφορμή την τρίτη επέτειο της μάχης.

«Στο Λιτόχωρο απαγορεύεται η κυκλοφορία μετά το σούρουπο. Σε κάθε γωνιά στήνουν καρτέρι οι Χίτες. Κάθε λίγο γίνονται μπλόκα, έρευνες και συλλήψεις. Τον Γιάννη τον Κάλιο τον σακάτεψαν. Έμεινε 3 μήνες στο κρεββάτι και τώρα γυρνά με τα δεκανίκια.

Τον Γιάννη Τσιτσιρίκο τον κρέμασαν από τα πόδια, τον βασάνισαν και τον πυροβόλησαν από κοντά και το μπαρούτι έκαιγε τις σάρκες του. Τον Γιώργη Παπαθανάση τον σκότωσαν με το βούρδουλα και τη φάλαγγα και έπειτα είπαν ότι αυτοκτόνησε. Και ποιον να ιστορήσει κανείς: Τον Βασίλη Σίφλα, τον Νίκο Ματαπά, τον Φούντο, τον Τηλέγραφο Διονύση. Το γιο του σκοτωμένου Θανάση, το γιο του Τζαβέλα;».

«Ξεσκουριάστηκαν τα λίγα τουφέκια και πυρομαχικά που ο καθένας μπόρεσε να βρει»

Σύμφωνα με μαρτυρία του Θανάση Ανάγνου, ο οποίος ήταν γραμματέας της ΕΠΟΝ Πόλης της Κατερίνης και μέλος του ΚΚΕ, η οποία δημοσιεύτηκε στον «Ριζοσπάστη» στις 11 Δεκέμβρη 1996, στα μέσα Μάρτη του 1946 έγινε κομματικό αχτίφ της Περιφερειακής Οργάνωσης του ΚΚΕ Κατερίνης, στο οποίο πήρε μέρος και ο ίδιος.

Στο αχτίφ αναλύονται οι αποφάσεις της 2ης Ολομέλειας του ΚΚΕ, που συνήλθε στην Αθήνα από τις 12 μέχρι τις 15 Φλεβάρη 1946, από τον Ευριπίδη Καπετάνιο (Πάνο), μέλος του Γραφείου Περιοχής Μακεδονίας και εγκρίνονται. Όπως αναφέρει ο Μ. Ανάγνου, το αχτίφ «ενέκρινε τις αποφάσεις της 2ης Ολομέλειας και υπογράμμισε ότι «πρέπει να αντιδράσουμε αποφασιστικά. Στην ένοπλη τρομοκρατία θα αντιτάξουμε την ένοπλη αυτοάμυνά μας. Υποχωρήσεις και περαιτέρω ανοχές οδηγούν στην εξόντωση του Λαϊκού Αντιστασιακού Κινήματος»».

Υποστηρίζει ακόμη ότι «την επόμενη του αχτίφ μέρα, ο Πάνος, συνοδευόμενος από τον Θανάση Ερμείδη, μέλος του Γραφείου της Περιφερειακής Επιτροπής του ΚΚΕ, μεταβαίνουν στο Λιτόχωρο. Έξω από το Λιτόχωρο γίνεται σύσκεψη των καταδιωκομένων αγωνιστών της πόλης. Μεταξύ αυτών ήταν οι: Ανδρεάδης Γ. (Κουκουτάτσιος Γ.), Φωτεινός, Τζαβέλας, Τσουκανάρας Κ., Καστάνης Γ., Κουφοδήμος, Κουφός Λ. και άλλοι. Στη σύσκεψη, μετά την ενημέρωση των σ. από τον Πάνο, καθορίστηκε ένοπλη επίθεση στο Λιτόχωρο, στις 30-31 Μάρτη, ενάντια στις εγκληματικές ένοπλες συμμορίες και το άντρο των βασανιστηρίων, το Σταθμό της Χωροφυλακής».

Το κλίμα ανάτασης που επικράτησε ανάμεσα στους καταδιωκόμενους του Ολύμπου λίγο πριν την επίθεση διαπνέει το αφιέρωμα του ραδιοφωνικού σταθμού «Ελεύθερη Ελλάδα» στις 20 Οκτώβρη 1947 με αφορμή την επέτειο από τον ένα χρόνο της ίδρυσης του Δημοκρατικού Στρατού.

