Ένας φυσικά ανθοστόλιστος Αη Αντώνης…
Μαρτιάτικες εικόνες από την πόλη της Λευκάδας
Δεν έχουν περάσει πολλές μέρες από το απόγευμα εκείνο που η βόλτα μάς έβγαλε στο δρόμο δίπλα από την εκκλησία του Αγίου Αντωνίου, στην πόλη της Λευκάδας, που καταστράφηκε ολοσχερώς στο μεγάλο σεισμό του 1948 που έπληξε το νησί μας και έκτοτε δεν οικοδομήθηκε ποτέ ξανά.
«1948, Ιουνίου 30
Λίαν καταστρεπτικός σεισμός, μεγέθους 6 1/4 εις το βορειοδυτικόν τμήμα της Λευκάδος, με επίκεντρον 38ο.9 Ν, 20. 4 Ε. Εις την πρωτεύουσαν κατεστράφησαν τελείως ή κατέστησαν ακατοίκητοι περί τας 280 οικίαι· 880 περίπου υπέστησαν κατά το μάλλον ή ήττον σοβαράς ζημίας και 150 ελαφράς ρωγμάς. Εν συνόλω, υπό αμφοτέρων των σεισμών (σ.σ. είχε προηγηθεί ο σεισμός στις 22 Απριλίου 1948), κατεστράφησαν τελείως ή κατέστησαν ακατοίκητοι 1453 οικίαι· 2867 εβλάβησαν κατά το μάλλον ή ήττον σοβαρώς και 818 ελαφρώς. Επομένως, υπό του τελευταίου σεισμού κατεστράφησαν 1209 οικίαι και 1869 υπέστησαν σημαντικάς κατά το μάλλον ή ήττον ζημίας.»1
Λίγο ο ανοιξιάτικος ήλιος που έλαμπε εκείνο το απόγευμα, από την άλλη μια κατάφορτη με άνθη κορομηλιά από το διπλανό οικόπεδο που ακουμπούσε με τους κλώνους της στο γκρεμισμένο τοίχο από τη μεριά του Ιερού, αλλά και ο πάντοτε ευπρεπισμένος χώρος των ερειπίων της εκκλησίας, ήταν κάποιοι από τους λόγους που μας παρακίνησαν να καθίσουμε για λίγο χαζεύοντας τον τριγύρω χώρο.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο γκρεμισμένος ναός παραμένει να είναι μέχρι σήμερα σημείο αναφοράς για τους περίοικους της ομώνυμης περιοχής, για τους οποίους συνεχίζει επίσης να αποτελεί λατρευτικό χώρο. Ένα μόνιμα αναμμένο καντήλι σε μια κόγχη του Ιερού με δυο κατάμαυρες από τους καπνούς και δυσδιάκριτες πλέον εικόνες, ένα εντοιχισμένο εικόνισμα στην ανατολή πλευρά της εκκλησίας καθώς και η καθαριότητα που επικρατεί γενικά στο χώρο, το μαρτυρούν.
Για το ιστορικό του ναού γράφει ο Κωνσταντίνος Μαχαιράς2:
«Το 1717 ο Λευκάδιος Αντώνιος Δοκανάρης είχεν υποβάλει αίτησιν προς τον τότε Γενικόν Προνοητήν Θαλάσσης Αντώνιον Λορεδάν (Loredan), ζητήσας, όπως ούτος τω παραχωρήση τινά έκτασιν, κειμένην εν θέσει «Πέρα Mαγαζιά», ίνα αφού κτίση επί ταύτης, ιδίαις δαπάναις, τον Ναόν του Αγίου Αντωνίου, συστήση είτα Συναδελφότητα. Η αίτησις εκείνη του Δοκανάρη εγένετο δεκτή, εκδοθέντος του από 20 Μαΐου 1717 σχετικού διατάγματος, έχοντος ούτω:
| «Ημείς Αντώνιος Λορεδάν, Ιππότης, δια την Γαληνοτάτην Πολιτείαν των Ενετών Γενικός Προνοητής των Νήσων.
