Η Φιλαρμονική στην Ολυμπιάδα της Αθήνας το 1906

Φιλαρμονική Εταιρία Λευκάδος

Μέρες του Απρίλη 1906 στην Ολυμπιάδα της Αθήνας

Του Θανάση Περδικάρη

Τέτοιες ημέρες, πριν από 115 χρόνια, η Μπάντα της Φιλαρμονικής Εταιρίας Λευκάδος βρισκόταν στην Αθήνα και συμμετείχε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1906, μετά από πρόσκληση της Οργανωτικής Επιτροπής. Ήταν η δεύτερη μεγάλη στιγμή στη μέχρι τότε 54χρονη πορεία της (1852-1906), μετά την πολύ πετυχημένη συμμετοχή της στην αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων με την διοργάνωση της πρώτης σύγχρονης Ολυμπιάδας στην Αθήνα, το 1896.

Όταν αποφασίστηκε η διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα το 1906, η Οργανωτική Επιτροπή για λόγους οικονομικούς, θεώρησε σκόπιμο να μην καλέσει όλες τις επαρχιακές Φιλαρμονικές που συμμετείχαν και το 1896 αλλά μόνο «όσων ο καταρτισμός τους και η τεχνική επίδοσίς των παρέχουν ασφαλή εγγύησιν ευπροσώπου παραστάσεως». Η αξιολόγηση ανατέθηκε στον Αρχιμουσικό της Φιλαρμονικής Εταιρείας Αθηνών Vincenzo De Meis, ο οποίος έφτασε στη Λευκάδα και επιθεώρησε, στις 16-12-1905, τη Μπάντα της Φ.Ε.Λ. που τότε είχε Αρχιμουσικό τον Angelo D’ Anna, έναν εξαίρετο Ιταλό maestro και συνθέτη.

Ο Vincenzo De Meis εντυπωσιάστηκε από τις δυνατότητες του τότε Μουσικού Σώματος και συνέταξε μια εξαιρετικά ευμενή έκθεση. Γυρνώντας μάλιστα στην Αθήνα ενθουσιασμένος, έστειλε στη Λευκάδα πολλές δικές του μουσικές συνθέσεις για το ρεπερτόριο της Φιλαρμονικής.

Μετά την έκθεση και προφανώς τα πολύ θετικά σχόλια του Vincenzo De Meis, η Ειδική Επιτροπή ενημέρωσε την Φ.Ε.Λ. στις 28-12-1905, ότι θα πρότεινε στην Οικονομική Επιτροπή να καταβάλλει στο Σωματείο τις δαπάνες των μουσικών (1 δραχμή, ημερήσια ανά μουσικό για μετακίνηση, κατάλυμα, τροφή, αποζημίωση) και παρακαλούσε «να τύχη απαντήσεως ταχείας», προκειμένου να προταθεί στην Οργανωτική Επιτροπή η συμμετοχή της Μπάντας στους Αγώνες. Η απάντηση της Φιλαρμονικής ήταν θετική, με την προϋπόθεση να καλυφθούν τα έξοδα που υπολογίζονταν στις 3.500 δραχμές.

Ενώ όμως η Μπάντα είχε ξεκινήσει εντατικές πρόβες και η Διοίκηση διοργάνωνε εκδηλώσεις για να συγκεντρώσει επί πλέον χρήματα [Συναυλία-Εσπερίδα στις 15-1-1906 στη Λέσχη «ΟΜΟΝΟΙΑ»], ενημερώνεται ότι λόγω οικονομικής δυσπραγίας και συμμετοχής φιλαρμονικών από τον υπόδουλο (τότε) Ελληνισμό, ήταν αδύνατο να καταβληθούν τα έξοδα και ότι κάποιες από τις προσκληθείσες φιλαρμονικές του (τότε) Ελλαδικού χώρου, αποφάσισαν να συμμετέχουν χωρίς καμία αποζημίωση. Μάλιστα στις 24-2-1906 η Επιτροπή ενημέρωσε ότι στους Αγώνες δεν θα προσκληθούν τελικά επαρχιακές φιλαρμονικές για οικονομικούς λόγους.

Είναι προφανές ότι στη Λευκάδα κυριάρχησε η λύπη και η απογοήτευση. Το Σωματείο και η τοπική κοινωνία είδαν τις προσδοκίες για τη συγκεκριμένη ξεχωριστή συμμετοχή να μην ευοδώνονται και τις προσπάθειες 2,5 μηνών να πηγαίνουν χαμένες.

Όμως την 1-3-1906 η Επιτροπή Αγώνων ενημερώνει ότι αποδέχεται τη συμμετοχή της Φ.Ε.Λ. και θα καταβάλλει το ποσό των 2.900 δραχμών για δαπάνες «άνευ ουδεμιάς δ’ οιονδήποτε λόγον ετέρας αποζημιώσεως».

