Η Αντίσταση στη Λευκάδα, του Αλέκου Φίλιππα – Πρώτο Μέρος
Του Αλέκου Φίλιππα
Για να γράψεις ιστορία, έχεις υποχρέωση να τη γράψεις χωρίς φόβο και πάθος, με κριτήριο αντικειμενικό για να μη γίνεσαι τιμητής της μιας πλευράς, φορτώνοντας τα σφάλματα στην άλλη.
Έτσι η ιστορική έρευνα θα είναι σε θέση να καταμερίσει τις ευθύνες, δημιουργώντας έργο απρόσβλητο από το χρόνο για να αντλούνε διδάγματα οι επόμενες γενεές.
Όσοι ζήσαμε από κοντά τα τραγικά γεγονότα του νησιού μας, αναρωτιόμαστε αν θα ΄τανε μπορετό να αποφευχθή τούτη η τραγωδία, όπως έγινε στη Ζάκυνθο και Κέρκυρα.
Στη Βορειοανατολική Λευκάδα υπήρχε η υποδομή για να πάρει η Εθνική Αντίσταση παλλαϊκό χαρακτήρα.
Είχε προηγηθεί μια Αντίσταση ενεργητική κόντρα στη Μεταξική δικτατορία της 4ης Αυγούστου που έστειλε πολλούς στα Αιγιοπελαγίτικα ξερονήσια.
Ο Κωστάκης Κοντογιώργης1 από την Εγκλουβή, ο Ζώης Μπαριάμης από τη Βαυκερή, ο Σταθιός2 από τις Σφακιώτες, ο Νίκος Καρελής3 από την πόλη, ο Βασίλης Φίλιππας ή Τάμπανος4 από το Πλατύστομα που έμενε στην πόλη με τεράστια μόρφωση, γνώριζε 7 γλώσσες, και ήτανε γιος μεγαλέμπορου εκτελέστηε αργότερα από τους Ιταλούς. Κι ακόμα, ο ακούραστος αγωνιστής και μεγάλος επιστήμονας γιατρός, Ξενοφώντας Γρηγόρης από τις Σφακιώτες, που προσέφερνε στο ιατρείο του στη Λευκάδα, δωρεάν την περίθαλψη στους φτωχούς. Και ο Γιώργης Κοντογιώργης από την Εγκλουβή.
Στη Νοτιοδυτική Λευκάδα δεν υπήρχε τέτοια υποδομή.
Εκεί τα αφεντάτα είχανε δημιουργήσει μεγάλη επιρροή στο λαό της περιοχής, κι έτσι, εκεί, δεν ήταν δυνατό να δημιουργηθεί ενεργητική Αντίσταση στη δικτατορία του Μεταξά, προετοιμάζοντας το έδαφος για τον ξεσηκωμό της Εθνικής Αντίστασης, που τη βρίσκουμε περιορισμένη, με πιο έντονα χαρακτηριστικά στην Εύγειρο και πιο υποτονικά στα Χαραδιάτικα, όπου πρωτοπορούσε ο Χρήστος Κονιδάρης ή Καλατζής, ο κατοπινός πολέμιός της.
Και το ερώτημα είναι, γιατί, ο Καλατζής πέρασε στην αντιδραστική δεξιά;
Είχε ειπωθεί ότι, του είχε αφαιρεθεί το πόστο του υπεύθυνου του Ε.Α.Μ. της περιοχής. Γιατί όμως έγινε αυτό; Ο καθηγητής Τάσος Κονιδάρης στο βιβλίο του «Η Λευκάδα στη σκιά του εμφυλίου πολέμου 1943-1947», γράφει ότι ο Καλατζής είχε επηρεαστεί από το κοινωνικό περίγυρο του Νυντριού που ένεκα της εμπορικής του ιδιότητας αντιπαθούσε την Εθνική Αντίσταση, που παράλληλα με την Εθνική υποσχότανε και την κοινωνική απελευθέρωση. Έτσι ο Καλατζής έπεσε στα δίχτυα της αντιδραστικής δεξιάς που αναζητούσε στηρίγματα ση Νοτιοδυτική Λευκάδα για να προετοιμάσει τον εμφύλιο πόλεμο, κάτι που επεδίωκε σε πανελλαδική κλίμακα και τελικά το πέτυχε, βοηθούμενοι πολλές φορές από δικές μας ενέργειες ή παραλείψεις.
Για να δούμε τώρα, τι έγινε, από δική μας πλευρά, για να προλάβουμε τα γεγονότα κι ακόμα, αν αυτό που έγινε, ωφέλησε, ή, έβλαψε.
