Αμαλία Κατωπόδη: Εμπνέοντας φοιτητές στο προσωπικό τους ταξίδι στην αρχιτεκτονική
Μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη της συντοπίτισσάς μας κας Αμαλίας Κατωπόδη στην επίσημη διαδικτυακή παρουσίαση του Umeå University (Σουηδία), όπου η ευαισθητοποιημένη αρχιτεκτόνισσα συντονίζει και αναπτύσσει με την ιδιότητα του λέκτορα, με έναν πρωτοποριακό τρόπο, μαθήματα ως υπεύθυνη του προγράμματος του πρώτου έτους της Αρχιτεκτονικής. Η κα Κατωπόδη είναι κόρη του αείμνηστου ναυάρχου Θωμά Κατωπόδη. Ευχαριστίες και δημόσια στη Μαριάννα Κολυβά, για τη μετάφραση:
«Διδασκαλία για μένα είναι μια κοινή πράξη, όπου ο φοιτητής ως άτομο είναι στο κέντρο. Βρίσκω εξίσου σημαντικό το να θωρακίζεις την αυτοπεποίθηση και την ταυτότητα των φοιτητών στο επάγγελμα όσο και το να τους δίνεις οδηγίες και πρακτικές συμβουλές για το πώς να προχωρήσουν στα σχέδιά τους», λέει ο Αμαλία Κατωπόδη, αρχιτέκτονας και λέκτορας στο Umeå School of Architecture, και ένας από τους υποψηφίους για το διαπαιδαγωγικό βραβείο 2016.
Ο ποταμός Ume απαστράπτει και οι ακτίνες του ήλιου βρίσκουν το δρόμο τους για το εστιατόριο και το μεσημεριανό γεύμα στο Umeå Arts Campus, όπου μια χορωδία φωνών καταλαμβάνει τον χώρο. Η Αμαλία Κατωπόδη πίνει τον απογευματινό της καφέ σε ένα χάρτινο κυπελλάκι.
Ακριβώς πριν από ένα χρόνο, άρχισε να εργάζεται στο Umeå School of Architecture – ένα σχολείο σε πλήρη αναβάθμιση / ανακατασκευή.
«Είναι πραγματικά απόλαυση! Ήξερα αμέσως ότι είχα πολλά να συνεισφέρω και να μάθω εδώ», λέει.
Ως υπεύθυνη του προγράμματος του πρώτου έτους της Αρχιτεκτονικής, συντονίζει και αναπτύσσει μαθήματα. Η δομή του πρώτου έτους έχει πλήρως αναθεωρηθεί και η Αμαλία Κατωπόδη εισήγαγε ένα εντελώς νέο τρόπο δουλειάς. Τα διάφορα projects πραγματοποιούνται σε διαδοχικές ενότητες, προκειμένου να δημιουργηθεί μια εξέλιξη στο πλαίσιο της διαδικασίας του σχεδιασμού. Υποστηρικτικές μελέτες, ιστορία, θεωρία και τεχνολογία τρέχουν παράλληλα με την πορεία της σύνθεσης (του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού) και νέες γνώσεις και δεξιότητες προστίθενται σταδιακά και αναπτύσσονται από και μέσα σε όλο το πρόγραμμα σχεδιασμού.
«Αυτός ο τρόπος λειτουργίας αλλάζει την βάση της νοοτροπίας των φοιτητών. Βοηθά τους φοιτητές να αντικατοπτρίζουν με ανοιχτό μυαλό και να αξιολογήσουν με κρίση γιατί κάνουν τις επιλογές τους. Δημιουργούνται και συσσωρεύονται κριτήρια για αυτές τις επιλογές και αποφάσεις τους. Η Αρχιτεκτονική δεν πρέπει να είναι μόνο κάτι όμορφο· αφορά εξίσου την επιστήμη, την υλικότητα, τη δομή, το κοινωνικό πλαίσιο και τον πολιτισμό, μεταξύ πολλών άλλων. Η εκπαιδευτική μας δομή παρέχει σταθερότητα και αυτό είναι μάλλον κάτι μοναδικό.»