[Σύμφωνα με τον Αντώνη Π. Φίλιππα, ιστοριογράφο της ΦΕΛ, καθοριστική για την πρόσκληση της Φ.Ε.Λ. στους Αγώνες με την καταβολή αποζημίωσης, ήταν η παρέμβαση του συμπατριώτη μας Χ. Γλένη (Νομομηχανικός Υπουργείου Συγκοινωνιών, Μέλος Επιτροπής διακόσμησης της Αθήνας και Ταμίας Φιλαρμονικής Εταιρείας Αθηνών)].

Η Μπάντα της Φιλαρμονικής έφτασε στην Αθήνα στις 7-4-1906 και επί 12 ημέρες ήταν κυριολεκτικά πανταχού παρούσα, παιανίζοντας εμβατήρια ή συμμετέχοντας σε συναυλίες με ποικίλο πρόγραμμα.

Η τελευταία επίσημη εμφάνισή της, στα πλαίσια των εκδηλώσεων για τους Αγώνες, ήταν στις 18-4-2021 στην Πλ. Συντάγματος, όπου και πάλι απέσπασε τα ενθουσιώδη χειροκροτήματα των θεατών και τις πολύ θερμές κριτικές του τύπου.

Το πρωί της 19ης-4-2021 η αποστολή της Φ.Ε.Λ. αναχώρησε από Πειραιά για Λευκάδα με το ατμόπλοιο «Άγιος Ιωάννης», στο κατάστρωμα του οποίου παιάνισε κατά την έξοδό του από το λιμάνι!

Η Μπάντα της Φιλαρμονικής και σ’ αυτούς τους Ολυμπιακούς Αγώνες, διακρίθηκε και θριάμβευσε, όπως και στην πρώτη σύγχρονη Ολυμπιάδα το 1896. Αυτό εξάλλου αποδεικνύουν οι πολύ θετικές, ως και διθυραμβικές, κριτικές του αθηναϊκού τύπου. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι κάποιες εφημερίδες ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με την παρουσία της και τις εντυπώσεις που προξένησε.

Η Μπάντα εμφανίστηκε στην Μεσολυμπιάδα του 1906 με καινούργια όργανα (αγορά από Φλωρεντία), καινούργιες στολές και νέο πολυτελέστατο και πανάκριβο Λάβαρο του Σωματείου.

Δυστυχώς δεν μπόρεσε να λάβει μέρος στις πρόβες και στην εκτέλεση του Ολυμπιακού Ύμνου του Σπυρ. Σαμάρα στο Στάδιο, λόγω διαφοράς τονικότητας των οργάνων της. «Εις τας δοκιμάς δεν έλαβε μέρος η φημισμένη Φιλαρμονική της Λευκάδος, διότι τα νέα εκ Φλωρεντίας αγορασθέντα όργανά της, διαφέρουν κατά ένα τόνο των άλλων Φιλαρμονικών. Η θαυμασία αυτή Μουσική υπό τον διαπρεπή Αρχιμουσικόν κ. Δ’ Άννα, θέλει παιανίζει ιδιαιτέρως, συμπράξει και της Μουσικής του Πυροβολικού» [Εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ, της 9ης-4-1906].

Πέρα από την πολύ θετική παρουσία της Φιλαρμονικής στους Ολυμπιακούς του 1906, ιδιαίτερα εντυπωσίασε το Συμφωνικό Εμβατήριο «Triplice Alleanza» (Τριπλή Συμμαχία) του Μαέστρου Α. D’ Anna ενώ ο τύπος αναφέρεται και στην «Tosca» του J. Puccini «…Εκ των υπ’ αυτής παιχθέντων εκλεκτών τεμαχίων υπερήρεσεν η Τόσκα του Πουτσίνι άριστα εκτελεσθείσα και αποσπάσασα τα χειροκροτήματα των παρισταμένων και η Μάρτσια Τριπλή Συμμαχία, συντεθείσα υπό του μουσικοδιδασκάλου της κ. Άντζελο Ντ’ Άννα» [Εφημερίδα ΕΣΠΕΡΙΝΗ, της 10ης-4-1906].

Πέρα από την πολύ θετική παρουσία της Φιλαρμονικής στους Ολυμπιακούς του 1906, ιδιαίτερα εντυπωσίασε το Συμφωνικό Εμβατήριο «Triplice Alleanza» (Τριπλή Συμμαχία) του Μαέστρου Α. D’ Anna ενώ ο τύπος αναφέρεται και στην «Tosca» του J. Puccini «…Εκ των υπ’ αυτής παιχθέντων εκλεκτών τεμαχίων υπερήρεσεν η Τόσκα του Πουτσίνι άριστα εκτελεσθείσα και αποσπάσασα τα χειροκροτήματα των παρισταμένων και η Μάρτσια Τριπλή Συμμαχία, συντεθείσα υπό του μουσικοδιδασκάλου της κ. Άντζελο Ντ’ Άννα» [Εφημερίδα ΕΣΠΕΡΙΝΗ, της 10ης-4-1906].

