Γιορτάζει το παλιό Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία στο Σπανοχώρι
Ιστορικό της Μονής του Αγίου Ηλία Προφήτου στους Σφακιώτες Λευκάδας
Γιορτάζει την Τετάρτη 20 Ιούλη το παλιό μοναστήρι του Προφήτη Ηλία στο Σπανοχώρι Λευκάδας.
Σήμερα, Τρίτη 19 Ιούλη, παραμονή της εορτής, στις 6.00 το απόγευμα, θα τελεστεί εσπερινός μετ΄ αρτοκλασίας ενώ θα προσφερθεί στους επισκέπτες παραδοσιακό κουρκούτι που έχουν ετοιμάσει γυναίκες του χωριού. Επίσης, ανήμερα της γιορτής θα λειτουργήσει η εκκλησία – ο Όρθρος θα αρχίσει στις 7.30 π.μ.
Πρώτη φορά ακούσαμε να γίνεται λόγος για το μοναστήρι αυτό που η ίδρυσή του ανάγεται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και το οποίο περιήλθε το 1815 στο ελληνικό Δημόσιο. Παραθέτουμε το ιστορικό της Μονής, όπως αυτό περιγράφεται στο σύγγραμα «Ναοί και Μοναί Λευκάδος» (Αθήναι 1957) του Κωνσταντίνου Γ. Μαχαιρά, ο οποίος συμπεριλαμβάνει και ένα ενδιαφέρον κείμενο για την Πατρωνεία δημοσίου δικαίου που ισχούσε για τα Μοναστήρια κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας. Σε αυτή την περίπτωση πρώτος «πάτρωνας» της Μονής του Αγίου Ηλία προφήτου στο Σπανοχώρι Λευκάδας υπήρξε ο Μητροπολίτης Λευκάδας Χρύσανθος Ψωμάς.
| ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΗΛΙΑ ΠΡΟΦΗΤΟΥ |
«Ο εν τω χωρίω Σφακιώταις κείμενος Ναός του Αγίου Ηλία προφήτου είχεν ανεγερθεί διαρκούσης της επί της Λευκάδος Τουρκικής κυριαρχίας. Ουδαμόθεν εμφαίνεται, τις ήτος ο ανεγείρας τούτον. Πάντως, εκ παλαιών εγγράφων προκύπτει, ότι τη 10η Φεβρουαρίου 1689 η Ενετική Κυβέρνησις παρεχώρησε εις τον Ιερέα Μελέτιον Βονασσιέρην τον ως άνω κατερειπωμένον Ναόν, επί τω τέλει, όπως ούτος τον ανοικοδομήση και συστήση περί αυτόν Μονήν, καταβάλλων κατ΄ έτος εις το Δημόσιον Ταμείον Ρεάλια 8 και 3/41. Η ούτω συσταθείσα Μονή του Αγίου Ηλία προφήτου συν τω χρόνω απέκτησε μεγίστην ακίνητον περιουσίαν, προελθούσαν, τόσον εξ αφιερωμάτων των πιστών, όσον και εκ Κρατικών παραχωρήσεων2. Τω 1709 η εν λόγω Μονή περιήλθεν εις το Δημόσιον3.
Τω 1744 δια διατάγματος του Γενικού Προνοητού Θαλάσσης Δανιήλ Δολφίν είχε παραχωρηθή εφ΄ όρου ζωής προς τον τότε Αρχιεπίσκοπον Λευκάδος Χρύσανθον Ψωμάν η Πατρωνεία δημοσίου δικαίου επί της Μονής του Αγίου Ηλία προφήτου, υπό τον όρον, όπως ούτος καταβάλλη εις το Δημόσιον Ταμείον Λίρας 1172, αίτινες ήσαν υπόλοιπον του επί της Μονής καθυστερουμένου φόρου της Δεκάτης4.
