Για…. τα σταφύλια της οργής (Μέρος 1ον)

Του Θεόδωρου Αραβανή

Στους τελευταίους μήνες περίπου του έτους 1939 ο γενικά συντηρητικός Αμερικανός κινηματογραφικός σκηνοθέτης Τζον Φόρντ και αποδεκτός από το κινηματογραφικό Αμερικάνικο κατεστημένο (ως ώριμος λυρικός σκηνοθέτης), καταπιάστηκε με την μεταφορά στην μεγάλη οθόνη του μυθιστορήματος του Αμερικάνου συγγραφέα Τζον Στάινμπεκ με τίτλο «Τα σταφύλια της οργής» («The Grapes of Wrath»). Το φιλμ παρουσιάστηκε στο σινεμά την 20/01/1940 και το μυθιστόρημα, είχε περατωθεί ως λογοτεχνικό έργο μόλις το προηγούμενο έτος.

Tο μυθιστόρημα αυτό, μαζί με άλλα («Άνθρωποι και ποντίκια»), άρχισε να το γράφει ο συγγραφέας αρχή της δεκαετίας του 1930 και με βάση το οικονομικό κραχ του 1929 στην Αμερική και τα όσα κοινωνικά προβλήματα ακολούθησαν μέχρι και 10 χρόνια μετά, φτώχειας, ανεργίας, μαζικών συσσιτίων στους πολίτες και γενικά την εξάρθρωση της κοινωνικής ως τότε δομής της Αμερικάνικης κοινωνίας. Ακόμα τα χρόνια από το 1930 και μέχρι το 1936 τις αμερικάνικες πολιτείες, ιδιαίτερα στην πολιτεία της Οκλαχόμα, και πολιτείες του Καναδά, έπληξαν σφοδροί άνεμοι που μετέφεραν μεγάλες ποσότητες σκόνης, που σάρωσαν τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις, αφανίζοντας τις σοδειές, ισοπεδώνοντας σπίτια, αγροκτήματα και ως τότε δενδροφυτείες και απογυμνώνοντας το καλλιεργήσιμο έδαφος.

Πηγή

Και μαζί με την ευκαιρία εκμετάλλευσης της γης που βρήκαν οι μεγάλες εταιρείες, οδήγησαν τους εξαθλιωμένους πλέον καλλιεργητές να αναζητήσουν την επιβίωσή τους, μέσω μετανάστευσης στα φημολογούμενα εύφορα εδάφη της πολιτείας της Καλιφόρνιας. Το φαινόμενο αυτό των ετών 1930-1936 (με τους σφοδρούς ανέμους, τις σφοδρές βροχοπτώσεις που έπλυναν το χώματα και την μεταφορά σκόνης) ονομάστηκε dust bowl. Και από τότε ο σπουδαίος αυτός συγγραφέας -λογοτεχνικό nobel το 1960- θεωρήθηκε εκπρόσωπος του συγγραφικού είδους dust bowl literature.

Πηγή

Στην μεγάλη οθόνη, ο Τζον Φόρντ απεφάσισε να μεταφέρει το συγκεκριμένο μυθιστόρημα, με ελάχιστες παρεμβάσεις σεναριακής προσαρμογής, για να μην αλλάξει διόλου ο χαρακτήρας και το πνεύμα του μυθιστορήματος, με την έντονη κοινωνική αντίληψη και ένα δεικτικό χιούμορ, για τα όσα συνέβαιναν στην Αμερικάνικη κοινωνία και τις εργασιακές και παραγωγικές σχέσεις, ιδιαίτερα μετά τα χρόνια του οικονομικού κραχ. Και παρά τις όποιες προσπάθειες κοινωνικής και οικονομικής ανόρθωσης από το 1933 με το new deal, (το νέο οικονομικό και κοινωνικό δόγμα) του νεοεκλεγέντα το 1932 προέδρου των δημοκρατικών Φραγκλίνου Ρούσβελτ.

Ο σκηνοθέτης Τζον Φόρντ, στην προσπάθεια να αποδώσει όσο καλύτερα το πνεύμα του λογοτεχνικού έργου, χρησιμοποίησε ίσως τα καλύτερα ονόματα ακόμα και μέχρι σήμερα στην ιστορία του κινηματογράφου ως συντελεστών παραγωγής. Η μεταφορά του μυθιστορήματος ως κινηματογραφικό σενάριο έγινε από τον ίδιο τον συγγραφέα Τζόν Στάινμπεκ και τον Νάναλι Τζόνσον (σενάρια για τις ταινίες όπως, «Καρδινάλιος Ρισελιέ», «Δουλεμπορικό πλοίο», «The Dark Mirror»), η φωτογραφία έγινε από τον πρωτοπόρο και σπουδαιότερο δντή φωτογραφίας και κάμεραμαν καινοτόμο Γκρέγκ Τόλαντ (φωτογράφος στα φίλμ ο «Πολίτης Κέιν», «Ανεμοδαρμένα Ύψη», και άλλα), την μουσική συνέθεσε και ενορχήστρωσε ο μουσικός Άλφρεντ Νιούμαν (μουσική για τα φιλμ «Λεωφορείο ο πόθος», «Βίβα Ζαπάτα» κ.α ). Για την διανομή των ρόλων επέλεξε ως κεντρικό ήρωα τον Χένρι Φόντα, ως μητέρα του την Τζέιν Ντάργουελ, ακόμα έναν σημαντικότατο καρατερίστα τον Τζόν Κουάλεν για έναν ρόλο συγκλονιστικό κάποιας διάρκειας, … τον Τζόν Καραντάιν και άλλους.

Παραγωγοί στο φίλμ ήταν ο ίδιος ο σεναριογράφος του φίλμ Νάναλι Τζόνσον και ο Ντάριλ Ζανούκ (παραγωγός στο φίλμ «Συμφωνία Κυρίων» κ.α).

(Συνεχίζεται)