Στην αποστολή της Μπάντας που έλαβε μέρος στις εκδηλώσεις και σύμφωνα με τα στοιχεία που υπάρχουν, συμμετείχαν 36-40 μουσικοί, μεταξύ των οποίων και οι εξαιρετικοί [«λαμπρούς» τους χαρακτηρίζει ο Αντ. Φίλιππας, «ιερά τέρατα» της Φιλαρμονικής τους αποκαλώ εγώ]: Θεόδωρος Καμινάρης, Ιωάννης Κακιούσης (Κλαρινέτο), Ανδρέας Κατσούμπας, Χαράλαμπος Κονιδάρης, Φίλιππος Μοντεσάντος (Κορνέτα), Γεώργιος Κατωπόδης, Νικήτας Κατσής (Φλικόρνο), Επαμεινώνδας Ρομποτής (Ευφώνιο), Φίλιππος Περδικάρης, Γεράσιμος Δαφαράνας, Σωτήρης Αρακλειώτης (Τρομπόνι), Θωμάς Σταγιάνος, Αριστείδης Σταθάτος-Γατζάος (Μπάσο).

Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1906, η Μπάντα της Φιλαρμονικής Εταιρίας Λευκάδας ήταν η μοναδική που συμμετείχε από τα Ιόνια Νησιά.

Με αυτή τη συμμετοχή η Φ.Ε.Λ. είναι μια από τις ελάχιστες υφιστάμενες φιλαρμονικές της χώρας που έλαβαν μέρος σε δύο διοργανώσεις Ολυμπιακών Αγώνων (Αθήνα 1896, 1906). Ίσως μάλιστα να γινόταν και η πρώτη που θα συμμετείχε σε τρεις Ολυμπιάδες (Atlanta 1996), αν οι τότε αρμόδιοι της πολιτικής ηγεσίας στον αθλητισμό δεν υπαναχωρούσαν (παρά τις αρχικές επίσημες δηλώσεις-διαβεβαιώσεις τους) και μάλιστα πολύ άκομψα, εκστομίζοντας εκείνο το πολύ απαξιωτικό σχόλιο: «…δε μπορεί η Ελλάδα να εκπροσωπείται στην Atlanta με τη Φιλαρμονική Λευκάδας και το Λύκειο Ελληνίδων»!!!

Σίγουρα δεν είναι η κατάλληλη στιγμή να ασχοληθούμε με το συγκεκριμένο γεγονός. Απλά να αναφέρω ότι τότε είχε γίνει μια πάρα πολύ σημαντική δουλειά σε όλα τα επίπεδα (διοικητικά, τεχνικά, οικονομικά, επικοινωνιακά) και είναι πολύ κρίμα που δεν δόθηκε η δυνατότητα στη Φιλαρμονική Εταιρία να είναι εκεί, στην Atlanta, συμμετέχοντας στα 100χρονα των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων και να παιανίσει, όπως έπραξε με επιτυχία το 1896 και το 1906 στην Αθήνα.

Ακολουθεί μια από τις πολλές δημοσιεύσεις σχετικά με την πετυχημένη παρουσία της Μπάντας (εφημερίδα ΕΣΠΕΡΙΝΗ της 21ης-4-1906) και βίντεο από την τελετή έναρξης των Αγώνων στο Στάδιο.

«Αφού προχθές επαιάνισε δια τελευταίαν φοράν εις την Πλατείαν του Συντάγματος εν μέσω ενθουσιωδών χειροκροτημάτων η Φ. Λευκάδος, ανεχώρησε την επομένην αφίσασα ενταύθα τας αρίστας των εντυπώσεων. Μουσική εξάσκησις τελειοτάτη, παράστασις πλέον ή ευπρόσωπος, ευγένεια πρωτοφανής και αξιοπρέπεια παραδειγματική των αποτελούντων αυτήν μουσικών και του αξιωτάτου Αρχιμουσικού κ. Ντ’ ‘Αννα, όλα ταύτα δεν ηδύνατο παρά να εγείρουν τας γενικάς συμπαθείας των ενταύθα, ως και των ξένων.

Και όμως το άρτιον υπό πάσα άποψιν αυτό Σωματείον συντηρείται και προοδεύει εκ του μηδενός σχεδόν, διότι τα μόνα μέσα και πόροι της είναι αι γλίσχραι συνδρομαί των φιλομούσων κατοίκων της Λευκάδος…».

Τελετή Έναρξης Ολυμπιακών Αγώνων 1906 στην Αθήνα

[Τα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν στο κείμενο προέρχονται από το έργο του Αντώνη Π. Φίλιππα «Φιλαρμονική Λευκάδος» (1ος τόμος)].

Λευκάδα, 15/4/2021