Γιάννης Αθηνιώτης: «Κατοχική τριλογία-Λαϊνάκι, Κρανίου Τόπος, Σήμερον Κρεμώνται»

«… Στα κατοχικά χρόνια οι λεβέντες του νησιού υλοποιούσαν τα οράματα του πανελλαδικού αγώνα με την προσφορά, τη θυσία, το τίμιο παράδειγμα. Σκορπούσαν με την άψογη υποκριτική τους τέχνη την συγκίνηση στον ταλαιπωρημένο λαό. Το «Πολεμάμε και τραγουδάμε» δεν ήταν απλό σύνθημα. Πιασμένοι χέρι, χέρι σχηματίζανε κύκλο, βρόγχο, γύρω από τον κατακτητή. Κάποια χέρια κόβονταν. Η θλίψη συμμαχούσε με την ψυχραιμία. Η φαντασία έπλαθε ψυχές ντυμένες φως. Φως Λευτεριάς…

Πάνος Γιαννούλης, από την πόλη της Λευκάδας († 1947)

Οι κανόνες έχουν εξαιρέσεις. Στον αγρό με τα κρίνα πάντα κάπου φυτρώνουν αγκάθια. Μόνο να μην αφεντεύουν. Την είχαμε τούτη την τύχη ν΄ αφεντέψουν τ΄ αγκάθια. Από δω και πέρα όλα είναι φρίκη. Κι οι πέτρες φωνάζουν αδικία. Η αδικία οργισμένη φτύνει στο πρόσωπο το γιο της το Σατανά. Τι είναι γι΄ αυτόν λίγο σάλιο;…

Νίκος Γαζής (Παπλογιάννης), από την Βαυκερή († 1947)

Στο σύνολο των τίμιων αγωνιστών του νησιού, αντρών και γυναικών, νεκρών και ζωντανών στέκω με ευλάβεια, σεβασμό, περηφάνια και αγάπη. Για τους νεκρούς τα χείλη ψιθυρίζουν τρισάγιο, ψάλλουν τη μεγάλη λειτουργία των νεκρών. Για όσους έζησαν τη λέξη: Εύγε!…».

Ζώης Κούρτης (Φασόλιας), από την πόλη της Λευκάδας († 29.06.1947)

Γιάννης Αθηνιώτης, «ΚΑΤΟΧΙΚΗ ΤΡΙΛΟΓΙΑ-Λαϊνάκι, Κρανίου Τόπος, Σήμερον Κρεμώνται», Λευκάδα, 1990, ΠΡΟΛΟΓΟΣ

«… Απ΄ άκρη σ΄ άκρη η Λευκάδα πονάει.
Έχει το στήθος γεμάτο χολή.
Απόφαση παίρνει:
Θα χτυπήσει,
Θα πέσει αντρίκια,
Αν τολμήσουν άλλη φορά.

Η Εγκλουβή ξενυχτάει στη ράχη.
Στους βόλτους κρύβεται μέσα.
Ο Άγιος Δονάτος φιλόξενος είναι.
Ανυπόταχτη, γεννολεβέντρα
Αψηφάει το χάρο.
Το κορμί της δε γέρνει.
Το σκοινί δε θα της δέσει τα χέρια.
Θα το παλέψει το θεριό.
Θα χτυπηθεί μαζί του.
Τι κι αν κρατάει φωτιά,
Σιδερένιο αν έχει το στήθος,
Βροντή τη φωνή,
Κιοτήδες τ΄ ανοίγουν ποριές.
Το αίμα της βράζει.
Το βούκινο αδράχνει
Λευτεριάς μηνύματα στέλνει.

