Αποχαιρετώντας τον αγαπημένο φίλο Χρήστο Μπαλντά

«Στα δίκαιά μου. Το λέει κι ο αέρας…»

Της Βιβής Κοψιδά-Βρεττού

Ήταν αρχές Μάη που τηλεφώνησε η αγαπημένη της οικογένειάς μας Αργύρω (Βερυκίου). Από τα Χριστούγεννα είχαμε να επικοινωνήσουμε. Όλα τότε ήταν καλά. Ο Χρήστος γιόρταζε, τα τηλέφωνα χτυπούσαν ασταμάτητα, η Αργύρω μας στην ένταση της χαράς. Τα παιδιά, ο Ηλίας, η Άννα, η οικογένεια, όλοι επί ποδός…

Τέσσερις μήνες μετά, το σκηνικό είχε αλλάξει. Ο Χρήστος στο μεταξύ αρρώστησε. Είναι από κείνους τους εφιάλτες που φευ! έρχονται πριν ξημερώσει για να σκιάσουν κάθε καλή βεβαιότητα, αν πια μπορούμε να μιλάμε για καλές βεβαιότητες.

Ο Χρήστος μπήκε πλέον σε έναν από κείνους τους φοβερούς ανηχωικούς θαλάμους που οι ήχοι της απόλυτης σιωπής τους σε τρελαίνουν. Ήξερε πως το αντιπάλεμα δεν θα ‘κρινε υπέρ του το αποτέλεσμα. Η επίθεση ήταν ασύμμετρη. Το ίδιο και η πάλη.

Μιλήσαμε στις αρχές του φετινού Μάη. Η φωνή του ξεπνοϊσμένη, τόσο απόμακρα γαλήνια. Είπαμε λίγες κουβέντες. Ψελλίσαμε κάτι για ωραίες μέρες στη Λευκάδα, για το καλοκαίρι που είναι καθ’οδόν…

-Γι’αυτό να βάλεις τα δυνατά σου Χρήστο…

Κι ο Χρήστος, ναι, ναι με έναν αργόσυρτο ρυθμό και μια αδιόρατη αχτίδα φωτός που σπίθισε στιγμιαία στα μάτια του. Για κάμποσο σαν να το πίστεψε ή τουλάχιστον το θέλησε, το ονειρεύτηκε… Όταν κλείσαμε το τηλέφωνο, και για μια βδομάδα περίπου, δεν άκουγα παρά εκείνο το επαναλαμβανόμενο αχνό ναι, ναι, του Χρήστου, κι ένιωθα πως ήταν απλώς η ευγένεια της συγκατάνευσης ενός παιδιού που λέει ναι, για να μην στενοχωρήσει κανέναν, να μην απογοητεύσει. Ίσως και μια στιγμιαία λαχτάρα για έναν παράδεισο, που ήξερε να τον ζει τα καλοκαίρια στη Λευκάδα.

Ο Χρήστος ήταν «πολιτογραφημένος» Λευκαδίτης. Όχι εξ αγχιστείας Λευκαδίτης, εξ αίματος Λευκαδολάτρης, φύσει και θέσει. Όχι μονάχα γιατί ήταν ο αγαπημένος σύζυγος της Αργύρως μας, δυναμικού φορέα του τοπικού μας πολιτισμού σε μέρες που δεν χρειαζόταν το ρετούς του μάρκετινγκ, για να παραβγεί στο παιχνίδι του τουριστικού προϊόντος. Αλλά σε εποχές που η ίδια η φύση του Λευκαδίτη, η αυτόχθων θητεία του σ’αυτή τη γη, η μακρά παράδοση του λόγιου και λαϊκού πνεύματος ύφαινε τον πολύφωνο καμβά που πάνω του συνηχούσαν σύμβιες και αλληλοεπηρεαζόμενες πολιτισμικές φωνές: του λαϊκού και του λόγιου πολιτισμού μας, ένα επιβιούν μέχρι σήμερα σχεδόν, λαϊκό-αστικό συνεχές.