«Οι προετοιμασίες για το χτύπημα κράτησαν μερικές μέρες. Ξεσκουριάστηκαν τα λίγα τουφέκια και πυρομαχικά που ο καθένας μπόρεσε να βρει. Αν και δεν ανακοινώθηκε τίποτα ακόμα στους άντρες της ομάδας, η διαταγή της καθαριότητας του οπλισμού έδειχνε όμως πως κάτι σοβαρό πρόκειται να γίνει και ο ενθουσιασμός φαινόταν στα κουρασμένα πρόσωπά τους.

Την παραμονή της επιχείρησης φτάνουν άλλοι 16 καταδιωκόμενοι και ο αριθμός της ομάδας από 17 γίνεται 33.

Την επομένη, 30 του Μάρτη, όλα είναι έτοιμα για την επιχείρηση. Σε συγκέντρωση μιλά ο παππούς Τζαβέλας. Δεν ξέρει πολλά γράμματα ο αξέχαστος ήρωας, μα τα λόγια του μιλούν στην καρδιά. “Παιδιά φτάνει πια να “μαστε κρυμμένοι στις σπηλιές, σαν αφορεσμένοι… πρέπει να ξεμπουκάρουμε και να τιμωρήσουμε τους δολοφόνους του λαού μας… Πολεμήσαμε για τη λευτεριά χρόνια ολάκερα και τώρα είμαστε πάλι σκλάβοι. Θα πολεμήσουμε για να ξαναλευτερωθούμε».

Τα λόγια αυτού του γέρου αγωνιστή ηλεκτρίζουν τα παλικάρια. Δάκρυα συγκίνησης και χαράς βουρκώνουν τα πονεμένα μάτια των λαϊκών αγωνιστών. Η λαϊκή οργή σε αντρειωμένα στήθια δεν μπορεί να κρατηθεί πια. Τα παλικάρια καταλαβαίνουν πως η ώρα της απάντησης σίμωσε. “Εκδίκηση. Λευτεριά ή θάνατος».

Ήρεμα και σοβαρά ανακοινώνεται η απόφαση ότι αυτή τη νύχτα θα χτυπηθεί το Λιτόχωρο.

Το λημέρι τραντάχτηκε. Οι αντάρτες με αγκαλιάσματα και ζητωκραυγές εκδηλώνουν τη χαρά τους. Ακούγεται το τραγούδι “Βροντάει ο Όλυμπος”. Τα χέρια χαϊδεύουν τ” αγαπημένα καριοφίλια. Αρκετή ώρα τα τραγούδια του ΕΛΑΣ δονούν τον αέρα. Τα τραγούδια της λευτεριάς ξεχύνονται στις βουνοπλαγιές και τα φαράγγια, ξαπλώνονται πάνω στους σκλαβωμένους κάμπους, αγκαλιάζουν ολόκληρη την Ελλάδα.

Το βράδυ στις 11 η ώρα, άστραφτε το Λιτόχωρο. Οι άνανδροι δολοφόνοι των άοπλων γυναικόπαιδων και των αγωνιστών πληρώνουν με τη ζωή τους τα εγκλήματά τους».

«Βροντάει ο Όλυμπος και πάλι»

Την Κυριακή 31 Μάρτη 1946 στην Ελλάδα πραγματοποιούνταν εκλογές με το πιστόλι του χωροφύλακα και του παρακρατικού στον κρόταφο.

Το ΚΚΕ και το ΕΑΜ απέχουν για να μη νομιμοποιήσουν το «εκλογικό πραξικόπημα», όπως το χαρακτηρίζουν.

Τη νύχτα της 30ής προς 31η Μάρτη 33 ένοπλοι καταδιωκόμενοι από την περιοχή της Πιερίας μπαίνουν στο Λιτόχωρο και επιτίθενται στη Χωροφυλακή και τους παρακρατικούς και καίνε το κτίριο του Αστυνομικού Σταθμού.

Το χτύπημα αυτό σύμφωνα με το στρατηγό του αστικού στρατού Θρασύβουλο Τσακαλώτο είναι η έναρξη της ένοπλης σύγκρουσης.

«Κάτω από τας σφαίρας των επαναστατών στο Λιτόχωρο ήρχισεν η μάχη του έθνους», γράφει ο στρατηγός του αστικού στρατού Θρασύβουλος Τσακαλώτος.

«Αν η τρομοκρατία συνεχιστεί, τα γεγονότα του Λιτόχωρου θα επαναληφθούν σε όλη την Ελλάδα», διαμηνύει ο Νίκος Ζαχαριάδης.