Το Γενάρη του 1944 έφτασε στη Λευκάδα, από το Ξερόμερο, ο καπετάν Πάνος Γιαννούλης5, με τον ταγματάρχη, Κώστα Κατωπόδη6, με τμήμα του μόνιμου ΕΛΑΣ και αποβιβαστήκανε στη Νοτιοδυτική περιοχή του νησιού. Ταυτόχρονα κινητοποιηθήκαμε και όσοι ανήκαμε στο εφεδρικό ΕΛΑΣ και συγκεντρωθήκαμε στην Εγκλουβή. Σκοπός της άφιξης του Γιαννούλη και Κατωπόδη και του τμήματος του ΕΛΑΣ, ήταν η επίδειξη δύναμης, για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση που είχε δημιουργηθεί στη Νοτιοδυτική Λευκάδα από τη δραστηριότητα των ανταρτοομάδων της αντίδρασης, που επιδιώκανε την εξόντωση των αγωνιστών της αντίστασης.
Οι ομάδες των αντιδραστικών με διοικητή το λοχαγό του αστικού στρατού Διονύσιο Ζαμπέλη από το Μαραντοχώρι, είχανε συγκεντρωθεί στο Βουρνικά και η ομάδα του Καλατζή είχε πιάσει θέσεις στο ύψωμα Λαϊνάκι.
Το μόνιμο ΕΛΑΣ προώθησε τις θέσεις του, κοντά στο Βουρνικά, στη Νότια πλευρά, και το εφεδρικό ΕΛΑΣ κατέβηκε από την πλαγιά του βουνού της Ελάτης και έπιασε θέσεις στη Βόρεια πλευρά του Βουρνικά. Έτσι οι 45 οπλοφόροι της αντίδρασης, ήτανε καταδικασμένοι σε αφανισμό, γιατί οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ και υπέρτερες ήτανε και καλύτερα εξοπλισμένες.
Για να αποφευχθεί η αιματοσυχία έγινε συνάντηση στο Μαραντοχώρι.
(Συνεχίζεται)
(Πηγή: Ιωάννης Α. Αναγνώστου, «Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΛΕΥΚΑΔΑ (1941-1944)», διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Τομέας Ιστορίας Νεώτερων Χρόνων), 2002.)
* Ο Αλέκος Φίλιππας γεννήθηκε το 1920 στα Πλατύστομα. Πρωτοστάτησε στους κοινωνικούς και αγροτικούς αγώνες του νησιού μας και για τη δράση του αυτή διώχτηκε. Πήρε ενεργά μέρος στο μεγαλειώδες κίνημα της Εθνικής Αντίστασης. Κείμενά του έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες και περιοδικά ενώ έχει συγγράψει το βιβλίο «Λευκάδα – Η Ομηρική Ιθάκη» (Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 1995), βασισμένο στη γνωστή θεωρία του Βίλχελμ Ντάιρπφελντ, ο οποίος ταυτίζει την Ομηρική Ιθάκη με το σημερινό νησί της Λευκάδας. Πέθανε το 2012 και κηδεύτηκε στα Πλατύστομα.
____________________________
1 Ο Κωστάκης Κοντογιώργης του Αναστάση (Κουτσοκωστάκης) ήταν από τους βετεράνους του λαϊκού κινήματος στη Λευκάδα και ένα από τα πιο δραστήρια στελέχη του ΚΚΕ με πολύπλευρη και ιδιαίτερη μαζική δράση. Πέθανε στην παρανομία στην Αθήνα με το ψευδώνυμο Γιάννης Τσίγκος και ενταφιάστηκε στη γενέτειρά του την Εγκλουβή, αφού αναγνωρίστηκε η πραγματική του ταυτότητα.