Η Καρυά, Λεβεντομάνα,
Κρατάει τα πλάγια.
Στις κορφές σκαπετάει.
Η καρδιά της το λέει,
Θα χτυπήσει αντρίκια.
Το αίμα ας φτάσει ως το Λιβάδι της κάτω.
Οι Καρσάνες πετούν το μαντίλι.
Το σκούφο φορούν του ΕΛΑΣ
Τα τίμια χέρια δε θα ΄γγίξουν φονιάδες.
Στις πλαγιές σκαρφαλώνουν,
Τις καλοσωρίζουν αδέρφια.
Μ΄ οργή κρατούν το ντουφέκι.
Τ΄ αστροπελέκι προσμένουν, την μπόρα.
Βόλι να δώσουν, βόλι να πάρουν.
Να πέσουν οι άντρες σαν άντρες,
Σαν κι αυτούς οι γυναίκες.

Οι Σφακιώτες μπροστάρηδες είναι.
Τα χωριά αδερφωμένα,
Πιασμένα χέρι, χέρι
Χορεύουν της τιμής το χορό.
Το τραγούδι τ΄ αντάρτη, το παλιό και το νέο,
Δε λείπει απ΄ τα χείλη.
Διαταγή η παράδοση δίνει.
Αλίμονο αν την ξεχάσουν.
Του Φωτεινού αξετίμωτο τ΄ όνομα.
Κληρονομιά θησαυρός,
Το μίσος του τ΄ ακοίμητο που ΄χε γαι κάθε ξένο.
Τη μέρα τ΄ απόσκια κρατάνε.

Στις κορφές ξενυχτάνε
Κι όλο προσμένουν
Τι μαντάτο θα στείλει
Της Απόλπαινας κάτω η κορφή

Η Εξάθεια,
Καρύδι σκληρό.
Τα σωθικά της ματώνουν.
Κρύβει τον πόνο αντρίκια.
Γροθιά δένει το χέρι,
Με στουρνάρι μέσα κρυμμένο.
Χτύπημα χάρου θα δώσει όπου πέσει.
Ο Δρυμώνας, στην οργή του,
Ματώνει τ΄ αχείλι.
Άνω και κάτω Εξάθεια
Αδερφές, ενωμένες στη λύπη,
Δε βλέπουν την ώρα,
Να ματώσουν, να πέσουν,
Να χαρίσουνε βόλι
Σ΄ όποιον τολμήσει
Από κει να περάσει.

Καλαμίτσι,
Κράτα μπουρλότο.
Κάποτε πήγαινες μπρος και πίσω ο νόμος.
Τώρα διατάζ΄ η Πατρίδα:
«Πυρπόλησε τις θάλασσες όλες.
Κάψε στεριές.
Ρίξε χιλιάδες μπορλότα
Ελεύθερο είσαι.
Μην αφήσεις ορτό ότι ξενόφερτο,
Βρώμικο ντόπιο».

Τσουκαλάδες!
Χωριό με λεβέντες.
Γεροδεμένα κορμιά.
Τα μηνίγγια σου σφίγγεις.
Το κεφάλι κρατάς.
Στα Πευκούλια πλανιέσαι.
Κοιτάζεις το κύμα.
Αλύπητα δέρνει τα βράχια.
Ρωτάνε τα πικραμένα σου χείλη:
«Θα λαγιάσ΄ η φουρτούνα;
Πότε θα ΄ρθει το ζεστό καλοκαίρι;»
Απόφαση έχεις παρμένη,
Όρκο στην Άγια Τράπεζ΄ απάνω,
Το ζηλευτό σου το δάσος
Να μην το πατήσει ξένο ποδάρι.
Όποιος τολμήσει
Στο κύμα τάφο θα βρει.

