Ένας εργάτης χάνει τη ζωή του κάθε τρεις μέρες…

H έλλειψη μέτρων για την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία (ΥΑΕ), η ραγδαία άνοδος των «ευέλικτων» μορφών εργασίας, η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, η υπερεντατικοποίηση και οι υποβαθμισμένοι αρμόδιοι ελεγκτικοί μηχανισμοί του αστικού κράτους, είναι παράγοντες που βρίσκονται πίσω από τα χιλιάδες εργατικά «ατυχήματα» και τις επαγγελματικές ασθένειες που συστηματικά δεν καταγράφονται, έστω και τυπικά, και άρα …«δεν υπάρχουν»!

Αυτή η πραγματικότητα έρχεται ξανά στην επικαιρότητα αυτές τις μέρες, μετά το τραγικό εργατικό δυστύχημα στις προβλήτες της COSCO στον Πειραιά, όπου έχασε τη ζωή του ο 45χρονος εργάτης καταμεσής της βάρδιάς του.

Όλα όσα ζουν και περιγράφουν οι εργαζόμενοι, τόσο στο λιμάνι όσο και σε άλλους χώρους δουλειάς, δεν αποτελούν …«παθογένειες», αλλά την άλλη όψη εκείνων των εργαλείων που υπηρετούν την κερδοφορία των επιχειρηματικών ομίλων. Θύματα αυτών των «εργαλείων» είναι η υγεία και η ίδια η ζωή των εργαζομένων, την ίδια στιγμή που είναι πιο ανεπτυγμένα από ποτέ, εν έτει 2021, εκείνα τα μέσα που θα μπορούσαν να περιορίσουν τη φθορά του ανθρώπινου οργανισμού λόγω εργασίας και πολύ περισσότερο να μειώσουν ραγδαία τους θανάτους από εργατικά «ατυχήματα». Στον αντίποδα, η εργατική τάξη ζει έναν ανηλεή πόλεμο, τα θύματα από τις γραμμές της αντί να μειώνονται πολλαπλασιάζονται, έχοντας μετατρέψει σε «κανονικότητα» το να μην επιστρέφει σπίτι του μετά το μεροκάματο ένας εργάτης κάθε τρεις μέρες!

Εργοδοσία: Καλύτερα μια ψευτοαποζημίωση στον σακατεμένο παρά συγκροτημένα και ουσιαστικά μέτρα προστασίας

Στην καλύτερη περίπτωση ο εργοδότης λαμβάνει μέτρα ΥΑΕ μέχρι του σημείου που το «κόστος» πρόληψης είναι μικρότερο του «κόστους» ενός εργατικού «ατυχήματος» ή της επαγγελματικής ασθένειας. Τα στοιχεία του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) έχουν καταγράψει χιλιάδες εργάτες και εργάτριες που τραυματίζονται και σακατεύονται κάθε χρόνο, ενώ δεκάδες πέφτουν νεκροί στους χώρους δουλειάς. Κι αυτό ενώ τα επίσημα στοιχεία είναι ελλιπή, λόγω και του ανύπαρκτου ουσιαστικά ελεγκτικού μηχανισμού, κατάσταση που θρέφει την εργοδοτική ασυδοσία. Την ίδια ώρα, εκτιμάται ότι στη χώρα μας πεθαίνουν κάθε χρόνο εκατοντάδες εργαζόμενοι από επαγγελματικές ασθένειες, ωστόσο καταγράφονται ως περιστατικά «κοινής νόσου».

Η καταγραφή των εργατικών «ατυχημάτων» είναι σκόπιμα ελλιπής. Τα στοιχεία που δημοσιεύονται είναι παραπλανητικά, διότι γίνεται προσπάθεια απόκρυψης των εργατικών «ατυχημάτων» από την εργοδοσία μη δηλώνοντάς τα στις αρμόδιες αρχές. Συχνά πιέζονται οι εργαζόμενοι να μη δηλώνουν το ατύχημα, χάνοντας έτσι και τις ελάχιστες παροχές που προβλέπονται. Τα επίσημα στοιχεία δεν περιλαμβάνουν, επίσης, εργατικά «ατυχήματα» σε ανασφάλιστους, σε ελαστικά εργαζόμενους ή σε όσους δουλεύουν με όρους (π.χ. δελτίο παροχής υπηρεσιών) που υποκρύπτουν εξαρτημένη μισθωτή εργασία. Ακόμα στα στοιχεία του ΣΕΠΕ δεν περιλαμβάνονται «ατυχήματα» σε εργάτες γης, ναυτεργάτες, εργάτες ορυχείων. Υπάρχει, επίσης, η μεταβολή της ανεργίας που αλλοιώνει την πραγματική εικόνα.