Μια εξαιρετικά ζωντανή περιγραφή της μάχης δίνει αφιέρωμα που έκανε ο ραδιοφωνικός σταθμός «Ελεύθερη Ελλάδα» στις 18 Μάρτη 1949 με αφορμή την τρίτη επέτειο της μάχης.

«Μαζεύτηκαν και οι 33 έξω από το Λιτόχωρο, εκεί στην Αγία Παρασκευή. Μια διμοιρία του στρατού ήρθε να ενισχύσει τη φρουρά. Στο σπίτι του Παράσχου έμεινε το απόσπασμα από 20 χωροφύλακες. Στην Αστυνομία μείναν άλλοι 20 (…) Το σύνθημα της γενικής επίθεσης θα το έδιναν οι αυτοματιστές. Πέρασαν κοντά από τις ενέδρες αθόρυβα, κύκλωσαν τους στόχους και περίμεναν το σύνθημα.

Τα μεσάνυχτα ακούστηκαν οι πρώτες μπαταριές. Χτυπήθηκαν με την περίπολο που πήγε και τρύπωσε σε ένα σπίτι. Ο Σταθμός της Χωροφυλακής, αφού σκοτώθηκε ο σκοπός με την πρώτη χειροβομβίδα, καταλαμβάνεται εξ εφόδου. Τέσσερις χωροφύλακες αιχμαλωτίζονται. Αρκετοί σκοτώνονται και τραυματίζονται, οι άλλοι φεύγουν από την πίσω πόρτα, τα όπλα των πρωτοπόρων της λευτεριάς παθαίνουν αφλογιστία. Σκουριασμένες και παλιές είναι οι σφαίρες τους. Στο σπίτι το Παράσχου η μάχη λυσσομανά. Απότομα σταματούν τα πυρά και ο Ανδρεάδης φωνάζει: “Διακόπτουμε για 5 λεφτά τα πυρά για να σας πούμε να παραδοθείτε. Είστε και σεις παιδιά του λαού. Αλλιώς θα βάλουμε φωτιά στο σπίτι και τη φωτιά δεν μπορούμε να τη σταματήσουμε». ΟΙ χωροφύλακες απαντούσαν από μέσα με πυρά, βρισιές και κοροϊδία.

Μα ο Ανδρεάδης κάθε τόσο επέμενε να τους ειδοποιεί. Και αυτοί απαντούσαν πάντα όπως πρώτα. Ρίξαν στο τέλος 3 φιάλες πετρέλαιο μα το σπίτι δεν παίρνει φωτιά. Τότε ο Ανδρεάδης κάτω από τη βροχή πυρών μαζεύει ξερά κλαδιά και χόρτα από τους φράχτες στην πόρτα και δίνει φωτιά στο σπίτι ενώ σκάζουν οι χειροβομβίδες γύρω του. Η φωτιά σε λίγο έπιασε για τα καλά. Η σκάλα του δευτέρου πατώματος άναψε και αυτή. Και σαν άρχισε η φωτιά να προχωρά στο επάνω πάτωμα και ο καπνός να τους πνίγει βάλαν τις φωνές: “Είμαστε και μεις παιδιά του λαού. Σώστε μας”. Ήταν όμως αργά πια. Όσοι πηδούσαν από τα παράθυρα μέσα στις φωτιές σκοτώνονταν και καίονταν. Τα πυρά είχαν σχεδόν σταματήσει. Μόνο ένας εγκληματίας πυροβολούσε ως τη στιγμή που οι φλόγες τον κύκλωσαν και κάηκε. Από το απόσπασμα αυτό ένας γλίτωσε για να πάει τα μαντάτα της καταστροφής στην Κατερίνη. Έτσι άρχισε η νέα ένοπλη εξέγερση του ελληνικού λαού».

Το παράσημο «Λιτόχωρο»

Απονομή παρασήμου σε μαχητή του ΔΣΕ στο Γράμμο το 1949

Σημειώνεται σαν επίλογος ότι στις 24 Μάρτη 1949 θεσπίστηκε με διάταγμα της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης το παράσημο «Λιτόχωρο» το οποίο απονεμήθηκε στους μαχητές που συμμετείχαν στην επίθεση είτε ζούσαν είτε είχαν πέσει στα πεδία των μαχών που διεξήγαγε ο ΔΣΕ. Το παράσημο «Λιτόχωρο» απονεμήθηκε στον Γάλλο κομμουνιστή ποιητή Πωλ Ελυάρ όταν αυτός επισκέφθηκε το Γράμμο και το Βίτσι στις αρχές του Ιούνη του 1949.

(902.gr)