Καταχωρούμεν ενταύθα την κάτωθι διαταγήν του Ανωτέρου Προνοητού Λευκάδος Λαυρεντίου Παρούτα, ουχί δι΄ άλλον λόγον, αλλά διότι εκ του περιεχομένου της μανθάνομεν τον τρόπον, καθ΄ ον εγκαθίστατο εν τινι Μονή εκείνος, εις ον παρεχωρείτο υπό της Κυβερνήσεως η επί ταύτης Πατρωνεία.
|
«Ημείς Λαυρέντιος Παρούσα, Ανώτερος Προνοητής Λευκάδος. Δια του από 18 Νοεμβρίου διατάγματος του Γενικού Προνοητού Θαλάσσης Δανιήλ Δολφίν έχει παραχωρηθή τω Αρχιεπισκόπω Λευκάδος Χρυσάνθω Ψωμά εφ΄ όρου ζωής η Πατρωνεία δημοσίου δικαίου επί της εν τη περιφερεία του χωρίου Σφακιωτών Μονής του Αγίου Ηλία προφήτου μεθ΄ όλων των εις ταύτην ανηκόντων κτημάτων και μετά των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, των εν τω ως άνω διατάγματι περιγραφομένων. Εντέλλονται οι Προεστώτες του χωρίου Σφακιωτών και οι άλλοι δημόσιοι υπάλληλοι, οίτινες τυχόν ήθελον ζητηθή, να εγκαταστήσουν τον ρηθέντα Αρχιεπίσκοπον, ή τους ανθρώπους τούτου, επιβάλλοντες εις τους καλλιεργητάς και αγρολήπτας των ως άνω κτημάτων την υποχρέωσιν, όπως αναγνωρίζουν τον εν λόγω Ιεράρχην ως πραγματικόν και νόμιμον κάτοχον της Μονής και της περιουσίας της εφ΄ όρου ζωής, χωρίς να τολμήση τις να τω προξενήση την ελαχίστην ζημίαν, επί ποινή Ρεαλίων 50, επιβαλλομένη τω παραβάτη και μείζονος ακόμη κατ΄ αρεσκείαν ημών. Ούτω γενήσεται. Εν Λευκάδι τη 9 Δεκεμβρίου 1744 έ.ν. Λαυρέντιος Παρούσα, Ανώτερος Προνοητής5.» |
Αποβιώσαντος του Αρχιεπισκόπου Λευκάδος Χρυσάνθου Ψωμά τω 1766, η επί της Μονής του Αγίου Ηλία προφήτου Πατρωνεία περεχωρήθη προς τον Ιερομόναχον Ευστάθιον Σταϊκόπουλον, ως προκύπτει εκ του από 26 Σεπτεμβρίου 1766 διατάγματος του Γενικού Προνοητού Θαλάσσης Μαρίνου Πρίουλη (σ.σ. Παρατίθεται εκ του Ιταλικού το διάταγμα που βρίσκεται στο Αρχειοφυλακείον Λευκάδος).
Τω 1773 ο Ανώτερος Προνοητής Λευκάδος Αντώνιος Δολφίν διέταξε τον Δημόσιον καταμετρητήν γαιών Γεώργιον Παπαδόπουλον, όπως καταμετρήση τα κτήματα της Μονής του Αγίου Ηλία προφήτου και εξακριβώση τους εις βάρος ταύτης γενομένους σφετερισμούς. Όντως, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος τη 29 Νοεμβρίου 1773 υπέβαλε το κάτωθι πόρισμα της εργασίας του, εξ ου προέκυψεν, ότι η έκτασις των εκ μέρους τρίτων σφετερισθέντων κτημάτων της Μονής ανήρχετο εις 36 στρέμματα6 (σ.σ. Παρατίθεται εκ του Ιταλικού το πόρισμα που βρίσκεται στο Αρχειοφυλακείον Λευκάδος).
Μετά τον θάνατον του ηγουμένου και πάτρωνος Ευσταθίου Σταϊκοπούλου, η επί της Μονής του Αγίου Ηλία προφήτου Πατρωνεία δημοσίου δικαίου παρεχωρήθη εφ΄ όρου ζωής προς τον Ιερέα Ιωάννην Χαλικιάν δια του διατάγματος της 14 Αυγούστου 1786. Θανόντος και τούτου τω 1815, η Μονή μετά των κτισμάτων της περιήλθεν εις το Δημόσιον, όπερ έκτοτε εξεμίσθωνε ταύτα κατά τετραετίαν, υποχρεουμένων των μισθωτών να διατηρούν εν καλή καταστάσει τον Ναόν της Μονής7.
___________________________
1 Κρατικόν Αρχείον Ενετίας, Φάκελλος αριθ. 1174
2 Αρχειοφυλακείον Λευκάδος
3 Αρχειοφυλακείον Λευκάδος
4 Κρατικόν Αρχείον Ενετίας, Φάκελλος αριθ. 868
5 Εκ του Ιταλικού (Αρχειοφυλακείον Λευκάδος)
6 Εκ του Ιταλικού (Αρχειοφυλακείον Λευκάδος)
7 Αρχειοφυλακείον Λευκάδος