107.000 «ατυχήματα» – 2.039 νεκροί. Ένας εργάτης χάνει τη ζωή του κάθε τρεις μέρες…

Το ΣΕΠΕ έχει δημοσιοποιήσει ετήσιες Εκθέσεις Πεπραγμένων στις οποίες περιλαμβάνονται και τα στοιχεία για τα εργατικά «ατυχήματα» από το 1999 (πρώτος χρόνος λειτουργίας του) μέχρι και το 2017. Από εκεί και πέρα, με ευθύνη της σημερινής κυβέρνησης της ΝΔ και της προηγούμενης του ΣΥΡΙΖΑ δεν έχουν δημοσιοποιηθεί οι επόμενες Εκθέσεις, αν και – υποτίθεται – τα στοιχεία υπάρχουν συγκεντρωμένα… Αξίζει να σημειωθεί πως ανάλογη μεγάλη καθυστέρηση ως προς τη δημοσιοποίηση των στοιχείων είχε συμβεί και για τα έτη 2014 – 2017, επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Τα στοιχεία των τεσσάρων ετών δημοσιοποιήθηκαν μόνο μετά την παρέμβαση του ΚΚΕ, το οποίο κατέθεσε σχετική Ερώτηση στη Βουλή.

Σε κάθε περίπτωση, τα στοιχεία της περιόδου 1999-2017 καταγράφουν συνολικά 107.617 εργατικά «ατυχήματα», από τα οποία τα 2.039 είναι θανατηφόρα! Με άλλα λόγια, την περίοδο αυτή συμβαίνουν περίπου 19 εργατικά «ατυχήματα» κάθε εργάσιμη μέρα και κάθε τρεις εργάσιμες μέρες ένας εργάτης χάνει τη ζωή του!

Η μείωση των εργατικών «ατυχημάτων» την περίοδο της καπιταλιστικής κρίσης δεν ήταν αποτέλεσμα ελέγχων, ούτε και λήψης επαρκών μέτρων ΥΑΕ, αλλά το αποτέλεσμα συρρίκνωσης της παραγωγικής διαδικασίας. Όμως, ακόμα και στην περίοδο της κρίσης, τα δημοσιοποιημένα στοιχεία είναι χαρακτηριστικά και παρουσίαζαν αυξητική τάση. Συγκεκριμένα, το 2017 καταγράφηκαν 7.357 εργατικά «ατυχήματα», ο μεγαλύτερος αριθμός από το 1999! Αντί δηλαδή να μειώνονται τα εργατικά «ατυχήματα», αφού πλέον η ανάπτυξη της τεχνολογίας μπορεί να παράσχει περισσότερα μέτρα προστασίας, συμβαίνει το αντίθετο! Στο ίδιο έτος, σε ό,τι αφορά τα θανατηφόρα, σημειώνεται συνεχής αύξησή τους από το 2014 και μετά, ενώ τα 76 θανατηφόρα που καταγράφονται το 2017 είναι ο μεγαλύτερος αριθμός νεκρών εργατών από το 2011!

Ανάλογη κατάσταση επικρατεί σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό και στα υπόλοιπα καπιταλιστικά κράτη. Σύμφωνα με την Eurostat, το 2018 στην ΕΕ των «27» σημειώθηκαν πάνω από 3,1 εκατομμύρια εργατικά «ατυχήματα» και 3.332 θάνατοι εργαζομένων.

Σε μεγαλύτερη κλίμακα, το Διεθνές Γραφείο Εργασίας (ILO) εκτιμά ότι κάθε χρόνο σκοτώνονται περίπου 2,3 εκατομμύρια εργαζόμενοι σε όλο τον κόσμο λόγω εργατικών «ατυχημάτων» ή επαγγελματικών ασθενειών. Αυτό σημαίνει ότι τη μέρα πεθαίνουν πάνω από 6.000 εργάτες στους χώρους δουλειάς, ενώ κάθε έτος σημειώνονται 340 εκατομμύρια εργατικά «ατυχήματα» και 160 εκατομμύρια εργαζόμενοι έχουν επαγγελματικές ασθένειες.