Αυτά τα δύο ρεύματα σκέψης και πολιτισμικής πράξης γνώρισε ο Χρήστος στην πρώιμη μεταπολεμική Λευκάδα. Και που εγκαταστάθηκε στο κύτταρό τους «σαν έτοιμος από καιρό». Δεν ήταν μια μακρά αφήγηση ή μια σειρά ιστοριών από κείνες που πραΰνουν το φορτωμένο από αγωνίες και πάθη παρόν μας. Επρόκειτο για το πιο καίριο, βαθύ και αυθόρμητο βίωμα που μοιράστηκε με την Αργύρω του στην πόλη της Λευκάδας, στις παράγκες τις μεσοπολεμικές των καλοκαιριών του Άη-Γιάννη, σπαράγματα της επώδυνης ιστορίας των πολέμων, των καταστροφών αλλά και της καρδιάς των φτωχών ανθρώπων που δεν κιότευε, δεν παράδινε εύκολα το βασίλειο της χαράς, αλλά το σμίλευε με τα δικά του απλά και όμορφα υλικά: την παρέα, το ψαράδικο ταβερνάκι, το ούζο με το μαριδάκι για μεζέ, τη θάλασσα τη μικρή του μεροκάματου και την άλλη, απέραντη ως η έμπνευση, των Αλαφροΐσκιωτων μεγάλων ποιητών της.

Μέσα σ’αυτή την «έμμορφη» -κατά τον Κυριακίδη- έκφραση του πολιτισμού της καλοκαιρινής Λευκάδας, έστησαν τη νεανική προκοπή τους σαν ζευγάρι, μόχθησαν με το πάθος της κοινωνικής προσφοράς σε πολλά πεδία, ανάστησαν τα δύο ξεχωριστά παιδιά τους, την Άννα, άξια ψυχολόγο και τον απέραντο στη χαρισματική του κοινωνικότητα Ηλία, δραστήριο παράγοντα πολιτισμού στο Ευγενίδειο Ίδρυμα σήμερα.

Ο Χρήστος δεν χρειάστηκε να εγκλιματιστεί στα ήθη της τοπικότητας. Έφερε τη φυσική ταυτότητα του ελεύθερου πνεύματος – το ίδιο ποιητικό πνεύμα που αναδίνει η φύση και η ιστορία της Λευκάδας και στο οποίο αναγνώριζε την ενέργεια ζωτικών του κυττάρων. Η μαθητική του ζωή σε Γυμνάσιο της Αθήνας -συμμαθητής και φίλος του ηθοποιού Νίκου Ξανθόπουλου-, το χιούμορ, οι σκανταλιές, η «απείθεια» με ιδεολογικό, ανθρωπιστικό προσανατολισμό, οι ιδιαίτερες επιδόσεις του στα μαθηματικά. Η εφηβική επανάσταση, όχι χωρίς αιτία, αφού ο πατέρας του υπήρξε αγωνιστής της Αριστεράς στα δύσκολα αλλά αισιόδοξων κοινωνικών οραμάτων χρόνια, και ο ίδιος σ’αυτές τις ιδέες θήτευσε δια βίου με τόλμη και ανεξαρτησία πνεύματος. Στο Πανεπιστήμιο σπουδάζει οικονομικά, διαβάζει πολύ, όχι τόσο τα ακαδημαϊκά μαθήματα όσο πολιτική φιλοσοφία, μαρξισμό, κοινωνιολογία – ό,τι δηλαδή θα μπορούσε να του προσφέρει εναλλακτική σκέψη γι’αυτό που ήταν παρακμιακό πολιτικό κατεστημένο στα νεανικά του χρόνια, κι αυτός πάντα απέναντι.