2 Ο Στάθης Ζαβιτσάνος (Σταθιός) από τον Κάβαλο ήταν παλαίμαχος αγωνιστής, κουρέας στο επάγγελμα. Το 1921 καταδικάστηκε πέντε χρόνια φυλακή από το στρατοδικείο Καβάλας για διάδοση κομμουνιστικών ιδεών στο Μικρασιατικό μέτωπο. Αφιέρωσε όλη του ζωή στους αγώνες του λαού και του ΚΚΕ, που το πλήρωσε με μια αλυσίδα διώξεων, φυλακίσεων και εξοριών. Το 1941 δραπέτευσε από τη Φολέγανδρο, όπου τον είχε εκτοπίσει για παράνομη δράση η μεταξική δικτατορία, μαζί με 120 περίπου άλλους κομμουνιστές εξόστους (ανάμεσά τους ο οι Γ. Ερυθριάδης, Γ. Τρικαλινός, Π. Καραγκίτσης (Σίμος) κ.ά.) και επέτρεψε στη Λευκάδα όπου πρωτοστάτησε στην ανασυγκρότηση του ΚΚΕ ενώ έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην οργάνωση του αντιστασιακού αγώνα. Πέθανε το 1965 στην Βουδαπέστη όπου είχε πάει για ιατρικές εξετάσεις και κηδεύτηκε πάνδημα στη γενέτειρά του. (Δες εδώ)
3 Ο Νίκος Καρελής ήταν παλαίμαχος κομμουνιστής, κτίστης στο επάγγελμα. Μεταξύ άλλων πρωτοστάτησε το 1971 στη δημιουργία του πρώτου πυρήνα του ΚΚΕ στο νησί της Λευκάδας. Αυτό έγινε σε μυστική συνάντηση στο σπίτι του Αντώνη Μήτσουρα και μαζί του ήταν ακόμη οι: Γιώργος Βρεττός, παπα-Στάθης (Κτενάς), Στάθης Καράμπαλης, Αντώνης Μήτσουρας, Κώστας Κολυβάς (Μπερδεμπές) και Φάνης Λογοθέτης (Μπαλωμένος) από το Μεγάλο Αυλάκι. (Δες εδώ)
4 Ο Βασίλης Φίλιππας του Θεοδόση (Τάμπανος) γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1893. Ήταν γόνος εύπορης οικογένειας. Τελείωσε το Γυμνάσιο στη Λευκάδα. Ασπάσθηκε από μικρός τις μαρξιστικές ιδέες. Ήταν από τους πρώτους κομμουνιστές στο νησί. Από το 1920 ακόμη μετέβαλε το σπίτι του σε σχολείο του Μαρξισμού. Στέλεχος του ΚΚΕ. Από τους στυλοβάτες της οργάνωσης της Λευκάδας. Συνελήφθη το 1932 με το «ιδιώνυμο» και εξορίστηκε στον Αη Στράτη.Όταν τέλειωσε η εξορία του έμεινε στην Αθήνα και δούλεψε στη σύνταξη του «Ριζοσπάστη» μέχρι τον Αύγουστο του 1936 που ο δικτάτορας Μεταξάς έκλεισε την εφημερίδα. Τότε ήρθε ξανά στη Λευκάδα. Μέσα σε οκτώ μέρες πιάστηκε από την Ασφάλεια και κρατήθηκε μέχρι το Δεκέμβρη του 1936 στα κρατητήρια. Με απόφαση της Επιτροπής Ασφάλειας η δικτατορία Μεταξά – Γλύξμπουργκ τον εξόρισε επ΄ αόριστο στην Ανάφη. Από κει και πριν τελειώσει ο χρόνος της εξορίας του τον μετέφεραν στις φυλακές της Πύλου και από κει στην Ακροναυπλία. Εκεί τον βρήκαν οι Γερμανοί καταχτητές το 1941 αφού οι Γραικύλοι είχαν φροντίσει να τον παραδώσουν στους Γερμανούς, μαζί με όλους τους άλλους πολιτικούς εξόριστους, όταν υποδουλώθηκε η χώρα μας. Αυτοί τον κράτησαν για δύο ακόμη χρόνια στην Ακροναυπλία και τον μετέφεραν κατόπιν στο στρατόπεδο της Λάρισας. Τα τέλη του 1943 μεταφέρθηκε στις φυλακές Αφέρωφ και συνέχεια στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Την Πρωτομαγιά του 1944 εκτελέστηκε μαζί με 200 ακόμη κομμουνιστές, Ακροναυπλιώτες στην πλειοψηφία τους, στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Στην 20άδα τους έσυρε πρώτος το χορό. Ανάμεσα στους εκτελεσμένους ήταν ένας ακόμη Λευκαδίτης, ο Κώστας Γιαμαλάκης του Αντώνη.(Δες εδώ)
5 Ο θρυλικός καπετάνιος του ΕΛΑΣ και του Αρχηγείου Ξηρομέρου-Λευκάδας του ΔΣΕ Πάνος Γιαννούλης σκοτώθηκε τον Ιούνη του 1947 μετά τη μάχη της Πούντας στην προσπάθειά του να διαφύγει από τους διώκτες του (Δες, μεταξύ άλλων, εδώ για το χειρόγραφό του «Από τα μαύρα χρόνια της σκλαβιάς 1941»).
6 Ο Κώστας Κατωπόδης από την Καρυά ήταν μόνιμος αξιωματικός, απόστρατος ταγματάρχης και αξιωματικός του ΕΛΑΣ. Συνελήφθη στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Γερμανών στις 20 Φλεβάρη του 1944 και εκτελέστηκε μαζί με 120 άλλους πατριώτες τη Μεγάλη Παρασκευή του 1944 στο Αγρίνιο.