Μηδενικοί έλεγχοι στους χώρους δουλειάς

Όλες οι κυβερνήσεις έχουν φροντίσει για τη μόνιμη και συστηματική υποστελέχωση του ΣΕΠΕ αλλά και για τις μεγάλες ελλείψεις στην απαραίτητη για τη λειτουργία τους υλικοτεχνική υποδομή.

Ως προς τους ελέγχους για την τήρηση των μέτρων ΥΑΕ, το 2017 σημειώθηκε ξανά μείωσή τους, καταγράφοντας νέο αρνητικό ρεκόρ. Από το 2013 και μετά υπάρχει συνεχής μείωση των ελέγχων και επανελέγχων, φτάνοντας τους 21.423 το 2017, που είναι ο μικρότερος αριθμός από το 2001!

Χαρακτηριστικά, το 2017 το ΣΕΠΕ πραγματοποίησε μόλις 14.000 ελέγχους για ΥΑΕ (δεν περιλαμβάνονται οι επανέλεγχοι και οι έλεγχοι που προκαλούνται από καταγγελίες και εργατικά «ατυχήματα»). Με δεδομένο ότι ο αριθμός των καταγεγραμμένων επιχειρήσεων ήταν 236.500, απαιτούνται 17 χρόνια για να γίνουν έλεγχοι σε όλες τις επιχειρήσεις! Για τις εργασιακές σχέσεις πραγματοποιήθηκαν 30.000 έλεγχοι, που σημαίνει ότι για να ελεγχθούν όλες οι επιχειρήσεις απαιτούνται 8 χρόνια!

Ως προς την υποστελέχωση του Σώματος, είναι αποκαλυπτικά τα εξής στοιχεία:

• Το 2000, τη δεύτερη χρονιά λειτουργίας του ΣΕΠΕ, υπηρετούσαν 683 επιθεωρητές (349 Επιθεωρητές Εργασιακών Σχέσεων και 334 Επιθεωρητές για την ΥΑΕ).
• Το 2017 υπηρετούσαν ακόμα λιγότεροι! Συνολικά 618 επιθεωρητές (373 Επιθεωρητές Εργασιακών Σχέσεων και 245 επιθεωρητές για την ΥΑΕ)!

Και, φτάνοντας στο σήμερα, με τον πρόσφατο νόμο Χατζηδάκη η κυβέρνηση νομοθέτησε τη μετατροπή του ΣΕΠΕ από υπηρεσία υπαγμένη στο υπουργείο Εργασίας σε «Ανεξάρτητη Αρχή». Η στόχευση κυβέρνησης και εργοδοσίας είναι προφανής. Να μην υπάρχει πια καμιά υποχρέωση του υπουργείου Εργασίας για τη στελέχωση της Υπηρεσίας, να μην είναι υπόλογη καμία κυβέρνηση για τις ελλείψεις ή τα πεπραγμένα της, να απαλλαγούν οι εκάστοτε κυβερνήσεις από τις πιέσεις που ασκούν οι εργαζόμενοι και τα συνδικάτα τους για την εντατικοποίηση των ελέγχων στους χώρους δουλειάς, για μέτρα ασφάλειας και υγείας, για να έχουν τη δυνατότητα να απευθύνονται στις Επιθεωρήσεις και να διεκδικούν ακόμα και τα στοιχειώδη δικαιώματά τους όπως η έγκαιρη καταβολή του μισθού τους. Δημιουργείται δηλαδή ακόμα πιο ευνοϊκό περιβάλλον για να μπορεί να ξεσαλώνει η εργοδοσία στους χώρους δουλειάς και να αποφεύγει ακόμα και τα ελάχιστα εμπόδια που είχε μέχρι σήμερα.

Αν στα παραπάνω προστεθούν η 10ωρη δουλειά, οι σχέσεις εργασίας – λάστιχο, οι «κόντρα βάρδιες» σαν αυτές που καταγγέλλουν οι λιμενεργάτες στον Πειραιά, γίνονται φανερές οι αιτίες του «μακελειού διαρκείας» που είναι σε εξέλιξη στους χώρους δουλειάς και με το οποίο είναι καθημερινά αντιμέτωπη η εργατική τάξη.

(Αναδημοσίευση από τον Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου 30-31 Οκτώβρη 2021)