Το θέμα της αρχιτεκτονικής διαφέρει από τα κοινά θέματα. Δεν λειτουργεί όπως τα μαθηματικά ή τις γλωσσικές σπουδές· αντ’ αυτού, είναι ένα εντελώς νέο θέμα που οι περισσότεροι φοιτητές στο παρελθόν δεν έχουν διδαχθεί στο ανώτερο δευτεροβάθμιο σχολείο. Κατά το πρώτο έτος, διάφορα νέα εργαλεία επικοινωνίας εισάγονται και οι φοιτητές ενθαρρύνονται να εξερευνήσουν τα ακόλουθα: σκίτσο, ζωγραφική, φωτογραφία, κινηματογράφηση, μοντέλο λήψης αποφάσεων και 1:1 κατασκευή με τη χρήση του εργαστηρίου.
«Η ανακάλυψη της προσωπική τεχνικής, η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και η διερεύνηση των ενδιαφερόντων είναι πολύ σημαντικά στοιχεία στο ταξίδι των φοιτητών προς το αρχιτεκτονικό επάγγελμα», λέει η Αμαλία Κατωπόδη, που η ίδια βλέπει τον εαυτό της τόσο ως δάσκαλος όσο και προπονητή.
Οι φοιτητές παίρνουν αυτό που αναμενόταν/που προσδοκούσαν, όταν κάνουν αίτηση;
«Το παίρνουν. Αρχικά όμως είναι απογοητευμένοι και πολλοί αισθάνονται άβολα και αδέξια. Παρά το γεγονός ότι, αργότερα μέσα στο έτος, διαπιστώνουμε ότι οι φοιτητές αρχίζουν να αναπτύσσουν την ταυτότητά τους και αρχίζουν να πιστεύουν στον εαυτό τους και το έργο τους. Είναι μια μάλλον όμορφη διαδικασία.»
Ένα μέρος της εκπαιδευτικής μεθόδου είναι ότι οι φοιτητές δεν γνωρίζουν ποια ενότητα ακολουθεί, προκειμένου να επικεντρωθούν στην κρίση της υπάρχουσας και να μην βιαστούν να βγάλουν τα συμπεράσματά τους με προκαταλήψεις. Επίσης, πολύ συχνά, δίνονται στους φοιτητές απρόσμενες, ενδιάμεσες, εργασίες.
«Το πρώτο Project στη διάρκεια του φθινοπώρου ήταν να μετρήσουν το ανθρώπινο σώμα σε κλίμακα 1:1, προκειμένου να κατανοήσουν την έννοια του χώρου μέσω της σωματικής τους εμπειρίας. Αρχικά τους ζητήθηκε να μετρήσουν τους εαυτούς τους σε ποσότητα και στη συνέχεια, σε ποιότητα – καλλιεργώντας μια ισορροπία ανάμεσα στην επιστήμη και την τέχνη, την τεχνολογία και το σχεδιασμό».
Αυτό το σύνολο των μετρήσεων βοηθά στην εξέλιξη της διαδικασίας σχεδιασμού, και το αρχιτεκτονικό μοντέλο στο σύνολό του έχει συναφθεί από το «The Un-fashion show». Οι φοιτητές πρέπει να σχεδιάσουν και να κατασκευάσουν έναν ενδιάμεσο χώρο μεταξύ αυτών και του κόσμου· ένα κομμάτι αρχιτεκτονικής ένδυσης ή συσκευής, και να παρουσιάσουν το έργο τους σε μια παράσταση όπου καλείται το σύνολο της Αρχιτεκτονικής Σχολής να παρακολουθήσει. Είναι ένα πρώτο βήμα για τους φοιτητές να εκτεθούν σε έλεγχο και αξιολόγηση, βγαίνοντας εκτός της ζώνης άνεσής τους.
«Το να παρουσιάσουν το έργο τους είναι συχνά το πιο δύσκολο κομμάτι για τους φοιτητές. Παρά το γεγονός ότι, ως ενεργός αρχιτέκτονας, εσείς και το έργο σας είστε συνεχώς υπό παρακολούθηση· πολύ συχνά καλείστε να αγωνιστείτε για το έργο σας – και κάνοντάς το αυτό, θα πρέπει να είστε σε θέση να παρουσιάσετε κάτι, να δεχτείτε την κριτική και να πιστεύετε στην ιδέα σας».
