Η Αντίσταση στη Λευκάδα, του Αλέκου Φίλιππα – Μέρος Δεύτερο

Του Αλέκου Φίλιππα

Συνέχεια από το Πρώτο Μέρος

Από την πλευρά του ΕΛΑΣ πήρανε μέρος ο Γιαννούλης και Κατωπόδης και, από την πλευρά του ΕΔΕΣ, ο Ζαμπέλης και ασφαλώς και άλλοι παράγοντες.

Όλοι οι συνομιλητές ήτανε Λευκαδίτες. Κατά πόσο όμως, η ειλικρίνεια στην υπογραφή της Συμφωνίας, ήτανε πραγματική, διαπιστώθηκε αργότερα, όταν ο Γιαννούλης και ο Κατωπόδης διατάξανε την αποχώρηση του ΕΛΑΣ και τη ματαίωση της επιχείρισης και, ταυτόχρονα αναχωρήσανε με το τμήμα τους, όπως προέβλεπε η Συμφωνία, η οποία ήταν δεσμευτική και για το Ζαμπέλη, να αναχωρήσει από την Λευκάδα και να πάει στην Ήπειρο, στον Ζέρβα. Ο Κατωπόδης κατέβηκε στην πόλη και πιάστηκε από τους Γερμανούς και εκτελέστηκε αργότερα στο Αγρίνιο. Ανεξακρίβωτο παραμένει, γιατί κατέβηκε στην πόλη, για να περάσει αντίπερα και δεν ακολούθησε τον Γιαννούλη, όπως ανεξακρίβωτες παραμένουνε και οι συνθήκες κάτω από τις οποίες πιάστηκε ο ήρωας ταγματάρχης, που γεννήθηκε στην Καρυά και αν και προερχότανε από τις τάξεις του αστικού στρατού πολέμησε και έδωσε τη ζωή του, για το λαό και την πατρίδα.

Ο λοχαγός Ζαμπέλης, κάτω από την πίεση της αντίδρασης, παρέμεινε στη Λευκάδα, καταπατώντας την Συμφωνία.

Είχε μυηθεί στην αντίδραση, όταν έμενε στη Βόνιτσα της Ακαρνανίας, όταν οι Ιταλοί προσαρτώντας τα Εφτάνησα, απαγορεύανε να παραμένουν εδώ αξιωματικοί.

Και η αντίδραση ήξερε καλά ποιον κρατούσε στα χέρια της. Αν ο Ζαμπέλης προσχωρούσε στο ΕΑΜ η Νοτιοδυτική Λευκάδα δεν θα γινότανε φέουδό της.

Έπειτα από λίγο, ο Γιαννούλης ξαναπέρασε στη Λευκάδα και στη Νικιάνα, σκότωσε τον Πολύβιο Καραγιάννη¹, από τον Άγιο Ηλία. Από το ίδιο χωριό και οι Νικολαραίοι, που μαζί με τους Καραγιανναίους ανήκανε στην ομάδα του Γιαννούλη, όταν οι Ιταλοί ήτανε στο νησί μας.

Κάποτε, κινδυνέψανε να εξοντωθούνε από τον καραμπινιέρο Κόκκο Μπρούνο, που τους επεσήμανε στην Ελάτη και προσπάθησε να τους κυκλώσει με τους καραμπινιέρους του. Βρεθήκανε σε δύσκολη θέση, γιατί είχανε λύσει τα όπλα τους και τα καθαρίζανε, μα αμυνθήκανε με τα πιστόλια και τους αναγκάσανε να υποχωρήσουνε.

Γιατί ο Γιαννούλης σκότωσε τον Πολύβιο Καραγιάννη;

Οι Καραγιανναίοι και οι Νικολαραίοι, είχανε περάσει στην αντίδραση. Ίσως Γιαννούλης να φοβόντανε πως θα κινδύνευε να δολοφονηθεί από τους παλιούς συνεργάτες του.

Μα κι αν ακόμα υπήρχε αυτός ο λόγος η συμπεριφορά του Γιαννούλη, ο τρόπος που ενήργησε, όξυνε την κατάσταση στη Λευκάδα.

Η διάσπαση της ανταρτοομάδας του Γιαννούλη, ήτανε το μεγαλύτερο χτύπημα στην ενότητα του λαϊκού κινήματος στο νησί μας.

