Ένας παλιός τσουμπές (νυφικός επενδύτης) και δύο νυφικά φέσια της τελευταίας δεκαετίας του 19ου αι.

Ένας παλιός τσουμπές και δύο νυφικά φέσια από το 1890. Καλοδιατηρημένα, συντηρημένα, με καλοσιδερομένες τις πιέτες του ο τσουμπές, έχουν βρει τη θέση τους μαζί με πολλά άλλα πράγματα στα οικογενειακά κειμήλια. Η οικογένεια της νύφης είχε κάνει τα κουμάντα της και μαζί με αυτά σώζονται, ακόμη στο κουτί τους, η σπίλα, οι νυφικές μπόκολες και ένας σταυρός φερμένα από τη Βενετιά, που θα παρουσιάσουμε κάποια άλλη φορά.

Ο τσουμπές ήταν ο νυφικός επενδύτης της παραδοσιακής λευκαδίτικης νυφιάτικης φορεσιάς. Πολυποίκιλτος και χρυσοκέντητος. Γράφει γι΄ αυτόν ο Πανταζής Κοντομίχης («Η Λευκαδίτικη Λαϊκή Φορεσιά από τον 17ο αιώνα ως τα μέσα του 20ου», Έκδοση ΕΟΜΜΕΧ, Αθήνα, 1989):

«Τη χάρη, ωστόσο, και τον αέρα της αρχοντιάς τη δίνει στο νυφικό ο τσουμπές, ένας επενδύτης, που σκεπάζει τους ώμους και τις πλάτες, κατεβαίνοντας ως κάτω στα πόδια και σέρνεται απλωτός με καλοσιδερωμένα κανάλια – πιέτες. Είναι κατακόρυφα ανοικτός και δεν κουμπώνει πουθενά. Τον τσουμπέ της νύφης κατά τη συνοδεία της για το στεφάνωμα, και κατά τη διάρκεια του στεφανώματος, τον κρατάνε πίσω δύο σερνικά παιδιά και για να μη λερώνεται και για να κάμει σερνικά παιδιά. Εξ ου και η φράση: «Τι; τον τσουμπέ βαστάς;» Το αναντικατάστατο του τσουμπέ στη νυφική στολή δείχνει και η παροιμία: «Νύφη χωρίς τσουμπέ δεν γίνεται».

Τα μανίκια του τσουμπέ (που δείχνουν αιγιοπελαγίτικη επίδραση) είναι κοντά και περίεργα. Φτάνουν λίγο πιο πάνω από τους αγκώνες. Στην κλείδωση του ώμου είναι φουσκωτά κι από κει και κάτω, στενά και εφαρμοστά. Στο στένωμα των μανικιών υπάρχουν ωραιότατες διακοσμήσεις με χάρτζα, πάλι, μεταξογάιτανα και χρυσά σιρίτια.

Το κέντημα τούτο που δεν είναι σ΄ όλους τους τσουμπέδες το ίδιο, χωρίζεται σε τρία πλάνα. Στο πρώτο έχομε μια σύνθεση με χρωματιστά μεταξογάιτανα, που σχηματίζουν ελικοειδή σχέδια ανάμεσα από δυο παράλληλα στενόχαρτζα. Ακολουθεί μια σειρά από χρυσό ή ασημένιο χάρτζο, που διαχωρίζει το πρώτο πλάνο από το δεύτερο, και μετά ένα δεύτερο κέντημα με χρυσοκλωστή και χρυσό σιρίτι, που μας δίνει το δεύτερο πλάνο. Μια χρυσή, πάλι, ταινία διαχωριστική κι έπειτα η τρίτη σύνθεση ψιλοκεντημένη με χρυσοβελονιά. Εδώ, και προς το φουσκωτό μέρος του μανικιού, αναπτύσσονται άνθη λεπτότατα ή γεωμετρικά σχήματα.

Ωραιότατο είναι και το κέντημα της πλάτης στον τσουμπέ. Όλη η επιφάνεια από τους ώμους μέχρι τη μέση κολυμπάει στο μετάξι και στη χρυσοκλωστή. Το σχέδιο είναι πολυσύνθετο, φαρδύ, πάνω, στενό κάτω. Κι εδώ το κέντημα δεν είναι πάντα το ίδιο. Όλο και κάτι διαφορετικό βρίσκει κανείς από τσουμπέ σε τσουμπέ. Η συνηθέστερη σύνθεση είναι το κέντημα των λουλουδιών, που το συναντάμε σε πλήθος παραλλαγές, ανάλογα με την έμπνευση και τη δεξιοσύνη της κεντήστρας. Ανάμεσα από παράλληλα χάρτζα προβάλουν δροσερά άνθη σαν τις όμορφες κοπέλες που στέκουν κι αγναντεύουν σ΄ ένα παράθυρο ή ένα μπαλκόνι. Στη μέση ένα επιβλητικό άνθος με φύλλα βελουδένια και λεπτό μίσχο κυριαρχεί πανέμορφο κι ευωδάτο, σαν τη νυφούλα που φορεί στην ώρα της μεγάλης χαράς τον κεντημένο τσουμπέ. Κι εκεί προς τη μέση ολόκληρος μποκές (= μπουκέτο).

Ο τσουμπές που ήταν πολύ ανοιχτός μπροστά χωρίς να κουμπώνει πουθενά, στολιζόταν μ΄ όμορφο χρυσό ή ασημένιο χάρτζο σ΄ όλο το μήκο της περιφέρειάς του. Το χρώμα του τσουμπέ είναι συνήθως το ίδιο με το χρώμα του φορέματος. Τα χρώματα που προτιμούσαν ήταν το τριανταφυλλί, το κόκκινο, το μελιτζανί, το καναρινί, το ουρανί, το θαλασσί και σπανιότερα το μαύρο και το άσπρο».

Καρτ ποστάλ του 1900 με τη νυφική παραδοσιακή φορεσιά

Για το φέσι της νυφοστολής σημειώνει ο ίδιος ο συγγραφέας: «Υπέροχο επιστέγασμα της νυφικής στολής είναι το φέσι. Το φεσάκι αυτό που μοιάζει σαν αναποδογυρισμένο πιατάκι μας θυμίζει τα βλάχικα φεσάκια. Οι νύφες το φορούν στραβά και πάντα στο αριστερό μέρος έτσι που να πιάνει ένα κομμάτι της χωρίστρας και να σκεπάζει λίγο το μέτωπο. Η διάμετρός του είναι γύρω στα 15-20 εκατοστά. Η παρουσία του είναι διακοσμητική και φοριέται μονάχα την ημέρα του γάμου ή όσες φορές θα ξαναφορέσει τα νυφικά της.

Το φέσι το συναντάμε από τις αρχές του 19ου αιώνα σε προικοσύμφωνα και καταγραφές. Είναι χρυσοκέντητο και όμορφα στολισμένο. Το χρώμα της πρώτης του επιφάνειας είναι μαύρο σε ύφασμα βελούδινο. Πάνω στην βελούδινη επιφάνεια κεντούσαν με χρυσοκλωστές, χρυσογάιτανα και σιρίτια και σχημάτιζαν άνθη, φύλλα και διάφορες γραμμικές συνθέσεις».