Ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Λευκάδας αποχαιρετά τον άξιο Λευκαδίτη Φιλόλογο Σπύρο Κάτσενο

Ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Λευκάδας με βαθιά λύπη πληροφορήθηκε στις 2 Ιουνίου 2025 την είδηση θανάτου του εξαίρετου Λευκαδίτη φιλόλογου Σπύρου Κάτσενου, από τον Κάβαλο Λευκάδας. Αμέσως συγκάλεσε έκτακτο Συμβούλιο, το οποίο ενημερώθηκε από την Πρόεδρο για το γεγονός και την προσωπικότητα, την εκπαιδευτική διαδρομή και προσφορά του.

Η θητεία του Σπύρου Κάτσενου στην εκπαίδευση αρχίζει από τη Λευκάδα, κατά το τέλος της δεκαετίας του 1960, για να συνεχιστεί ευδόκιμα σε σχολεία της Αττικής. Ήταν η εποχή που το αυταρχικό σχολείο διατηρούσε ακόμα στην πράξη τις δομές, τους θεσμούς, τις παιδαγωγικές στρατηγικές και τις δασκαλοκεντρικές διδακτικές μεθόδους: από τη σχολική ενδυμασία και εμφάνιση μέχρι τα αυστηρά ποινολόγια, τη διαγωγή, τη δασκαλοκεντρική μάθηση, την πειθαρχία και την απόλυτη υπακοή στους κανονισμούς του σχολείου.

Μέσα σ’αυτό το εκπαιδευτικό αλλά και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον και το στενό περιβάλλον μιας μικρής επαρχιακής πόλης, ήταν προσαρμοσμένη και η παρουσία και το καθηκοντολόγιο των καθηγητών: αυστηρότητα, έλεγχος -και της εξωσχολικής ζωής των μαθητών-, εφταήμερη εβδομαδιαία απασχόληση και έλεγχος των υποχρεωτικών θρησκευτικών καθηκόντων κατά τις Κυριακές, ωράριο κυκλοφορίας.

Η θητεία του νέου τότε φιλόλογου Σπύρου Κάτσενου είχε δώσει μια άλλη πνοή στα ήθη του σχολείου, όπως και του αξιοσέβαστου θεολόγου και φιλόλογου Οδυσσέα Μανωλίτση, του Ντίνου Φωτεινού, του Σπύρου Κολυβά, μαθηματικού, του Πολυχρόνη Σίδερη, επίσης μαθηματικού, των φιλολόγων καθηγητριών Λουκίας Αργύρη και Ειρήνης Θεοφίλου, και αρκετών ακόμα νέων καθηγητών που ακολούθησαν.

Ο Σπύρος Κάτσενος, γιος του γνωστού στο νησί της Λευκάδας γιατρού Χρυσόστομου Κάτσενου και της ευγενικής, αρχοντικής συζύγου του Μαρίας, έζησε και μεγάλωσε μαζί με την υπέροχη αδελφή του Ασπασία, σε ένα αστικό λευκαδίτικο σπίτι, του οποίου το ήθος και την φιλελεύθερη αγωγή έφερε ως βίωμα ζωτικό και στην άσκηση των εκπαιδευτικών του καθηκόντων. Αλλά και το μορφωτικό και κοινωνικό επίπεδο της οικογένειας-η μητέρα του ήταν δασκάλα- υπήρξε μια κληρονομιά στενά συνυφασμένη με την άσκηση του ευαίσθητου επαγγελματικού του ρόλου.

Η συνάντησή του με τη νεαρή και υποδειγματική στο ήθος και στην όλη της παρουσία φιλόλογο Λιλίκα Φριντζήλα, η οποία θα γίνει σύζυγός του, και η συνυπηρέτησή τους για χρόνια στη Λευκάδα, θα πολλαπλασιάσει την εκπαιδευτική και παιδαγωγική τους προσφορά στα σχολεία. Αλλά και οι δύο μαζί, θα συνεχίσουν την επιστημονική παράδοση της οικογένειας -και της Λευκάδας-, και μέσω των παιδιών τους, του γιατρού Χρυσόστομου Κάτσενου του νεότερου, και της φιλολόγου και ταλαντούχου ηθοποιού Μαρίας Κάτσενου.

