Οι ζωγράφοι: Ίλια Ρέπιν 1884-1930 και Θεόδωρος Στάμος 1922-1997

Εκλεκτικές συγγένειες ή για το εικαστικό πάθος

Του Θεόδωρου Αραβανή

Εις τον Ρώσο ζωγράφο Ίλια Ρέπιν 1884-1930 οφείλουμε την αναφορά σε μια σημαντική όσο και τραγική στιγμή της Ρώσικης Τσαρικής Ιστορίας, με την φιλοτέχνηση της τρομεράς σκηνής της δολοφονίας το 1581 από τον Τσάρο Ιβάν τον Δ΄ (Ιβάν ο Τρομερός 1530-1584), του υιού του, υποπτευθείς αυτόν (τον υιόν του και διάδοχο) ως συνωμότη του θρόνου του και ως αποτέλεσμα της μανίας καταδιώξεως την οποία ανέπτυξε ύστερα από χρόνια απολυταρχικής και σκληρής διακυβέρνησης της χώρας του.

(Σημείωση: Πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι ο Ιβάν ο Δ΄ ο τρομερός, ήταν ο πρώτος ο οποίος έλαβε τον τίτλο του Τσάρου στην Ρώσικη ιστορία.)

Η τρομερή εκείνη σκηνή (ο 1ος και 2ος πίνακας του παρόντος κειμένου) φιλοξενείται από χρόνια εις την πινακοθήκην Tretiakof (Τρετιακόφ) εις την Μόσχα και αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους θησαυρούς της. Θεωρείται ότι μαζί με δύο-τρία ακόμη έργα του, στερέωσε οριστικά την φήμην του Ίλια Ρέπιν ως σημαντικού ζωγράφου του πολιτισμού.

Για την ανατριχιαστικήν σκηνή του φόνου εποζάρησε εις τον ζωγράφον ο φίλος του ποιητής Γκαράσιν (ως πρόσωπο του διαδόχου Τσάρεβιτς). Αλλά έκτοτε ο Γκαράσιν κατετρέχετο από την εικόνα του αιμόφυρτου Τσάρεβιτς, ώστε στο τέλος παραφρόνησε και υπό την επήρεια παραισθήσεων αυτοκτόνησε. Αργότερα όταν το παραπάνω έργο αναρτήθηκε εις την πινακοθήκη Tretiakof της Μόσχας, ώρμησε ένας νέος αιφνίδια κάποια μέρα κατά της φρικώδους αναπαραστάσεως του φόνου και κατάφερε δύο με τρία πλήγματα με μαχαίρι κατά του πίνακα φωνάζων: «Πάρα πολλά αίματα. Δεν μπορώ να τα βλέπω…». Επρόκειτο πάλι περί ενός ευαίσθητου φοιτητή, -τέκνου του αγιογράφου Μπαλάσσωφ- του οποίου εκλονίσθησαν τα νεύρα εις το θέαμα του ιστορικού αυτού φοβερού έργου. Ανακρινόμενος εδήλωσεν εις την αστυνομίαν, ότι «ήθελε να αποπλύνη το αίμα…».

Λίγα χρόνια πριν τον θάνατό του ο ζωγράφος της τάσης του αφηρημένου εξπρεσιονισμού Θεόδωρος Στάμος 1922-1997 και στο πλαίσιο μιας έκθεσης των έργων του στην σειρά «κόκκινα» σε ερώτημα το οποίο του τέθηκε από τον επισκέπτη της έκθεσης και συλλέκτη των έργων του κ. Ζ. Πορταλάκη, σχετικά με το που απευθύνεται και τι συμβολίζει η τέχνη του, ο ζωγράφος απάντησε: «αίμα».

Εις την ιστορία της τέχνης του εικοστού αιώνα, ομάδα των οξύθυμων ονομάζεται η ομάδα των καλλιτεχνών εις το Νεοβόρακο (Νέα Υόρκη) εις την οποία συμμετείχε ως κύριο μέλος της ο ζωγράφος Θεόδωρος Στάμος. (3ος, 4ος, 5ος, 6ος πίνακας του παρόντος κειμένου.)