Κάλαμος ο Δόναξ ή κοινός (Arundo donax)

Ως Κάλαμος (Arundo) της οικογένειας των Αγρωστωδών περιγράφει το φυτό αυτό ο Π.Γ. Γεννάδιος («Λεξικόν Φυτολογικόν», Αθήνα, 1914) και αναφέρει ότι στην ελληνική χλωρίδα υπάρχουν δύο είδη: Κάλαμος ο πλίνειος (Arundo plinii) και Κάλαμος ο Δόναξ ή κοινός (Arundo donax), που είναι ο γνωστότατος και κοινότατος Κάλαμος, το κοινώς Καλάμι και Κανιά (στην Κύπρο).

Ο Κάλαμος ο κοινός πολλαπλασιάζεται πολύ εύκολα με ριζώματα και αντέχει στην ξηρασία. Ευδοκιμεί κυρίως σε υγρά ή αρδευόμενα εδάφη όπου οι ετήσιοι βλαστοί του, οι κάλαμοι (τα καλάμια) μπορεί να φτάσουν σε ύψος τα 7 μέτρα. Συνήθως φυτεύεται στις άκρες των κτημάτων για να προφυλάσσονται οι καλλιέργειες από σφοδρούς ή ψυχρούς ανέμους.

Χώρισμα σπιτιού με καλάμια, σπάρτα και πηλό, το γνωστό στα μέρη μας τραμέντζο

Η χρήση των καλάμων ήταν ανέκαθεν ποικιλωτάτη, σημειώνει ο Γεννάδιος. Χρησιμοποιούνται ως αλιευτικοί ράβδοι (ορμίδια), για την στύλωση ή περίφραξη των καλλιεργούμενων φυτών, για την κατασκευή κανίστρων, κοφίνων, κύρτων (παγίδες ψαριών), ταλάρων και πολλών άλλων σκευών και οργάνων οικιακής ή γεωργικής χρήσεως. Από καλάμια κατασκευάζονται διάφορα όργανα υφαντουργικής, φλογέρες, πυριτοθήκες, καλαμωτές για την εκτροφή των μεταξοσκωλήκων αλλά και χωρίσματα σπιτιών, όπως το γνωστό στα μέρη μας τραμέντζο. Επίσης, συνεχίζει ο Γεννάδιος, μεγάλη ποσότητα καλάμων χρησιμοποιείται για τους φραγμούς των ιχθυοτροφείων.

Ρίζα καλαμιού

Η ρίζα και τα φύλλα του φυτού χρησιμοποιούνται στη λαϊκή ιατρική ως φαρμακευτικά είδη, ενώ τα φύλλα του αποτελούν κτηνοτροφική τροφή, ιδίως για τα πρόβατα. Ο Πανταζής Κοντομίχης αναφέρει ότι στα ουσιώδη βότανα που σταχυολόγησε σε γιατροσοφικά βιβλία πρακτικών γιατρών της Λευκάδας είναι και η ρίζα του Καλαμιού («Η λαϊκή ιατρική στη Λευκάδα, εκδόσεις Γρηγόρη, 1985»).

Ο Κάλαμος ο Δόναξ ή κοινός είναι ο κατ΄ εξοχήν Κάλαμος των αρχαίων, ο και υπό τα ονόματα Δόναξ ή Κύπριος Κάλαμος αναφερόμενος (Θεοφρ. Φ.Ι. 4.11, Διοσκ. Α 114, Αθήν. Β 62). Κατά τον Στράβωνα, από τους καλαμώνες της Ασσυρίας «καλάμινα πλέκεται παντοία σκεύη, τα μεν υγρού δεκτικά, τη ασφάλτω περιαλειφόντων, τοις δ΄ άλλοις ψιλώς χρωμέμων· και ιστία δε ποιούνται καλάμινα, ψάθοις ή ριψί παραπλήσια». Περιαλοιφόμενοι με πηλό μεγάλοι καλάμινοι τάλαροι χρησίμευαν στην Κύπρο και σε άλλα μέρη της Ανατολής για την εναπόθεση των γεννημάτων.

Σύμφωνα με το σάιτ Φαρμακευτικά Φυτά της Ηπείρου (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Σχολή Επιστημών Υγείας, Τμήμα Ιατρικής, Εργαστήριο Φαρμακολογίας) ο Κάλαμος χρησιμοποιείται υπό τη μορφή αφεψήματος (τσάι), καθώς διεγείρει την λειτουργία του ήπατος και της χολής και αποτελεί ένα εξαιρετικό τονωτικό του γαστρεντερικού συστήματος. Βοηθά στην αντιμετώπιση της δυσπεψίας, της γαστρίτιδας, των γαστρικών ελκών, του κολικού, του τυμπανισμού και της μειωμένης όρεξης. Εμφανίζει μαλακτικές, διουρητικές και αντιγαλακτικές ιδιότητες και λαμβάνεται σε περιπτώσεις που οι μητέρες δεν θέλουν να θηλάσουν. Επίσης, μπορεί να εφαρμοστεί υπό τη μορφή καταπλάσματος εξωτερικά για την επούλωση πληγών στο δέρμα.

Προειδοποίηση: Δεν συνιστάται η χρήση παρασκευασμάτων βοτάνων χωρίς την ενημέρωση του θεράποντα ιατρού ή φαρμακοποιού. Ενδέχεται οι ουσίες που περιέχουν να αλληλεπιδράσουν με το ή τα φάρμακα, που ήδη παίρνει ο ασθενής και να εξουδετερώσουν τη θεραπευτική τους δράση ή να προκαλέσουν τοξικότητα. Μπορεί επίσης, να επιβαρύνουν περεταίρω εξασθενημένες ζωτικές λειτουργίες με κίνδυνο για την υγεία και την ζωή του ασθενούς.