Ο Κύριος Αντώνιος Δοκανάρης αιτείται την εις τούτον παραχώρησιν τελματώδους εκτάσεως πλάτους είκοσι βημάτων και μήκους εξ, κειμένης εν τη συνοικία του Ναού της Ευαγγελίστριας και εν θέσει καλουμένη «Πέρα Μαγαζιά», ίνα επί ταύτης ανεγείρη ιδίαις δαπάναις τον Ναόν του Αγίου Αντωνίου, ως ετάχθη εις τον Άγιον τούτον εκ θρησκευτικής αφοσιώσεως και παρακαλεί, επίσης, όπως τω επιτραπή να συστήση Συναδελφότητα χάριν της ευπρεπείας και της καλής συντηρήσεως του Ναού. Προκειμένου περί ανεγέρσεως Ιερού ιδρύματος προς τιμήν και δόξαν της προς τον Ύψιστον λατρείας, απεφασίσαμεν να ικανοποιήσωμεν τον αιτούντα, διο, δια του παρόντος και δια της Εξουσίας της Αρχιστρατηγίας ημών, παραχωρούμεν τω ρηθέντι Δοκανάρη εις διηνεκή κατοχήν την ως άνω ζητηθείσαν τελματώδη έκτασιν, ίνα, αφού ανεγείρη επί ταύτης τον Ναόν, ον επιθυμεί, συστήση είτα Συναδελφότητα, τηρών τους συνήθεις όρους και κανόνας, προς καλυτέραν συντήρησιν τούτου, υπέχοντος του Εφημερίου του Ναού την υποχρέωσιν, όπως ετησίως κατά την εορτήν του Αγίου Αντωνίου προσκομίζη προς τον Ανώτερον Προνοητήν Λευκάδος λαμπάδα εκ λευκού κηρού βάρους μιας λίτρας λόγω αναγνωρίσεως της Δημοσίας παραχωρήσεως. Διατάσσομεν την καταχώρησιν του παρόντος διατάγματος όπου δει. Εξεδόθη εν Αμαξική τη 20 Μαΐου 1717 έ.ν. Αντώνιος Λορεδάν, Ιππότης, Γενικός Προνοητής των Νήσων. Ιωάννης Τσουκάτο, Γραμματεύς.» |
Κατόπιν τούτου, ο Αντώνιος Δοκανάρης, αφού δι΄ ιδίων εξόδων επεχωμάτωσε την εν λόγω τελματώδη έκτασιν, ανήγειρεν επί ταύτης ξύλινον Ναΐσκον, ον αφιέρωσεν επ΄ ονόματι του Αγίου Αντωνίου. Μετά τινα χρόνον οι κληρονόμοι του Δοκανάρη συνέστησαν εν τω Ναώ Συναδελφότητα.
Κατά τας αρχάς μεν του 19ου αιώνος ο εν λόγω Ναΐσκος κατεδαφισθείς, εκτίσθη λίθινος δια συνεισφορών των συναδελφών, τω δε 1841 εμεγεθύνθη παρά των ιδίων εν ταις σημαριναίς διαστάσεσι.
Σήμερον, ο Ναός του Αγίου Αντωνίου είναι παρεκκλήσιον του Μητροπολιτικού Ναού της Υπεραγίας Θεοτόκου της Ευαγγελίστριας.»
Η εικόνα του Αγίου Αντωνίου, έργο αυστηρής τέχνης και πιστό στη βυζαντινή παράδοση, φιλοτεχνήθηκε από τον Αναστάσιο Ρύστο που καταγόταν από την Αθήνα, όπως ο ίδιος υπογράφει στα έργα του, και που κατά το τέλος του 18ου αιώνα γυρνούσε στη δυτική Ελλάδα3.
Εικόνες του ναού έχουν φιλοτεχνήσει ακόμη ο αγιογράφος Γεώργιος Πατσαράς, με καταγωγή από την Πάργα, που έζησε όμως και πέθανε στη Λευκάδα: Το θυρόφυλλο της Ωραίας Πύλης που εικονίζει το Χριστό ως Μέγα Αρχιερέα (ενυπόγραφο, 1855 Ν/μβρίου 28 χειρ Γ. Θωμά Πατσαρά) και τους Απόστολους Παύλο και Ματθαίο, που βρίσκονται σήμερα στη Συλλογή Μεταβυζαντινών εικόνων της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Λευκάδας, και ο λευκαδίτης αγιογράφος Βασίλειος Αρκελές (1762-1827): Τα δεσποτικά του ναού καθώς και την εικόνα του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου που βρίσκονται επίσης στη Συλλογή Μεταβυζαντινών εικόνων κ.ά.4.
| Η Θεοτόκος ως Πλατυτέρα, ένθρονη (έργο του Βασ. Αρκελέ) και ο Άγιος Γεώργιος (αγνώστου καλλιτέχνη) | |
 |
 |
Και κάποιες άλλες Μαρτιάτικες εικόνες από την πόλη της Λευκάδας…
Άλμπουμ με 64 φωτογραφίες
Για να δείτε το άλμπουμ σε ξεχωριστό παράθυρο κάντε κλικ στον τίτλο
_______________________________________________
1 Άγγελος Γαλανόπουλος, Σεισμική Γεωγραφία της Ελλάδος, Αθήναι, 1955. [Δες εδώ].
2 Κωνσταντίνος Γ. Μαχαιράς, Ναοί και Μοναί Λευκάδος, Αθήναι, 1957.
3 Χριστιανική ζωγραφική – Η μεταβυζαντινή και επτανησιακή τέχνη στις εκκλησίες και τα μοναστήρια της Λευκάδας (15ος-20οςαι.), Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, Αθήνα, 1999.
4 ό.π.
