Γιορτάζει αύριο ο καβαλάρης Άγιος με το κόκκινο άτι
[Στις βυζαντινές εικόνες αλλά και στη σύγχρονη αγιογραφία ο Άγιος Δημήτριος παρουσιάζεται αρκετές φορές ως καβαλάρης με κόκκινο άλογο, σε αντιδιαστολή του λευκού αλόγου του Αγίου Γεωργίου]
Του Αγίου Δημητρίου αύριο κι αφού ευχηθούμε Χρόνια Πολλά σε όλους τους εορτάζοντες και τις εορτάζουσες ένα μικρό αφιέρωμα στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου στην πόλη της Λευκάδας, μετόχι άλλοτε της Μονής της Κόκκινης Εκκλησιάς, που είχε ντυθεί από σήμερα κιόλας στα γιορτινά της… Τα στοιχεία είναι από το βιβλίο «Ναοί και Μοναί της Λευκάδος» (Αθήναι 1957) του Κωνσταντίνου Γ. Μαχαιρά:
| «Το 1688 ο Ιερομόναχος Θεοφάνης Δανιάς, Ηγούμενος της εν τη περιφερεία του χωρίου Πλατυστόμων Μονής της Υπεραγίας Θεοτόκου της Ευαγγελίστριας, ή Κόκκινης εκκλησίας, δι΄ αιτήσεώς του προς το τότε Ανώτερον Προνοητήν Λευκάδος Πέτρον Μπέμπο, εζήτησεν, όπως τω παραχωρηθή γήπεδον του Δημοσίου, κείμενον εν τη πόλει Αμαξική και ανήκον άλλοτε τω Οθωμανώ Αλή Τσελεπή, ή Χασάν βέη, ίνα επ΄ αυτού ανεγείρη, ου μόνον Ναΐσκον, αλλά και μικρόν κελλίον, εν ω να διαμένουν οι εκάστοτε δι΄ υποθέσεις της υπ΄ αυτόν Μονής κατερχόμενοι εις την πόλιν μοναχοί1. Όντως, ο ως άνω Ανώτερος Προνοητής δια του από 17 Μαΐου 1688 ε.ν. διατάγματός του παρεχώρησε τω αιτήσαντι Ηγουμένω το περί ου επρόκειτο γήπεδον, όπερ δι΄ ετέρου διατάγματός του της 14 Ιουλίου 1688 ε.ν. επηύξησεν εις μήκος.» |
(Ακολουθούν τα δυο διατάγματα)
|
«Ούτω, εντός του 1688 είχεν ανεγερθή, τόσον ο Ναΐσκος καθιερωθείς εις το όνομα του Αγίου Δημητρίου, όσον και το συνεχόμενον τούτω κελλίον.
Μετά τινα έτη, ήτοι τω 1695, ο αυτός Ηγούμενος Θεοφάνης Ζανιάς εζήτησε παρά του τότε Ανωτέρου Προνοητή Λευκάδος Αλοϋσίου Φοσκαρίνι (Foscarini), όπως ούτος τω παραχωρήση και έτερον συνεχόμενον τω Ναΐσκω τμήμα γης, ίνα επί τούτου ανεγείρη οικίσκον, χρησιμοποιηθησόμενον ως κατοικία του εκάστοτε Εφημερίου του Ναού του Αγίου Δημητρίου. Και η αίτησις αύτη εγένετο δεκτή, εκδοθέντος του από 25 Ιανουαρίου 695 διατάγματος.» |
(Ακολουθεί το διάταγμα)
|
«Τω 1704 ο κατά το έτος εκείνο εκλεγείς Αρχιεπίσκοπος Λευκάδος Θεοφάνης Δανιάς κατέστησε τον υπ΄ αυτού ανεγερθέντα Ναΐσκον του Αγίου Δημητρίου Μετόχιον της Μονής της Υπεραγίας Θεοτόκου της Ευαγγελίστριας, ή Κόκκινης εκκλησίας.
Κατά τον σεισμόν του ιδίου έτους 1704 ο ως άνω Ναΐσκος κατέρρευσεν ολοσχερώς»2. Ούτος, ανοικοδομηθείς αμέσως, εγένετο Συναδελφικός πρωτοβουλία του αρχικού κτήτορος και Αρχιεπισκόπου Λευκάδος Θεοφάνους Δανιά. Επίσης, ο αυτός Ναΐσκος, καταρρεύσας και κατά τον σεισμόν του 1825, ανωκοδομήθη υπό των συναδελφών εν ταις σημεριναίς του διαστάσεσι τω 18303. Άξιαι παρατηρήσεως είναι αι τέσσαρες Δεσποτικαί εικόνες του Ναού τούτου, φιλοτεχνηθείσαι υπό του αγιογράφου Νικολάου Δοξαρά4. Ο Ναός του Αγίου Δημητρίου μέχρι της εποχής, καθ΄ ην ετέθη εν αργία, είχε διατηρήσει την συναδελφικήν του ιδιότητα, αριθμών περί τους 45 συναδελφούς.» |
«Το τέμπλο του ναού, σε απλοποιημένη γραμμή μπαρόκ, είναι έργο του Πάνου Προσαλέντη, που μιμήθηκε το τέμπλο του Αγίου Σπυρίδωνα της πόλης.
Τα δεσποτικά του Αγίου Δημητρίου είναι έργα του Παναγιώτη Δοξαρά (1662-1729) (ο Μαχαιράς αναφέρει αντ΄ αυτού, στηριζόμενος σε σημειώσεις του Δημ. Πετριτσόπουλου, τον Νικόλαο Δοξαρά (1700;-1775) που ήταν γιος του Παναγιώτη), ιδρυτή της Επτανησιακής σχολής. Ο Π. Δοξαράς στάθηκε ο θεωρητικός και πρακτικός ηγέτης της σχολής αυτής.
Η εικόνα του Αγίου Δημητρίου με την Μετάσταση της Παναγίας στο πάνω μέρος της είναι έργο του Γ. Χρυσολωρά.» (Πηγή: «Χριστιανική Ζωγραφική – Η Μεταβυζαντινή και Επτανησιακή Τέχνη στις Εκκλησίες και τα Μοναστήρια της Λευκάδας (15ος-20ος αι.)», Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, Αθήνα 1999)
[Gallery not found]
_______________
1 Κρατικόν Αρχείον Ενετίας, Φάκελλος αρ. 1174
2 «1704 Νοεμβρίου 11 – εγίνη ένας φοβερός σεισμός, οπού έπεσαν εις την Αμαξικήν όσα σπήτια ήταν τοίχινα και μερικά τάβλινα και οι εκκλησίαις, μόνο ο Άγιος Αθανάσιος έμεινεν, επειδή και ήταν ξύλινος» – Ιωάννου Ν. Σταματέλου – «Αι δεκατρείς μνημονευόμεναι καταστροφαί της Λευκάδος από του 1612 μέχρι 1869», Εν «Εφημερίδι των Φιλομαθών» της 24 Ιανουαρίου 1870, αριθ. 726, σελ. 1986 – Εν Αθήναις) [δες ΕΔΩ]
3 Αρχειοφυλακείον Λευκάδος
4 Εκ σημειώσεως του ιστορικού Δημ. Πετριτσοπούλου