Ο νέος τρόπος εργασίας έχει φέρει πολύ καλά αποτελέσματα στο ευρύτερο έργο των φοιτητών, το οποίο έφθασε σε πολύ υψηλό επίπεδο αυτή την άνοιξη, και παρουσιάστηκε στην Ετήσια Έκθεση. Οι αξιολογήσεις των σπουδαστών δείχνουν ότι έχουν αναπτυχθεί οι ίδιοι, όχι μόνο εντός της θεματικής περιοχή τους, αλλά και ως άνθρωποι. Έχουν πλέον μεγαλύτερη επίγνωση των κινητήριων δυνάμεών τους, γνωρίζουν τα κίνητρά τους και τους λόγους πίσω από την επιλογή της αρχιτεκτονικής.
Ποιος είναι κατάλληλος για να γίνει αρχιτέκτονας;
«Το άτομο πρέπει να έχει μια καλή ισορροπία ανάμεσα στην καλλιτεχνία και την επιστήμη. Εκτός από αυτό, δεν απαιτείται καμία άλλη πραγματική δεξιότητα. Αντ’ αυτού θα πρέπει κάποιος/α να έχει δεξιότητες/ιδιότητες/χαρακτηριστικά όπως η περιέργεια, το πάθος, η δημιουργικότητα και μια ισχυρή επιθυμία να δημιουργήσει. Οι αρχιτέκτονες μοιράζονται πολλά χαρακτηριστικά με τους σκηνοθέτες και συνθέτες.»
Η Αμαλία Κατωπόδη προέρχεται από την Ελλάδα και μεγάλωσε σε μια οικογένεια που μετακόμισε σε πολλά μέρη. Πήγε σχολείο τόσο στις ΗΠΑ, όσο και την Ιταλία και την Αγγλία.
«Όλη η πρώιμη μετακίνηση από τόπο σε τόπο μου έχει δώσει μια αυξημένη κατανόηση των διαφόρων πολιτισμών και έχω γίνει προσαρμόσιμη και ανοιχτή ως άνθρωπος. Δεν έχω ένα καλλιτεχνικό υπόβαθρο, αλλά μου ήρθε πολύ φυσικά/αυθόρμητα το να σπουδάσω αρχιτεκτονική.»
Η Αμαλία Κατωπόδη σπούδασε στο Λονδίνο και ανέπτυξε ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις κοινωνικές πτυχές της αρχιτεκτονικής. Επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου εργάστηκε για πέντε χρόνια σε μια σειρά από μεγάλα αρχιτεκτονικά γραφεία και αργότερα ξεκίνησε τη δική της εταιρεία μαζί με έναν συνεργάτη της. Στη συνέχεια, χτύπησε η οικονομική κρίση και η εταιρεία αναγκάστηκε να επικεντρωθεί εκ νέου και να επεκταθεί και σε άλλους τομείς του σχεδιασμού. Στη συνέχεια η ίδια έγινε μέρος και συμμετείχε στην ίδρυση ενός νέου σχολείου αρχιτεκτονικής σε συνεργασία με τα πανεπιστήμια των Αθηνών και του Λονδίνου.
«Αυτό ήταν το βήμα μου στην ακαδημαϊκή καριέρα για μένα και πρόκειται για μια πραγματικά εξαιρετική εμπειρία. Πέρυσι ήρθα σε επαφή με έναν Δανό συνάδελφο ο οποίος μου είπε ότι μια δουλειά είχε προκηρυχθεί στο Umeå, στη βόρεια Σουηδία. Και έτσι ήρθε η ώρα να ταξιδέψω και πάλι, να εμπνευστώ και να μάθω κάτι καινούργιο.»
Όνομα: Αμαλία Κατωπόδη
Τον εαυτό μου σε τρεις λέξεις: Αισιόδοξη, υπομονετική και γενναιόδωρη
Ενδιαφέροντα: Κινηματογράφος, Μουσική, Φίλοι
Ιδανικό ταξιδιωτικό προορισμό: Ένα ελληνικό νησί με όμορφες παραλίες, καλό φαγητό και γραφικά χωριά
Στο κομοδίνο: Λεπτά βιβλία και αρχιτεκτονικά περιοδικά
Αγαπημένοι Αρχιτέκτονες: Peter Zumthor και Δημήτρης Πικιώνης
Αγαπημένα στοιχεία Σουηδικής αρχιτεκτονικής: ξύλινα κτίρια σε έντονα χρώματα
(Πηγή: teknat.umu.se – Editor: Anna Lawrence)