Στις 15 Φλεβάρη του 1944, ο Γιαννούλης με τον δάσκαλο Χριστόφορο Κούρτη² από την Εγκλουβή, με ένα τμήμα του μόνιμου ΕΛΑΣ, αποβιβαστήκανε στο Νυντρί, με σκοπό τη συγκέντρωση λαδιού για την Επιμελητεία του αντάρτικου. Συνάντησε τον Τάσο Καλατζή, αδερφό του Χρήστου Καλατζή, και τον κράτησε όπως και τον Βαγγέλη Καλατζή, πατέρα των Καλατζαίων, που πήγε να δει για το παιδί του. Είπανε τότε, ότι σκόπευε να πάει να βρει τον Καλατζή, να φάνε και να κουβεντιάσουνε και γι αυτό τους κράτησε μαζί του τους δύο Καλατζαίους.

Εδώ η αντίδραση και πάλι, έπαιξε το ρόλο της, ψαρεύοντας στα θολά νερά. Ο καθηγητής Τάσος Κονιδάρης, στο βιβλίο του³, που προαναφέραμε, αποκαλύπτει και το άτομο που πληροφόρησε τον Καλατζή, πως ο Γιαννούλης επεδίωκε να τον εξοντώσει. Και το άτομο αυτό ήτανε ο γιατρός Μιχάλης Φίλιππας από την Εξάνθεια, που έμενε τότε στο Νυντρί.

Την ίδια μέρα, Τετάρτη 16 Φλεβάρη, που ο Γιαννούλης είχε πιάσει τους δύο Καλατζαίους, ο Χρήστος Καλατζής έστειλε ένα σημείωμα, απειλητικό, αν δεν αφηνότανε ελεύθεροι οι δικοί του. Δεν έλαβε όμως τον κόπο, να σκεφθεί, πως εκείνος που θα έπαιρνε το σημείωμα ήταν του ίδιου φυράματος, αυταρχικός και ανυποχώρητος.

Ο Γιαννούλης έχασε την ψυχραιμία του και διέταξε την ομάδα του να τον ακολουθήσει. Κανένας δεν προσπάθησε να τον πείσει, να περιμένει, για να γίνει μια προσπάθεια, να εξομαλυνθεί η κατάσταση, αν και είναι βέβαιο, πως δεν θα άκουγε κανέναν. Μόνο ο παπάς Ανδρέας Σκιαδαρέσης, από το Πινακοχώρι, που λειτουργούσε τότε στο Νυντρί, προσπάθησε να τον σταματήσει και να πάει αυτός στον Καλατζή, να αποφευχθεί η σύγκρουση.

Ο Γιαννούλης με την ομάδα του, τράβηξε έξω στον κάμπο, όπου ο Καλατζής με την ομάδα του ενισχυμένη και από την ομάδα του δασκάλου Γαζή, από το Νιχώρι, είχανε παραταχθεί πίσω από τις ελιές. Μια ακόμα λαθεμένη ενέργεια του Γιαννούλη, που πήγαινε να χτυπηθεί με ανθρώπους, που γνωρίζανε το έδαφος, δημιουργώντας μια καλοστημένη ενέδρα.

Δύο ΕΛΑΣίτες πέφτουνε νεκροί. Είναι ο Μήτρος, αδερφός του Γιαννούλη και ο Ανδρούτσος, από την Ακαρνανία.

Ο Γιαννούλης, για δεύτερη φορά, χάνει την ψυχραιμία του και εκτελεί τους δύο κρατούμενους Καλατζαίους, η ομάδα του Καλατζή υποχωρεί και σκοτώνει το νεαρό ΕΑΜίτη Μίμη Κονιδάρη⁴, από το Νιχώρι. Ο Γιαννούλης κηδεύει τους δύο νεκρούς της ομάδας του και ανηφορίζει για τη Βαυκερή. Έπειτα από τα επεισόδια, η Βορειοανατολική Λευκάδα βρέθηκε σε συναγερμό και το βράδυ όλα τα εφεδρικά τμήματα του ΕΛΑΣ, συγκεντρωθήκαμε στη Βαυκερή.

(Συνεχίζεται)

(Πηγή: Ιωάννης Α. Αναγνώστου, «Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΛΕΥΚΑΔΑ (1941-1944)», διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Τομέας Ιστορίας Νεώτερων Χρόνων), 2002.)

