Σχολικές επετειακές γιορτές. Μνήμη και χρόνος.

Του Σπύρου Θ. Μήτση,
Δάσκαλος-Ερευνητής

Ψηλαφώντας το χθες, μέσα από την ανάγνωση του βιβλίου «ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΕΤΕΙΟΙ»¹ του Χάρη Αθανασιάδη, καθηγητή δημόσιας ιστορίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου, και του Πολυμέρη Βόγλη, καθηγητή Κοινωνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, η Μνήμη με ταξίδεψε στο βιβλίο του Κώστα Τσικόπουλου², που πραγματεύεται το θεατρικό έργο «Το Κούγκι και ο Σαμουήλ» και στον εορτασμό της Εθνικής Επετείου της 25ης Mαρτίου που οργάνωσαν, το 1969, οι αεικίνητοι και πολυδύναμοι Ηπειρώτες δάσκαλοί μας, Γιάννης Αναγνώστου (Ζηρού Πρέβεζας), Γιώργος Νάστος (Σκούπρα Άρτης) και Φώτης Τζώρτζης (Κόνιτσα).

Στα παλιά χρόνια οι δάσκαλοι κάθε α/βάθμιας σχολικής μονάδας διοργάνωναν σχολικές γιορτές με παραστάσεις θεατρικών έργων και απαγγελίες ποιημάτων. Τέτοιοι αξιόλογοι δάσκαλοι, κατά το β΄ μισό της δεκαετίας του 1960, ήταν και οι: Γεώργιος Νάστος (1η φωτ), Ιωάννης Αναγνώστου (2η φωτ), Φώτιος Τζώρτζης (3η φωτ.), Ειρήνη Βασιλείου, Γεώργιος Λάζαρης, Χρήστος Περδικάρης, Στέλιος Χόρτης, Παν. Κόγκας.. κ.ά.

Ναι, Χάρη σ΄ αυτό το εξαίρετο βιβλίο, η μνήμη με βοήθησε να ξαναζωντανέψω στιγμές από παλαιότερες επετειακές σχολικές γιορτές του δημοτικού σχολείου Αρχοντοχωρίου, να αναγνωρίσω προσωπικά βιώματα και να ανακαλέσω μνήμες με όμορφες στιγμές από τα σχολικά μου χρόνια.

Παρατηρώντας, λοιπόν, δύο φωτογραφίες από το σχολικό έτος 1968-1969 θυμήθηκα (μαθητής τότε της Γ΄ τάξης) το θεατρικό δρώμενο «Το Κούγκι και ο Σαμουήλ». Το θεατρικό που ανέβασαν στη σκηνή οι μαθητές και οι μαθήτριες της Στ΄ τάξης, για να τιμήσουν την επέτειο της 25ης Μαρτίου 1821. Το θεατρικό που πρωταγωνιστικό ρόλο είχαν οι μαθητές Σπύρος Δ. Καϋμενάκης, Χρ. Μιχαήλ Δάγλας, Βασίλης Φ. Δρακάς, σε ρόλο Νότη Μπότσαρη, Φώτου Τζαβέλα και Λάμπρου Τζαβέλα αντίστοιχα, και οι μαθήτριες Ναυσικά Γαρμπή, Κασσιανή Δρακά και Δέσπω Μπανιά, οι οποίες αναπαριστούσαν τις θρυλικές γυναικείες φυσιογνωμίες του μαρτυρικού Σουλίου και της Ελληνικής Ιστορίας:

Μόσχω (η γυναίκα του Λάμπρου Τζαβέλα και μάνα του Φώτου Τζαβέλα ή η γνωστή Τζαβέλαινα),

Δέσπω (η γυναίκα του Γ. Μπότση, η θρυλική ηρωίδα που κατά πως λέει και το δημοτικό τραγούδι είπε στους Τούρκους, το 1803: «Το Σούλι κι αν προσκύνησε κι αν τούρκεψε η Κιάφα, η Δέσπω αφέντες Λιάπηδες, δεν έκανε δεν κάνει… «… στου Δημουλά τον πύργο…. η Δέσπω κάνει πόλεμο με νύφες και με αγγόνια»… «δαυλί στο χέρι άρπαξε και όλοι φωτιά γενήκαν»!

και

Λένω (η κόρη του Νότη Μπότσαρη, πολέμησε στη Μονή Σέλτσου Άρτας και έπεσε στον Αχελώο για να μη συλληφθεί από τους Τούρκους, που ήθελαν να την οδηγήσουν στο χαρέμι του Αλή Πασά… Η ηρωική πράξη της Λένως Μπότσαρη, έγινε θρύλος της Ελληνικής Ιστορίας και τραγούδι του ελληνικού λαού).

