Οι μπουρλοτιέρηδες της Λευκάδας

Του Παναγιώτη Σκληρού

(Ένα απόσπασμα από το βιβλίο του «Η Αλτάνη και άλλες Λευκαδίτικες ιστορίες» που κυκλοφόρησε απο τις εκδόσεις fagotto).

Όλοι λίγο πολύ ζήσαμε ή ακούσαμε ότι στα χρόνια 1950-60 και λίγο μετά, ρίχνανε μπουρλότα στη θάλασσα για ψάρια. Ο βασικός λόγος ήταν να βγάλουν κάνα ψάρι να φάει η φαμελιά αλλά και να κονομήσουνε και κάνα φράγκο. Όμως αρκετές φορές ο μπουρλοτιέρης ήταν κι εκείνος που μοίραζε την ψαριά του σ΄ όλο το χωριό άμα τύχαινε σε μεγάλο κοπάδι και πρόφταινε να τα βγάλει όλα στη στεριά. Ήταν όμως κι εκείνος που μπορούσε να μη γυρίσει στο σπίτι επειδή μια ατυχία θα τον είχε στείλει στον άλλο κόσμο. Εμείς οι μικρότεροι μαθαίναμε για τα μπουρλότα όταν βλέπαμε κανένα κουλοχέρη. Κι ήταν αρκετοί σε κάθε χωριό της Λευκάδας που έτρεμε να μην ακουστεί η λυπητερή καμπάνα γιατί αυτό πρόδιδε κι ένα ακόμα κακό για το χωριό.

«Όταν έλεγαν οι χωριανοί μου πάμε για ψάρεμα εννοούσαν πάμε να ρίξουμε μπουρλότα»! Αυτά μου διηγείται ο φίλος μου ο Κώστας Κονιδάρης από τον Πόρο που μου έδωσε πολλές καλές αλλά και κακές εικόνες απ΄ αυτό το επικίνδυνο κυνήγι της τροφής.

«Ακούστηκε µια δυνατή έκρηξη και η θάλασσα µανιασµένη όρµησε προς τον ουρανό. Ο Μήτσος ξεβρακώθηκε, έµεινε τσίτσιδος και βούτηξε στην κρύα πρωινή θάλασσα. Με κάθε βουτιά έφερνε τρία µεγάλα ψάρια, ένα σε κάθε χέρι κι ένα στα δόντια του: «Να γδυθεί κι ένας άλλος, λέει, δεν προλαβαίνω να τα µαζέψω ούλα και το ρέµα τα παίρνει στα βαθιά άσε που θα πλακώσουνε κι οι καρχαρίες για μεζέ». Όσο για το Μήτσο τον κουλό, εγώ ο ίδιος τον είχα δεί να προσπαθεί να φάει το φαΐ του αφού πρώτα κάποιος του έδενε µε ένα λουρί το κουτάλι στον κοµµένο καρπό του χεριού του»! Αυτή είναι μια καταγραμμένη ιστορία από τις Βολίμες στη Ζάκυνθο αλλά θα ήταν πολύ
εύκολο να ήταν μια ιστορία από τη Λευκάδα.

Μπουρλότα έριχναν σχεδόν σε όλα τα χωριά της Λευκάδας αλλά όχι σε όλα τα ψαροχώρια. Στη Λυγιά π.χ. δεν έριχναν μπουρλότα γιατί γνώριζαν τις συνέπειες και είχαν σεβασμό στη θάλασσα, όπως μου λέει φιλος μου, ερασιτέχνης αλλά τεχνίτης ψαράς με παράδοση, ο Θωμάς Καββαδάς. Αντίθετα στα χωριά που δεν είχαν λιμανάκια ή ψαράδες, αρκετοί κάτοικοι κατέβαιναν στα απόκρημνα βράχια κι έριχναν. Ήταν πολύ επικίνδυνος και πολύ δύσκολος τρόπος ψαρέματος.

Κονόμαγαν κάνα μασούρι δυναμίτιδας συνήθως απ αυτούς που έκαναν εκρήξεις για ν΄ ανοίξουν δρόμους, στέρνες ή να σπάσουν μεγάλες πέτρες κλπ. Με αυτές λοιπόν τις εκρηκτικές ύλες έφτιαχναν τα μπουρλότα τυλιγμένα με ταινίες, πανιά κλπ ώστε η έκρηξη να είναι δυνατή, αφήνοντας ένα κομμάτι φυτίλι 3-5 εκατοστά να περισσεύει. Μερικοί έβαζαν τη γόμωση μέσα σ ένα κουτί από γάλα ή κονσέρβα. Σ αυτό το φυτίλι έβαζαν φωτιά, συνήθως απ΄ το τσιγάρο που είχαν στο στόμα τους και όταν άρχιζε να σπινθηρίζει το πέταγαν εκεί που είχαν εντοπίσει κοπάδι τα ψάρια. Επίσης το λίπασμα της νιτρικής αμμωνίας που έριχναν στις ελιές, ήταν πρώτη υλη που χρησιμοποιούσαν για να φτιάχνουν μπουρλότα.!!

