Γκράφιτι, μια εικαστική διαμαρτυρία

Γράφει ο Αιθεροβάμων

Γκράφιτι, μια εικαστική διαμαρτυρία.

Ζούμε σε πόλεις όπου διαφημιστικές πινακίδες, πινακίδες με αναγγελίες πολιτιστικών  και πολιτικών εκδηλώσεων, πανό κλπ τοποθετούνται αυθαίρετα στα πιο απίθανα μέρη, σε πλατείες, σε τοίχους, σε στύλους του ηλεκτροφωτισμού, ακόμα και σε σηματοδότες της τροχαίας κίνησης.

Οι περισσότερες κακότεχνες, σε σημείο να προσβάλλουν  την στοιχειώδη αισθητική αντίληψη και πολλές φορές να δημιουργούν κίνδυνο ιδιαίτερα σε εποχούμενους.

Ρύπανση δηλαδή του περιβάλλοντος στο όνομα της πληροφόρησης και του εμπορικού κέρδους.

Αντίδραση σ’ αυτή την κατάσταση, πραγματική ανάσα παρηγοριάς, είναι τα περισσότερα γκράφιτι των νέων που εμφανίζονται σε γυμνούς τοίχους οικοδομών με την άδεια ή και χωρίς αυτήν των ιδιοκτητών τους. Ανώνυμη, υγιής και άδολη αντίδραση σε στοιχεία της  μίζερης ζωής μας που μας πάνε πίσω.  Και δυστυχώς πρόσκαιρη, αφού οι ίδιοι οι τοίχοι δεν θα αντέξουν για πολύ την ζωγραφιά, εάν η αντίδραση των ιδιοκτητών δεν προλάβει να την καταστρέψει.

Κάποια τέτοια γκράφιτι υπάρχουν από καιρό στο ερειπωμένο οινοποιείο του ΤΑΟΛ και στο εγκαταλειμμένο τουριστικό περίπτερο του Κάστρου και παρόλο που έχουν φθαρεί εν τούτοις σε εντυπωσιάζει η ποικιλία των χρωμάτων τους.

Γκράφιτι (graffiti) είναι η ζωγραφική στους τοίχους.

Είναι ένα νεανικό κίνημα μέσα στις τελευταίες δύο με τρεις δεκαετίες, όπου κάποιοι κοινωνιολόγοι το καταχωρούν στη υποκουλτούρα.

Το grafitti είναι η τέχνη του δρόμου. Κάποιοι θεωρούν πως τα grafitti είναι μία αντίδραση στο κατεστημένο, στη ησυχία των κατοίκων της πόλης, στη μουντάδα των τοίχων…

Ως αυθόρμητη εικαστική έκφραση εντάσσεται αυτόματα στο φαινόμενο της σύγχρονης λαϊκής κουλτούρας των μεγάλων πληθυσμιακών αστικών κέντρων.
Ο αναπληρωτής καθηγητής κοινωνιολογίας του ΑΠΘ, Γρηγόρης Πασχαλίδης παρατηρεί: «Η γλώσσα του graffiti, του γράφειν στους τοίχους διακηρύσσει μια κραυγή έκφρασης και επικοινωνίας.

Οι τοίχοι προειδοποιούν για την ανάγκη να εντοιχίζουμε τα συναισθήματα μας, να τα μορφοποιούμε με τρόπους που να εισέρχονται στη δημόσια σφαίρα προωθώντας νέες μορφές συνείδησης.»

Κάποτε το graffiti είχε συνδεθεί με το hip hop, κατάλοιπο από τα γκέτο και από τις δυτικές συνοικίες. Σήμερα όμως αυτό έχει αλλάξει. «Τώρα είναι στυλ, είναι η φάση και ο τρόπος που το υιοθετεί κάποιος… Είναι δημιούργημα.» δηλώνει ένας γκραφιτάς.

Θεωρητικά, ο πρώτος γκραφιτάς είναι ο άνθρωπος των σπηλαίων.