Άγιε Νικήτα.
Λιμάνι τ΄ αντάρτη.
Δίπλα στο κύμα η βάρκα προσμένει,
Τα κουπιά στο σκαρμό,
Ν΄ ανοιχτείς ναυτόπουλο πέρα,
Το καραούλι του Δρυμώνα σήμα αν δώσει.
Η θυσία περιττή είναι για σένα.
Του καλού Σαμαρείτη παίζεις το ρόλο.
Γιατρεύεις πληγές.
Απλώνεις πανί.
Ροζάζουν τα χέρια τραβώντας κουπί.
Μηνύματα φέρνεις στην Πούντα,
Στην Ήπειρο πέρα.
Τη σταγόνα το αίμα, αν χρειαστεί,
Δεν τ΄ αρνιέσαι.
Πλατύστομα!
Το ξεκλέρισμα παίρνει τ΄ αυτί σας.
Ακούτε τη Βαυκερή να στενάζει.
Γειτόνισσα είναι.
Στα νυχτοπερπατήματα,
Σπέρνατε νίκης ελπίδα,
Να θερίσετε καρπούς γλυκιάς Λευτεριάς.
Το βόλι σας βρήκε.
Στο Λαϊνάκι πρώρα εσάς
Το πένθος και τα δυο σας τυλίγει.
Ο λαϊκός ποιητής τραγουδάει:

«Πλατύστομα και Βαυκερή
χωριά χωρίς προδότες
Ποτέ τους δεν προσκύνησαν
σε ξένους και σε μπότες»…

Ο Αλέξανδρος,
Στου Σκάρου τη σκιά από κάτου,
Σωπαίνει.
Η σιωπή του πληγή.
Στην οργή του δαγκώνει τα χέρια.
Ο χάρος κατάπιε δικά του παιδιά.
Δώρο ζωής στον τίμιο αγώνα.
Στην κορφή του βουνού καραούλι έχει στήσει.
Διαλαλεί ότι ακούει.
Τηλεβόας μαρτυρεμένων χωριών.
Συντροφεύει στον πόνο,
Πολεμάει μαζί.
Στη γωνιά το χειμώνα,
Όταν μιλάμε για το Ε.Α.Μ. τον Ε.Λ.Α.Σ.,
Τ΄ αδικημένο το θάμα,
Οι Αλεξανδρίτες
Μερδικό σεβασμού, αντρειοσύνης,
Το πρεπούμενο παίρνουν.

Λευκάδα!
Στο βαρκό είσαι στρωμένη.
Το πικρό το ποτήρι μονορούφι τ΄ αδειάζεις.
Μαζί σου Απόλπαινα, Φρύνι.
Μαντατοφόροι σου φέρνουν τα πικρά τα μαντάτα.
Η λύπη στο πρόσωπο δεν αφήνει σημάδι.
Ηφαίστειο στην ψυχή σιγοβράζει.
Στενάζεις κρυφά.
Σε φυλάνε οχτρός και Σκαριώτης.
Το πελέκι στη ράχη σου το ΄χουν.
Η μέρα φριχτή. Η νύχτα εφιάλτης.
Δεν κοιμάσαι, λαγιάζεις.
Πού να σε πάρει ο ύπνος.
Λαβωμένη φαντάζεις,
Ανήμπορη άχνα να βγάλεις.
Νύχτα δουλεύεις.
Κρυφά σκάβεις τάφο,
Ιούδα να θάψεις, οχτρό να ταφιάσεις.
Ελπίδας μήνυμα παίρνεις
Απ΄ το λεβέντη τον Πάνο Γιαννούλη.
Σπέρμα, καμάρι δικό σου, παιδί σου.
Κρυφά γελάει τ΄ αχείλι,
Ως ακούς να σε κράζουνε μάνα τ΄ αντάρτη…

Το κάθε χωριό του Νησιού,
Άλλο πολλή κι άλλο λίγη
Την προσφορά του τη δίνει.
Όπου τα ρόδα πλημμύρα
Τ΄ αγκάθι δε λείπει.
Εκεί που τ΄ αγκάθια θεριεύουν
Κρίνα ανάρια φυτρώνουν…»

Γιάννης Αθηνιώτης, Απόσπασμα από την ποιητική συλλογή «Κρανίου Τόπος»