Θεατρικό δρώμενο, 25η Μαρτίου 1969: Οι μαθήτριες Ναυσικά Θωμ. Γαρμπή, Κασσιανή Ευστ. Δρακά και Δέσπω Αντ. Μπανιά, ως άλλες Σουλιώτισσες «κάνουν πόλεμο με νύφες και μ΄ εγγόνια….» Εικονίζονται επίσης, αριστερά ο μικρός γιος του δασκάλου, Κώστας Ιωάννη Αναγνώστου, δεξιά με το μαύρο μαντήλι η Μαίρη Γ. Σκέντου, και πίσω μέσα στην ομάδα η αφεντιά μου να καταγράφει στο νου και την ψυχή τις φωτογραφικές εικόνες³ …

Μνήμη και χρόνος (25η Μαρτίου 1969). Μνήμη και τόπος (το Αρχοντοντοχώρι στο παρελθόν).

Αναμνηστική φωτογραφία των μαθητών/τριών της Στ’ τάξης του 7/θεσίου Δημοτικού Σχολείου Αρχοντοχωρίου. Οι στολές που φορούν είναι χειροποίητες και αποτελούν οικογενειακά κειμήλια και ενθυμήματα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.

Από αριστερά και καθιστοί διακρίνονται οι μαθητές/τριες:

Σπύρος Δημ. Καϋμενάκης, ……., Δέσπω Αντ. Μπανιά, Κασσιανή Ευστ. Δρακά (κρατά στην αγκαλιά της τη Μαργαρίτα, την κόρη του δασκάλου Αναγνώστου,) η Ναυσικά Θ. Γαρμπή, Μαίρη Γ. Σκέντου, Παρασκευή Ζ. Συργιάννη, ….Σκέντου.

Από αριστερά και όρθιοι διακρίνονται οι μαθητές/τριες:

Χρήστος Μιχ. Δάγλας, Βασίλης Φωτίου Δρακάς,………, Σταθούλα Σπ. Κακούρη, Δρακά Αθ. Ευδοκία, Καραγιάννη Μιχ. Τασούλα, Πεταλιά Θ. Αθανασία, Τσάκαλη Χρ. Βασιλική, Κατερίνα Σπύρου Κακούρη,… Αρχόντω Φ. Πιτσινέλη,… Μαριάννα Ι. Πεταλιά, Χαντζαρά Μιχ. Βασιλική, Χαντζαρά Κ. Αναστασία, Καντζούση Θ. Βαρβάρα, Καντζούση Θ. Αγλαϊα, Αναστασία(Σία) Ι. Ρετούλη, Χαρίκλεια Ν. Χολή, Χαρίκλεια Σπ. Συργιάννη, Σαλώμη Ι. Σιδερά, Βασιλ. Μίχα Ντζουροπάνου….

Οι επετειακές σχολικές γιορτές αποτελούσαν και αποτελούν και σήμερα πηγή πολιτισμού και δημιουργίας εθνικής συνείδησης – αγάπης προς τη μικρή και μεγάλη πατρίδα.

Τέτοιας μορφής επετειακές εκδηλώσεις, εντός και εκτός σχολικής μονάδας, στηρίζονται από το κράτος γιατί, όπως υποστηρίζει και ο Πολυμέρης Βόγλης «Οι εθνικές επέτειοι» παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της επίσημης μνήμης και της εθνικής ταυτότητας γιατί δημιουργούν την εικόνα του εθνικού παρελθόντος για μια κοινωνία…».

Βέβαια «για να αντέξει στον χρόνο μια επέτειος» (25ης Μαρτίου. 28ης Οκτωβρίου, Πολυτεχνείου, …αλλά και άλλες μη σχολικές επέτειοι…), λέει ο Χάρης Αθανασιάδης, «δεν αρκεί η θέσπισή της από τις ελίτ, χρειάζεται και η αποδοχή της από τον λαό».(…).

Δραματοποίηση του ποιήματος του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη «Ο Γέρο Δήμος» από τους μαθητές της Στ΄ τάξης του 17ου Δημ. Σχ. Αθηνών.

Εν κατακλείδι,

Χάρη στο εξαίρετο βιβλίο «Εθνικές Επέτειοι, Μορφές διαχείρισης της μνήμης και της ιστορίας», η Μνήμη αναζωογόνησε τη Σκέψη και συγχρόνως την τροφοδότησε με επετειακές εικόνες από το παρελθόν, με συναισθήματα όμορφα από τα σχολικά και τα νεότερα διδασκαλικά χρόνια και κυρίως την πλούτισε με Ιδέες… για το παρόν και το μέλλον.

Μήτσης Θ. Σπύρος
Συνταξιούχος Δάσκαλος
____________________________________________________
¹https://biblionet.gr, Εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 2023,
² https://www.palaiobibliopolio.gr
³Το εκπαιδευτικό φωτογραφικό υλικό-ντοκουμέντο προέρχεται από την εργασία που έχει τίτλο: «Μνήμη και χρόνος. 100 χρόνια επετειακές σχολικές εκδηλώσεις στο δημοτικό σχολείο Αρχοντοχωρίου» και το φωτ. αρχείο του Νίκου Ευστ. Δρακά – φωτ. αρχείο του δασκάλου Ιωάννη Αναγνώστου.