Τι ήταν το ιδιαίτερο στοιχείο που χαρακτήριζε τον Σπύρο Κάτσενο στην άσκηση του εκπαιδευτικού του ρόλου, εκτός από την άρτια φιλολογική του κατάρτιση: Ήταν πάνω απ’όλα το ελεύθερο φρόνημα και η άνετη, απλεγμάτιστη συμπεριφορά, ακόμα κι όταν είχε να αντιμετωπίσει δύσκολα, «άτακτα» ακροατήρια-κυρίως στο Γυμνάσιο Αρρένων. Επίσης, η ηπιότητα του χαρακτήρα του, οι υψηλές παιδαγωγικές αξίες που διέτρεχαν τη διδασκαλία και τη συμπεριφορά του και υπαγόρευαν την αρχή της ίσης αντιμετώπισης, τη χωρίς διακρίσεις επικοινωνία με τους μαθητές του, στοιχείο που εκτιμούν πάνω απ’όλα διαχρονικά οι μαθητές. Ευχάριστος χαρακτήρας, με ανώτερη θεώρηση της ζωής και των ανθρώπων, με πραγματικό ενδιαφέρον και αγάπη για τους μαθητές και την πρόοδό τους, με χιούμορ, προπάντων στις σχολικές εκδρομές και στους περιπάτους, όπου τότε, έξω από τη σχολική αίθουσα, οι μαθητές πλησίαζαν με μεγαλύτερη άνεση και οικειότητα τους καθηγητές τους. Αυτό το πλησίασμα βοηθούσε εξαιρετικά και την πιο φίλια ανέλιξη του μαθήματος, ακόμα και σε περιπτώσεις που εκδηλώνονταν κάποιες μαθητικές εντάσεις ή αμφισβητήσεις της σχολικής «νόρμας».

Ο ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ ΛΕΥΚΑΔΑΣ -και ξεχωριστά η Πρόεδρός του Βιβή Κοψιδά-Βρεττού, της οποίας υπήρξε ένας αγαπημένος δάσκαλος, σήμερα – την πιο επίσημη μέρα της ζωής του- τον τιμά, υπογραμμίζοντας την άξια σεβασμού και μνήμης ατελεύτητης, εκπαιδευτική παρουσία του. Γιατί η γνώση που μεταδίδει ο δάσκαλος μπορεί μέρος της να εξατμιστεί, ή ανάλογα να εμπλουτιστεί, όπως είναι επόμενο, με την πάροδο του χρόνου και τις μεταμορφώσεις της ιστορικής εποχής. Αλλά αυτό που μένει και καθοδηγεί δια βίου είναι η «διαμόρφωση του χαρακτήρα», που τόσο εμφαντικά λεγόταν δεκαετίες πριν, αλλά σήμερα είναι δραματική η εκ-παιδευτική απουσία της, με ανυπολόγιστα επικίνδυνες επιπλοκές για τους νέους και τις ανθρώπινες κοινωνίες. Αυτή τη «διαμόρφωση του χαρακτήρα» την οφείλουμε στους δασκάλους μας, ηθική έκφραση της οποίας αποτελεί ο δια βίου σεβασμός στο πρόσωπο και στη μνήμη τους. Ένας απ’αυτούς του αξιοσέβαστους δασκάλους υπήρξε δικαιωματικά ο Σπύρος Κάτσενος.

Εκ μέρους του Συνδέσμου Φιλολόγων Λευκάδας, συλλυπούμαστε θερμά την αξιότιμη οικογένειά του: την ανεπίληπτης αφοσίωσης σύζυγό του φιλόλογο Λιλίκα Φριντζήλα, τα εξαίρετα παιδιά του Χρυσόστομο και Μαρία, τα εγγόνια του και όλους τους οικείους του. Η φωνή του δασκάλου είναι η τελευταία που θα σιγήσει, ακόμα κι αν το κάθε τι γύρω μας δεν έχει αισιόδοξο πρόσωπο.

Καλό δρόμο, δάσκαλε…

Εκ μέρους του Δ. Σ.

Η Πρόεδρος
Βιβή Κοψιδά-Βρεττού