Βρύα, λειχήνες και φτέρες στην ορεινή Λευκάδα … και μια θεωρία για το «μάννα εξ ουρανού»

Όλες οι φωτογραφίες είναι πρόσφατες από την ορεινή Λευκάδα. Τα βρύα οι λειχήνες και οι φτέρες είναι φυτά που υπήρχαν εδώ και πολλά εκατομμύρια χρόνια και συνεχίζουν να υπάρχουν ακόμα και σήμερα.

Κάποιοι ερευνητές θεωρούν ότι είδη Λειχηνών του γένους Λεκάριον (σχηματίζουν μικρούς βόλους) που μεταφέρονται με τους ανέμους μακρυά και πέφτουν κατόπιν σαν βροχή, ήταν το «μάννα εξ ουρανού», την τροφή που έστειλε ο Θεός στους Εβραίους στην έρημο του Σινά κατά την έξοδό τους. Είδος του γένους αυτού, το Lecanora Villarsii, απαντάται στην Ζάκυνθο και ονομάζεται κοινώς Σφουγγίτσα, όπως αναφέρει ο Π. Γεννάδιος.

Σύμφωνα με το «Λεξικόν Φυτολογικόν» (Αθήνα, 1914) του Παναγιώτη Γ. Γεννάδιου τα Βρύα ή Βρυώδη είναι πολυμελεστάτη τάξις Κρυπτογάμων απαντώντων πανταχού, κοινώς δε ονομαζομένων Μούσκλια. Φύονται επί του φλοιού των δένδρων, επί βράχων, λίθων, κεράμων, ενίοτε δε και απ΄ ευθείας επί του υγρού εδάφους.

Είδη τινα εχρησιμοποιούντο άλλοτε εις την ιατρικήν ως φάρμακα στυπτικά και διαφορητικά, άλλα (ιδίως του γένους Σφάγνον – Sphagnum) αποτελούσι την κυρίαν βλάστησιν μεγάλων εκτάσεων υπερβορείων χωρών ένθα τα φυτά ταύτα χρησιμοποιούνται προς τροφήν των κτηνών, αποξηραινόμενα δε και αλεθόμενα παρέχουσιν άλευρον εξ ου κατασκευάζεται είδος άρτου.

Πολλά είδη φύονται πυκνώς εις ελώδεις τόπους εις ους σχηματίζεται συν τω χρόνω εξ αυτών η τύρβη. Είδη τινά του γένους Πολύτριχον (Polytrichum), απαντώσι σχεδόν πανταχού. Κοινόν εν Ελλάδι και πολλαχού της Ευρώπης είναι Λευκόβρυον το γλαυκόν (Leucobrium glaucum), όπερ συνηθέστατα χρησιμοποιείται εις την κατασκευήν των τεχνητών ανθέων και προς κάλυψιν του χώματος των εν γλάστραις συντηρουμένων φυτών.

Λειχήνες αι κοινώς ονομαζόμεναι Αλειχήνες είναι τάξις Κρυπτογάμων φυτών απαντώντων πανταχού και φυομένων επί του εδάφους, επί πετρών, επί των κεράμων και επί κορμών δένδρων. Σπάνια είναι τα είδη τα αναπτυσσόμενα εντός του ύδατος. Είδη τινα αποτελούσι βαφικήν ουσίαν περιζήτητον. Ο Ιρλανδικός λειχήν, οι Κλαδώνες και Στικτή η πνευμονική (Sticta pulmonacea) παρέχουσι φαρμακευτικάς ουσίας και άφθονον και θρεπτικήν τροφήν δια τα κτήνη και τους ανθρώπους των τόπων εις τους οποίους τα Κρυπτόγαμα ταύτα φυτά φύονται πυκνώς.

Η Στικτή εις την βόρειαν Γαλλίαν χρησιμοποιείται και αντί τεΐου διο και ονομάζεται γαλλικά Thé des Voges. Είδη του γένους Λεκάριον (Lecanora ή Sphaerothalia esculenta και Lecanora affinis) αναπτυσσόμενα κατά μάζας λαμβανούσας μορφήν μικρών βώλων, απαντώσι κατά μεγάλα ποσά εις πολλά έρημα μέρη της Ασίας και της Αφρικής, ένθα αποτελούσι την κυρίαν τροφήν των αυτόθι κατοίκων και των κτηνών των.

Τα φυτά ταύτα ενίοτε αναρπαζόμενα υπό των ανέμων μεταφέρονται και πίπτουσιν εν είδη βροχής εις άλλους τόπους, διο υποθέτουσι τινες ότι εις ταύτα αναφέρεται το μάννα της Ιεράς Γραφής. Είδος του γένους τούτου απαντά και εν Ελλάδι (Lecanora Villarsii) και ονομάζεται κοινώς εν Ζακύνθω Σφουγγίτσα.

Οι επί των κορμών των δένδρων αναπτυσσόμενοι Λειχήνες (Ανεραϊδόχορτο, Δεντρομαλλιά, Χρυσόφυλλον) αποβαίνουσιν επιβλαβείς ουχί ως παράσιτα, αλλά διότι, παρακωλύοντες την κυκλοφορίαν του αέρος, διεκολύνουσι την σήψιν του ξύλου, παρεμποδίζοντες δε το φως, παρακωλύουσι την ανάπτυξιν του καμβίου και των φύλλων εις τα νεαρά κυρίως δένδρα.

Εις τα πυκνά δάση των μεσημβρινών χωρών δύναται τις να προσανατολισθή παρατηρών τα επί των δένδρων φυόμενα Βρύα και τους Λειχήνας. Τα φυτά ταύτα κατά κανόνα φύονται επί του προς βορράν βλέποντος μέρους των κορμών των δένδρων.

Είδος Λειχήνος (Usnea barbata v. florida) είναι το του Θεοφράστου Φάσκον το και Σφάκον ονομαζόμενον. Εκ του φυτού τούτου και τινων άλλων λειχήνων αποτελούνται οι πλόκαμοι οι πωλούμενοι εις τας αγοράς του Καΐρου και χρησιμοποιούμενοι υπό των αυτόθι ιθαγενών εν καταστάσει αλεύρου κατά την παρασκευήν του άρτου εις ον μεταδίδουσι την ιδιαζουσαν οσμήν και γεύσιν των. Κατά τον αναφέροντα ταύτο Άσχερτων το μέγιστον ο μέρος των πλοκάμων τούτων (οίτινες ονομάζονται αραβ. Scheba) συνίσταται εκ τριών ειδών Λειχήνων προερχομένων εξ ελληνικών χωρών της Ανατολής.

Άλμπουμ με 43 φωτογραφίες
Για να δείτε το άλμπουμ σε ξεχωριστό παράθυρο κάντε κλικ στον τίτλο