Εκρηκτική ύλη όμως, έβρισκαν και με άλλους πολύ πιο επικίνδυνους τρόπους. Αμέσως μετά τον πόλεμο, έβρισκαν ΤΝΤ ανοίγοντας εκείνες τις πελώριες νάρκες θαλάσσης που τις είχαν ποντίσει οι Γερμανοί ή οι Εγγλέζοι στο Β παγκόσμιο πόλεμο και με κάθε θαλασσοταραχή έβγαιναν ατόφιες στις αμμουδιές ή στα βράχια. Οι νάρκες αυτές ποντίζονταν για να προσκρούσει κάποιο εχθρικό πλοίο και να ανατιναχτεί. Ιδού μια καταγραμμένη μαρτυρία από μια Θιακιώτικη εφημερίδα. Τα πλοία Marburg και Kybgels που εκτελούσαν διατεταγμένα δρομολόγια από Ιταλία για τον ανεφοδιασμό του κατοχικού στρατού προς τα νησιά του Ιονίου αλλά και προς την Πάτρα, χτύπησαν σε νάρκες ανάμεσα Ιθάκη και Βασιλική, στο κανάλι. Το Marburg βυθίστηκε σχεδόν αμέσως. Το άλλο έφτασε στην Ιθάκη και βούλιαξε εκεί.  Έχω ακούσει τέτοια μαρτυρία από το μπάρμπα μου τον Κώστα το Χάλκα που ήταν 10 χρονών τότε αλλά και από άλλους Κονταριώτες που βρισκόταν στο βουνό Σίκερο, στη θέση Φαγιά κι άκουσαν την έκρηξη και τις φωνές. Νόμιζαν -λέει- ότι ήταν τορπίλη του «Παπανικολή» .Φωνές από τους ναυαγούς στρατιώτες και σε λίγες ώρες γέμισαν τα βράχια πνιγμένους και κιβώτια.

Δεινοί μπουρλοτιέρηδες ήταν Καλαμιτσώτες, Δράγανο κι Αθάνι, Μεγανησιώτες, Πορισάνοι και Αλεξαντρίτες. Ονομαστός υπήρξε ο Πάνος ο Ντσίρης από το Καλαμίτι, ο Άγγελος ο Κολοκάσης επίσης απ΄ το Καλαμίτσι, ο Μιχαηλάκης απ΄ το Μαραντοχώρι, ο Στάθης ο Φούρος απ΄ τον Αλέξανδρο, ο Νιόνιος Μπιζινής απ΄ το Μεγανήσι, ο Βαγγέλης ο Πατσαλίκας απ τον Πόρο και πολλοί άλλοι που αναφέρω στο βιβλίο.

Υπήρχε κι ένα μοιρολόι για τους μπουρλοτιέρηδες.

«Δε στο πα γιέ μου να μη πας να ρίξεις το μπουρλότο
Γιατ’ είδα όνειρο κακό πως θά μενες στον τόπο;

Δε στο πα η μαυρόμοιρη, δε στο πα η κακομοίρα
Πως θε να γίνει ο τάφος σου μαύρη δική μου μοίρα;
Στεφάνι γαμπριάτικο, γαρούφαλο στο πέτο
Στην εκκλησιά ευκιόμουνα να το φορέσεις φέτο.
Γαμπρό θα σε συνέβγανα, γαμπρό σε συνεβγάνω
Και στο νεκρό κεφάλι σου στεφάνι εγώ σου βάνω».

Ιστορίες φτώχιας, απόγνωσης, άγνοιας, με τραγωδίες ανείπωτες για λίγα ψάρια να φάει η φαμελιά.

Οι μπουρλοτιέρηδες ήταν εφευρετικοί, έψαχναν λύσεις, είχαν καλές μα και πολύ κακές στιγμές που σημάδεψαν τη ζωή τους και το κορμί τους. Ηταν γενναίοι. Πάλευαν με το θάνατο, όπως οι πανάρχαιοι πρόγονοί μας πάλευαν με τα θηρία για το ίδιο κομμάτι τροφής.