* Ο Αλέκος Φίλιππας γεννήθηκε το 1920 στα Πλατύστομα. Πρωτοστάτησε στους κοινωνικούς και αγροτικούς αγώνες του νησιού μας και για τη δράση του αυτή διώχτηκε. Πήρε ενεργά μέρος στο μεγαλειώδες κίνημα της Εθνικής Αντίστασης. Κείμενά του έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες και περιοδικά ενώ έχει συγγράψει το βιβλίο «Λευκάδα – Η Ομηρική Ιθάκη» (Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 1995), βασισμένο στη γνωστή θεωρία του Βίλχελμ Ντάιρπφελντ, ο οποίος ταυτίζει την Ομηρική Ιθάκη με το σημερινό νησί της Λευκάδας. Πέθανε το 2012 και κηδεύτηκε στα Πλατύστομα.
____________________________
¹ Όπως αναφέρει στο βιβλίο του «Η Εθνική Αντίσταση στη Λευκάδα» ο Ζώης Κουτσαύτης, οι συνθήκες κάτω από τις οποίες δολοφονήθηκε ο Πολύβιος Καραγιάννη στη Νικιάνα παραμένουν μέχρι σήμερα αδιευκρίνιστες. Ο ίδιος γράφει: «Έκαμα πολλές προσπάθειες για να εντοπίσω τους αίτιους από τη μια ή άλλη πλευρά αλλά έμειναν άκαρπες… Υπήρχαν τόσες απόψεις γύρω απ΄ αυτό το επεισόδιο, ώστε ήταν αδύνατη η αποκρυστάλλωση σταθερής γνώμης. Γενικά μπορώ να πω ότι ο καπετάν – Γιαννούλης ή ο στρατιωτικός υπεύθυνος του τμήματος Χ. Βλάχος, δεν πήραν καμία απόφαση για το επεισόδιο, δηλαδή για την εκτέλεση του Καραγιάννη. Πραγματικά η συνάντησή τους ήταν φιλική. Υπάρχει πληροφορία ότι ο καπετάν Γιαννούλης για να τους προστατέψει, όπως ζήτησαν, διέταξε μερικούς εφεδροελασίτες της περιοχής να τους συνοδεύσουν…
Τι έγινε στο στενό εκείνο (σ.σ. περιοχή Γαλαρία Νικιάνας), κανείς ακριβώς δεν το γνωρίζει. Από τις ανακρίσεις που έγιναν συσκοτίστηκαν περισσότερο τα πράγματα. Άλλοι λένε ότι όξυναν την κατάσταση στο στενό εκείνο με τις κουβέντες τους, που έγιναν σε έντονο τόνο, και ότι ο Πολύβιος ήταν πολύ προκλητικός. Άλλοι λένε ότι ο συνοδός του και ο Πολύβιος θέλησαν να τρέξουν μπροστά από τους συνοδούς τους χωρίς λόγο και έτσι δημιουργήθηκε σύγχυση για τις προθέσεις τους…».
Η Σμύρνη Μαραγκού γράφει για το περιστατικό στο βιβλίο της «Η Λευκάδα στη δίνη της κατοχής και του εμφυλίου», επικαλούμενη τη μαρτυρία του θείου της Τάσου Γαζή, που ήταν φίλος των Καλατζαίων: «…Ο μπάρμπα Τάσος πριν πεθάνει εδώ στην Αθήνα στις 2 Μαΐου 1974 μου είπε: «… Ο Καραγιάννης εθεωρείτο τότε πρωτοπαλλίκαρο της δεξιάς, χωρίς αυτό να επηρεάζει τη φιλία του με τον Νικολάρα που έκρυψε τον Γιαννούλη. Όταν φτάνουν οι δυο τους στη θέση «Γαλαρία» μπλοκάρονται από τους Αλεξανδρίτες που υποβοηθούν τον μεν Νικολάρα να φύγει, συλλαμβάνουν δε τον Καραγιάννη και τον εκτελούν αμέσως. Είπαν πως εκτελεστής του ήταν ο Μήτρος, αδελφός του Γιαννούλη…»».
² Ο δάσκαλος Χριστόφορος Κούρτης (Μιραμπώ) από την Εγκλουβή ήταν υπεύθυνος της Επιμελητείας του Αντάρτη (ΕΤΑ).
³ Τάσος Γιάννη Κονιδάρης, «Η Λευκάδα στη σκιά του εμφυλίου πολέμου 1943-1947», Εκδόσεις Ι. Σιδέρης, 1985.
⁴ Ο Μίμης Κονιδάρης, ήταν αδερφός του γραμματέα του Νιοχωριού Ντίνου Κονιδάρη. Δολοφονήθηκε το Φλεβάρη του 1944 από άνδρες του Καλατζή ενώ δούλευε στο κτήμα του.