Οι αφηγήσεις του Χρήστου για τα πεπραγμένα εκείνων των χρόνων ήταν οι πιο αθόρυβα παλλόμενες ηχητικές και εικονικές αναπλάσεις μιας ιστορικής μυθιστορίας, που κάποια στιγμή σε έκανε να αναρωτηθείς: πώς τόση πραότητα σε τόσο ανήσυχη ανθρώπινη φύση; Ήταν το φυσικό του χάρισμα που έδινε αυτούς τους τόνους. Ήταν ο χαρακτήρας του που μετείχε τόσο αυθεντικά στο σοβαρό όσο και στο αστείο που βγάζουν οι καταστάσεις προπάντων όταν γίνουν μια παρελθούσα αφήγηση. Ήταν το γνήσιο κοινωνικό του ήθος, η χαρισματική του κοινωνικότητα, συμβατή με ένα εν πράξει ανθρωπιστικό πνεύμα, παρά την ώριμη και κατασταλαγμένη κρίση του με την οποία ζύγιζε ακριβοδίκαια, ανθρώπους και πράγματα.

Αγαπούσε τους ανθρώπους και οι άνθρωποι δένονταν μαζί του με φιλία ανεξίτηλα δοτική. Τα τελευταία καλοκαίρια η Λευκάδα τον δεχόταν με την Αργύρω του πάντα – ο Χρήστος της Αργύρως, λέγαμε για να τον ξεχωρίσουμε. Στην παρέα είχε προστεθεί και ο Γιώργος, φίλος της καρδιάς και γείτονας, που μαζί όλοι, και κάτω από τη στοργική, ακοίμητη εποπτεία του Ηλία, το καλοκαίρι ξεδίπλωνε την πιο όμορφη θάλασσα για χάρη τους.

Αξέχαστη η συνάντησή μας το καλοκαίρι του 2023 στη γραφική, «παρά θίν’αλός» ταβέρνα του Τζαβίδη. Από τις κουβέντες μας πέρασε ο εξωτισμός των περασμένων μακρινών καλοκαιριών του Άη Γιάννη, τα αξέχαστα οικογενειακά πικνίκ εκεί και στα Πευκούλια, σπαρταριστές μνήμες ανθρώπων και πραγμάτων, ανάμικτες με μια ώριμη κοινωνική φιλοσόφηση του σήμερα -και της Λευκάδας- του ανύπαρκτου ρομαντισμού, της λεηλάτησης της φυσικής ομορφιάς χωρίς σχέδιο και όραμα. Με μόνο απομεινάρι αυτό που ζει στη μνήμη και που ζωντανεύει στις «ιστορίες» μας από τη μια στην άλλη γενεά.

Αγαπημένε μας Χρήστο,

Το καλοκαίρι έφτασε κι εσύ μ’αυτή την ύστατη «χειρονομία», πεπρωμένο της χθόνιας φύσης των πάντων, έρχεσαι, έτσι σιωπηλά και αθόρυβα να πάρεις μια θέση αιωνιότητας στον τόπο που τον τίμησες ως γενέθλιο τόπο, και που με κύτταρά του πλασμένο, αφήνεις το σπουδαίο κεφάλαιο της άξιας συνέχειας – τα παιδιά σου, τον θαυμαστό εγγονό σου Αιμίλιο και τους νεότερους βλαστούς που θα ξεπεταχτούν. Άλλωστε τα καλοκαίρια της Λευκάδας δεν αρχίζουν παρά τη στιγμή που ο Ηλίας καταφτάνει με το μπρίο και τον αήττητο δυναμισμό του στο νησί.

Με την υπόσχεση πως θα είσαι πάντα αλώβητος ανάμεσά μας, καταθέτουμε, αυτή την επώδυνη της απώλειας στιγμή, τη βαθιά μας λύπη, σφίγγοντας θερμά το χέρι της Αργύρως σου, του Ηλία, της Άννας και όλης της οικογένειας, στης οποίας το πένθος είμαστε συμμέτοχοι.

Καλό σου ταξίδι, αγαπημένε φίλε μας!