Οι ζωικές μορφές στα σπήλαια της Αλταμίρα,

τα σκαλισμένα σημάδια των Μάγια στο Τικάλ, τα χαραγμένα ανάγλυφα των Συρίων είναι ιστορικές αποδείξεις της διαχρονικής χρήσης του τοίχου ως τόπου έκφρασης.

Η ζωγραφική του δρόμου, συχνά επιθετική, εκφράζει την αντίδραση των πολιτών στη ζοφερή πραγματικότητα που βιώνουν, πιάνει τον παλμό του πεζοδρομίου και τον μετατρέπει σε τέχνη. Σε ορισμένες περιπτώσεις το μήνυμα δίνεται με ένα σύμπλεγμα λέξεων, ενώ άλλες φορές τα γκράφιτι μοιάζουν με πελώριους πίνακες ζωγραφικής που μαρτυρούν το καλλιτεχνικό ταλέντο του δημιουργού τους. Γουρούνια με αστυνομικά καπέλα και κλομπ, διαδηλωτές με μάσκες οξυγόνου, πόλεις που καταρρέουν, παιδιά με εφιαλτικό μέλλον είναι μερικά από τα θέματα που παρουσιάζουν.

Αξιοσημείωτη η ανιδιοτέλειά τους των καλλιτεχνών, αφού το αποτέλεσμα του κόπου τους όχι μόνο είναι ένα εφήμερο δημιούργημα, αλλά και ένα δημιούργημα που προορίζεται να μείνει ανώνυμο, εκτός ίσως από ένα κύκλο γνωστών.

Ο γκραφιτάς για κάποιους είναι ο αντικοινωνικός νέος που καταφεύγει στη «σπίλωση» τοίχων της πόλης προκειμένου να έρθει σε επαφή με τους γύρω του. Σύμφωνα με την ψυχίατρο Μαρία Διαλλινά το γκράφιτι είναι μία μοναχική κραυγή επικοινωνίας. Με άλλα λόγια, το μοναχικό άτομο θέλοντας να επικοινωνήσει με αισθήματα απελπισίας, θυμού, εξέγερσης και διαμαρτυρίας απέναντι σε μία αποξενωμένη πραγματικότητα καταφεύγει στην δύναμη του συμβόλου, στη πλέον αρχέγονη του μορφή, την εικόνα.

Συνεπώς, ο καλλιτέχνης με το σπρέι είναι αυτός που προσπαθεί όχι μόνο να αναπαραστήσει το αστικό περιβάλλον, αλλά να το επανορθώσει τουλάχιστον με το τρόπο του.

Για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που το 2006 εισηγήθηκε στο πλαίσιο μιας κοινής αστικής περιβαλλοντικής πολιτικής, «την εξάλειψη των ακαθαρσιών, των απορριμμάτων, των γκράφιτι», η τέχνη του γκράφιτι αποτελεί εστία μόλυνσης. Ακόμα και αν αυτή την ίδια στιγμή, πωλείται σε δημοπρασίες Urban Art για αρκετές χιλιάδες ευρώ…

Οι καλλιτέχνες του δρόμου, δυστυχώς θεωρούνται βάνδαλοι για την κυρίαρχη κουλτούρα, αν και πολλοί κριτικοί τέχνης, θεωρούν τα γκράφιτι ως ύψιστα καλλιτεχνικά δημιουργήματα.

Επάνω σ’ αυτή την τοποθέτηση είναι εύλογη η απορία μας: Γιατί είναι βάνδαλος ο νεαρός που ζωγραφίζει τους τοίχους και όχι η πολυεθνική εταιρεία με τις χιλιάδες διαφημίσεις της;

Τα έργα του μεγάλου κεφαλαίου, οι άκομψοι και ογκώδεις ουρανοξύστες που στεγάζουν τα κεντρικά γραφεία των πολυεθνικών, οι εκτρωματικές πλατείες όλα αυτά είναι ιδανικές στιγμές του δημόσιου χώρου,

ενώ τα ταπεινά σχέδια ενός νεαρού είναι εγκληματικά και στερούν την ελευθερία των κατοίκων;

Η κρίση είναι δική σας… βλέποντας το βίντεο που ακολουθεί.

Αιθεροβάμων